خشکی دهان که گزروستومیا (xerostomia) هم نامیده می شود، معمولا به علت عملکرد ناقص غدد بزاقی ایجاد می شود. میزان ترشح بزاق به طور نرمال در حالت تحریک شده 2-1.5 و در حالت غیرتحریکی 0.4-0.3 میلی لیتر در دقیقه می باشد. زمانی تشخیص خشکی دهان قطعی می شود که ترشح بزاق در حالت تحریک شده به کمتر از 0.7-0.5 ودر حالت غیرتحریکی به زیر 0.1 میلی لیتر در دقیقه کاهش یابد.بدون در نظر گرفتن علل ایجاد کننده، آنچه که در مورد خشکی دهان اهمیت دارد، ایجاد عارضه افزایش پوسیدگی دندان ها است. و مهم آن است که بتوان این عارضه را با آموزش ها، راهکارها و درمان های مختلف کنترل نمود.
علل خشکی دهان چیست؟
داروهایی مانند آنتی هیستامین‌ها، داروهای اعصاب، ضد افسردگی‌ها و داروهای پایین آورنده فشار خون می‌توانند روی غدد بزاقی اثر گذاشته و مانع از ترشح بزاق شوند.
تنفس دهانی که می‌تواند به علت انسداد بینی و یا مشکلات سینوسی باشد، یکی از علل شایع ایجاد خشکی دهان می‌باشد.
رادیوتراپی سر و گردن می‌تواند به شکل موقت و گاه حتی به صورت دائم به غدد بزاقی آسیب زده و مانع از ترشح و جریان بزاق گردد.
اضطراب از دیگر عواملی است که خشکی دهان را باعث می‌شود.
برخی از عادات ناصحیح مانند مصرف سیگار و الکل بر میزان بزاق تولید شده توسط غدد بزاقی تاثیرگذار است و آن را کاهش می دهد.
علل خشکی دهان
عوارض خشک شدن دهان چیست؟
پوسیدگی بخصوص در ناحیه طوق دندان ها (نزدیک به لثه ها)
ژنژیویت و التهاب لثه
بوی بد دهان
ترک در لب ها
اختلال و دشواری در بلع
قرمزی و احساس سوزش بر روی زبان
تصویر تحلیل لثه به واسطه خشکی دهان
چه راهکارهایی در رفع خشکی دهان در اغلب موارد موثر هستند؟
نوشیدن زیاد و مکرر مایعات: مسلماً آب بهترین نوشیدنی بوده و در رفع این عارضه کمک کننده است.
مصرف میوه‌هایی مانند آناناس، پرتقال و هندوانه و سبزیجات بخارپز در رفع خشکی دهان بسیار موثر است.
پرهیز از خوردن غذاهای پر نمک و پر ادویه .
پرهیز از خوردن و آشامیدن غذاها و نوشیدنی های اسیدی و قندی.
پرهیز از نوشیدن مایعاتی که حاوی کافئین هستند مانند کوکاکولا، قهوه و چای.
با مصرف هر فنجان قهوه، به همان میزان بدن دهیدراته می‌شود.
نوشیدنی‌های غیر کافئینه مثل چای بابونه در کاهش خشکی دهان موثرند.
استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب.
جویدن زنجبیل و یا نوشیدن چای زنجبیل و عسل
جویدن دانه هل و یا نوشیدن چای هل دار
نوشیدن یک لیوان آب به همراه آب لیمو و عسل
جوش شیرین: به میزان مؤثری اغلب اسیدهای دهان که مسئول مزه تلخ و فلزی در دهان هستند را خنثی کرده و حس تازگی و تمیزی را به دهان می‌بخشد.میزان کمی جوش شیرین را روی مسواک خشک بپاشید و خمیر دندان را روی جوش شیرین قرار دهید و سپس مسواک بزنید.همچنین می‌توان دو قطره آب لیمو را با یک قاشق چایخوری روغن زیتون مخلوط کرده و روزانه ۴ تا ۵ بار مقداری از آن را داخل دهان مزه مزه کرد. روغن زیتون به حرکات دهان و آب لیمو به ترشح بزاق کمک می‌کند.
نوشیدن آب یکی از راه کارهای کمک به کاهش خشکی دهان است
راه حل های دارویی و درمانی جهت رفع خشکی دهان کدامند؟
چنانچه راهکارهای فوق موثر واقع نشود ممکن است نیاز به تجویز بزاق مصنوعی باشد که معمولاً به صورت اسپری مصرف می‌شود.
در برخی موارد غدد بزاقی تحت تاثیر عوامل مختلف، قسمتی از عملکرد خود را از دست داده‌اند و با تحریک ترشح بزاق می‌توان خشکی دهان را بهبود بخشید. به عنوان مثال:
مصرف آدامس‌های بدون قند یا مکیدن آبنبات‌های بدون قند (ترجیحا حاوی زایلیتول) که تولید و جریان بزاق را افزایش می‌دهد.
جویدن آدامس بدون قند به افزایش بزاق و کاهش میزان خشکی دهان کمک می کند
دارویی به نام پیلوکارپین منجر به افزایش تولید بزاق می‌گردد. افرادی که به دنبال رادیوتراپی ناحیه سر و گردن دچار خشکی دهان شده‌اند می‌توانند با نظر پزشک خود از پیلوکارپین استفاده کنند.
اخیرا نتایجی از تاثیرات مثبت طب سوزنی بر روی بهبود عملکرد غدد بزاقی گزارش شده است.
منبع: آرتمان درمان
چرا خشک شدن دهان موجب ایجاد پوسیدگی می شود؟
یکی از نقش های بسیار موثر بزاق، خاصیت شویندگی آن است ک موجب می گردد اسیدیته ایجاد شده توسط باکتری های دهان خنثی شود. این مسئله برداشت ماده معدنی از دندان را که شروع ایجاد پوسیدگی است، متوقف می کند. زمانی که خشکی دهان وجود دارد، PH محیط دهان در مدت زمان طولانی اسیدی بوده و فرصت کافی برای برداشت ماده معدنی از دندان ها وجود دارد.
جهت خنثی سازی اسیدیته دهان و پیشگیری از ایجاد پوسیدگی، رعایت منظم بهداشت دهان که شامل استفاده روزانه و مرتب از مسواک و نخ دندان می باشد، کاملا ضروری است. همچنین استفاده از خمیر دندان ها و دهان شویه های حاوی فلوراید و مصرف زایلیتول به اشکال مختلف در کنترل پوسیدگی بسیار موثر است.