پاور یا منبع تغذیه (PSU) قطعه‌ای است که وظیفه‌ی تامین انرژی موردنیاز قطعات را برعهده دارد. این قطعه که در قسمت پشتی کیس نصب می‌شود، جریان برق متناوب (AC) ورودی برق شهر را به جریان مستقیم (DC) خروجی برای استفاده سایر قطعات رایانه تبدیل کرده و از طریق مادربرد، قطعات را تغذیه می‌کند.
معمولا کاربران پس از صرف هزینه‌های اصلی بابت قطعات اصلی یاد منبع تغذیه کامپیوتر می‌افتند. قطعه‌ای که حضور و کارکرد آن بسیار اهمیت دارد و انتخاب نادرست آن می‌تواند منجر به کاهش راندمان کامپیوتر و کاهش عمر مفید قطعات شود. از این رو لازم است در خرید این قطعه همواره نکاتی را به یاد داشت. در ادامه به معرفی و بررسی نکات مهم در خرید منبع تغذیه کامپیوتر خواهیم پرداخت. اما پیش از آن باید با مفهوم TDP آشنا شویم.
منظور از عبارت TDP یا توان طراحی حرارتی چیست؟
منظور از Thermal Design Power یا به اختصار TDP، توان طراحی حرارتی یا نقطه طراحی حرارتی در واقع معیار عددی است که در کمیت وات (W) اعلام شده و در حقیقت بیان‌گر مقدار توانی است که انتظار می‌رود تا یک پردازنده برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد اعلام سازد. به شکلی دیگر، TDP به حداکثر مقدار توانی که سیستم خنک کننده باید ارائه دهد اشاره دارد. بسیاری از افراد TDP را ملاک میزان مصرفی یک سیستم قرار می‌دهند و باتوجه به آن اقدام به خرید منبع تغذیه می‌کنند، اما این کار تا چه حد درست است؟
واقعیت آن است که ملاک قرار دادن توان حرارتی برای خرید منبع تغذیه لزوما اشتباه نیست؛ اما این شیوه روی کاغذ موفق‌تر است و در عمل تفاوت‌هایی وجود دارد. برای مثال با اورکلاک، افزایش فرکانس و برخی تغییرات، این توان حرارتی فورا شکسته شده و توان یا واتی که از PSU کشیده می شود، به علت درنظر گرفته نشدن پیک مصرف بالاتر از چیزی است که کمپانی سازنده اعلام کرده است. پس این شما هستید که باید با محاسبه دقیق، منبع تغذیه مناسب را برای سیستم خود انتخاب کنید.
توان حرارتی
غالب پاورهایی که در حال حاضر در بازار وجود دارند از ۲۰۰ وات تا ۱۲۰۰ وات تنوع دارند. شما بایستی با علم به توان تقریبی مورد نیاز (TDP) هر یک از قطعات کامپیوترتان و جمع زدن آن‌ها، پاوری با قدرت مناسب انتخاب کنید. البته باید در نظر داشت که به طور متوسط در کل حدود ۱۵۰ وات بین توان واقعی و توان حداکثر یک منبع تغذیه اختلاف وجود دارد.
مثلا منبع تغذیه باتوان ۵۸۰ وات دارای توان حداکثر ۷۳۰ وات است و توانایی تحمل بیش از این ندارد. پس همیشه در خرید پاور به میزان توان واقعی آن توجه کنید. از این رو و با توجه به در نظر داشتن امکان آپگرید سخت افزاری در آینده استاندارد نانوشته‌ای وجود دارد که می‌گوید قدرت پاور باید به میزان مشخصی از نیاز روی کاغذ کامپیوتر بیشتر باشد.
برای محاسبه دقیق حداقل توان مورد نیاز خود می‌توانید از ماشین حساب‌های رایگانی چون کولر مستر یا نسخه فارسی آن یعنی گرین استفاده کنید، تا با استفاده از آن منبع تغذیه مناسب خود را انتخاب کنید.
اتصالات پاور کامپیوتر
قطعات کامپیوتری که به شکل مستقیم و بدون با واسطه از سایر قطعات برق دریافت می‌کنند باید به وسیله اتصالات سوکت‌ها به منبع تغذیه متصل شوند. از آن جایی که برخی از پاورهای قدیمی از سوکت‌های جدید پشتیبانی نمی‌کنند، یا از یک نوع سوکت خاص به تعداد مورد نیاز شما ارائه ندهند باید هنگام خرید به کانکتورهای منبع تغذیه نیز توجه کنید.
در این میان اتصالات مادربرد و کارت گرافیک از مهم‌ترین اتصالات هستند. کانکتورهای مادربرد به شکل معمول در دو نوع ۲۰ پین و ۲۴ پین در دسترس است. با وجود محبوبیت بیشتر مورد دوم، امروزه بسیاری از پاورهای جدید اتصالات از هر دو نوع را ممکن ساخته‌اند.
کارت گرافیک‌ها هم از دو نوع کانکتورهای ۴ پین و ۸ پینی استفاده می‌کنند و لازم است پیش از خرید از وجود این اتصالات در پاور اطمینان حاصل کنید. در میان این اتصالات، کانکتورهای ۴ پینی مولکس رایج‌ترین نوع اتصالات هستند که امکان اتصال به طیف گسترده‌ای از تجهیزات نظیر فن‌ها، HDDهای قدیمی، درایوهای نوری و… را فراهم می‌کنند.
و در نهایت دیوایس‌های ساتا (SATA) جدید با کانکتورهای پاور ساتای منحصر به فرد خود کار می‌کنند. البته شما می‌توانید از رابط‌های مولکس به ساتا نیز برای این دسته از تجهیزات استفاده کنید.هرچند اگر مادربرد و پردازنده‌های چند نسل اخیر خرید می‌کنید، نیازی نیست چندان بابت این مسئله نگران باشید.
کابل کشی پاور کامپیوتر
پاورها از منظر کابل‌کشی، به سه گروه کلی کاملا ماژولار، نیمه ماژلار و غیر ماژولار ( Non-Modular، Semi/Half-Modular و Full-Modular) تقسیم می‌شوند. در پاورهای ارزان قیمت‌تر غیرماژولار کابل‌ها از قبل روی پاور نصب شده‌اند و به طور معمول قابلیت جداسازی را نخواهند داشت.
منبع تغذیه‌های ارزان قیمت به طور معمول غیر ماژولار (Non-Modular) هستند و این به معنی نصب بودن تمامی کابل ها به صورت پیش فرض روی منبع تغذیه هستند. حتی اگر نیازی به یک کابل یا کانکتور احساس نشود، باید آن کابل را در بخشی از کیس جاسازی کنید و هیچ راهکاری برای حذف آن وجود ندارد.
در پاورهای میان رده نیز استاندارد نیمه ماژولار (Semi یا Half) مورد استفاده برند های تولید کننده قرار می گیرد که در این حالت، کابل‌های اصلی و پر مصرف مانند ۲۴ پین مادربرد، ۴ یا ۸ پین پردازنده، تعدادی کابل ساتا، مولکس و یک کابل PCI به صورت از پیش نصب شده روی منبع تغذیه وجود دارد و سایر کابل‌های مورد نیاز، توسط کاربر قابل نصب هستند.
اما در پاورهای حرفه‌ای و گران قیمت‌تر که از استاندارد کابل کشی فول ماژولار بهره می‌برند، هیچ کابلی توسط کمپانی روی منبع تغذیه نصب نشده است. در این مدل‌ها تمامی کابل‌ها توسط کاربر قابل نصب یا جداسازی خواهند بود. به این صورت از شلوغی درون کیس جلوگیری شده و علاوه بر زیبایی در اسمبل کیس، به خنک سازی بهتر فضای داخلی و قطعات موجود در کیس نیز کمک می‌کند. البته لازم به ذکر است که نصب این دسته از پاورها نیازمند دانش و تجربه بوده و تنها به کاربران جرفه‌ای پیشنهاد می‌شود.
بازدهی منبع تغذیه
بازدهی به این معناست که چند درصد توان ورودی از برق شهر در اختیار سیستم قرار گرفته و باقی به صورت گرما تلف می شود. منبع تغذیه شما در واقع جریان AC را دریافت کرده و آن را به جریان مستقیم DC تبدیل می‌نماید. سپس این جریان را به تمام قطعات ارسال می‌کند. اما همواره منبع تغذیه مقدار کمی از انرژی را در حین این تبدیل از دست می‌دهد.
بنابراین عملکرد یا بهره وری منبع تغذیه به نحوه تبدیل این جریان و مقدار انرژی که از بین می رود اشاره دارد. این جاست که راندمان یا میزان بهره‌وری (Efficiency) منبع تغذیه اهمیت پیدا می‌کند.برای در نظر گرفتن این فاکتور استاندارد 80PLUS به منبع‌های تغذیه نسبت داده می‌شود.
این استاندارد که در سال ۲۰۰۴ بنا گذاشته شد، به منظور تعیین کیفیت محصولات با بهره وری بالای ۸۰ درصد به کار می‌رود. این استاندارد محصولات را بررسی کرده و در شش رده (سفید، برنز، نقره، طلا، پلاتینیوم و تیتانیوم) به آن‌ها گواهی اعطا می‌کند. در خرید یک پاور مناسب خصوصا برای گیمینگ تنها کافیست از مدل‌ها با استاندارد برنز و بالاتر انتخاب کنید.
تعداد ریل‌های پاور کامپیوتر
زمانی که از پاورها با تک یا چند ریل صحبت می‌شود، در واقع به تعداد اتصالات چاپی روی برد منبع تغذیه اشاره می‌شود. در طراحی تک ریلی، تمام قدرت منبع تغذیه برای استفاده‌ی هر بخش از سیستم که به منبع تغذیه متصل شده در دسترس خواهد بود. در حالی که در پاورهای چند ریلی، این قدرت بسته به تعداد ریل‌ها تقسیم می‌شود.
هر یک از این ریل‌ها مجهز به سیستم حفاظت در برابر جریان زیاد (OCP) هستند. در نتیجه تعداد ریل بیشتر به معنی سیستم محافظتی بیشتر و احتمالا ایمنی بیشتر کامپیوتر. با این حال امروزه با وجود سیستم‌های مدرن کابل کشی برق شهری، عملا نیازی بابت هزینه مازاد بابت پاورهای چند ریلی وجود ندارد. و در خرید این قطعه نیز نیازی نیست روی این ویژگی چندان تعلل کنید چرا که در عملکرد کلی سیستم شما به هیچ عنوان تاثیر گذار نیست.
فرم فاکتور پاور کامپیوتر
کامپیوترها در ابعاد و یا به شکل صحیح‌تر در فرم فاکتورهای متفاوتی ساخته می‌شوند. فرم فاکتورهای متفاوت، قطعات با سایزهای متفاوتی را نیز می‌طلبند. به طور معمول تمامی قطعات در دسترس در سایز استاندارد ATX عرضه می‌شوند. با این حال فرم فاکتورهای رایجی نظیر SFX ،TFX و… نیز در دسترس‌ند.
اگر قصد اسمبل کامپیوتر غیرمعمول و یا کیس‌های کوچک را ندارید، از این ویژگی عبور کنید. با این حال در جدول زیر به صورت دقیق فرم فاکتورهای رایج و سایزشان ذکر شده است. تنها کافیست پیش از خرید، از تطابق و جای گرفتن آن‌ها در کیس خود اطمینان حاصل کنید.
از کدام برند پاور کامپیوتر تهیه کنیم؟
پاور یا منبع تغذیه کامپیوتر به واسطه فعالیت حساس خود بایستی از کیفیت ساخت و استاندارد بالایی برخوردار باشد. هرگونه اختلالی در این قطعه می‌تواند زمینه رسان آسیب دیدن سایر قطعات باشد. به همین علت معمولا پیشنهاد می‌شود که در خرید این ماژول سخت افزاری از برندهای شناخته شده و گران قیمت‌تر اقدام به خرید کنید.
برندهایی نظیر سی‌سونیک (SeaSonic)، کورسیر (CORSAIR)، کولر مستر (Cooler Master)، ترمالتیک (Thermaltake) و… از بهترین برندهایی هستند که می‌توانید تهیه کنید. با این حال قیمت این دسته از پاورها در بازار ایران به شدت بالاست. بنابراین اگر به دنبال یک خرید اقتصادی هستید بهتر است از محصولات داخلی گرین (Green) با حداقل استاندارد برنزی استفاده کنید.
نتیجه گیری
در این مقاله از سایت جانبی تک به صورت مفصل به بررسی المان‌های حائز اهمیت در خرید پاور یا منبع تغذیه (PSU) برای کامپیوتر و به ویژه کامپیوترهای گیمینگ پرداختیم. تهیه پاور مناسب شامل انتخاب مدل با اتصالات، فرم فاکتور، بازدهی و توان مصرفی متناسب با کامپیوتر شما می‌شود. حداقل‌های یک پاور مناسب، توان صدا وات بالاتر از نیاز کامپیوتر و بهره گیری از استاندارد 80PLUS برنزی است.