رشد مغز و حواس جنین از همان هفته‌های ابتدایی بارداری آغاز می‌شود. در واقع، جنین از حدود هفته‌ی پنجم بارداری شروع به شکل‌گیری سیستم عصبی می‌کند و تا پایان بارداری، مغز او به سرعت رشد کرده و اتصالات عصبی جدیدی ایجاد می‌شود. این رشد مداوم، پایه‌گذار هوش، حافظه، احساسات و یادگیری در دوران نوزادی و حتی بزرگسالی است.
حس شنوایی جنین
اولین حسی که در رحم فعال می‌شود، شنوایی است. در حدود هفته‌ی ۲۳ تا ۲۵ بارداری، گوش داخلی جنین تکامل می‌یابد و او می‌تواند ضربان قلب مادر، صدای جریان خون و صدای معده را بشنود.
در ماه‌های پایانی، جنین حتی به صدای مادر، موسیقی و گفت‌وگوهای اطراف واکنش نشان می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند نوزادان بعد از تولد، صدای مادر و آهنگ‌هایی را که در دوران بارداری زیاد شنیده‌اند، بهتر به یاد می‌آورند.
حس بویایی
گرچه در رحم امکان بوییدن به‌صورت واقعی وجود ندارد، اما گیرنده‌های بویایی جنین از هفته‌ی ۲۸ به بعد فعال می‌شوند. مایع آمنیوتیک که اطراف بدن او را گرفته، حامل مولکول‌هایی از رژیم غذایی مادر است. بنابراین، جنین می‌تواند طعم و بوی این ترکیبات را به‌طور غیرمستقیم حس کند.
همین موضوع سبب می‌شود نوزاد بعد از تولد، به بوی شیر مادر و غذاهای آشنا علاقه‌مند باشد.
حس چشایی
زبان جنین از هفته‌ی ۱۳ تا ۱۵ جوانه‌های چشایی پیدا می‌کند. از هفته‌ی ۲۵ به بعد، با بلع مایع آمنیوتیک، طعم‌های مختلف (شیرین، تلخ، ترش) را تجربه می‌کند. جالب است بدانید جنین به طعم‌های شیرین‌تر واکنش مثبت نشان می‌دهد و در برابر طعم‌های تلخ ممکن است حرکات چهره‌اش تغییر کند!
حس لامسه
یکی از اولین حواس فعال در رحم، لامسه است. از هفته‌ی ۸ تا ۱۰ بارداری، جنین می‌تواند تماس‌های محیطی را حس کند. در ابتدا در ناحیه دهان و بعد در کف دست‌ها و پاها این حس تقویت می‌شود.
در اواخر بارداری، تماس ملایم دیواره رحم و حرکت مایع آمنیوتیک باعث آرامش جنین می‌شود.
حس بینایی
چشم‌های جنین در هفته‌ی ۲۶ تا ۲۸ شروع به واکنش به نور می‌کنند. اگر نوری قوی به شکم مادر تابانده شود، ممکن است جنین سر خود را بچرخاند یا پلک بزند. با این حال، محیط رحم تاریک است و بینایی تا بعد از تولد به‌طور کامل تکامل نمی‌یابد.
رشد هوش و حافظه جنین
در سه‌ماهه سوم، مغز جنین از نظر ساختاری شباهت زیادی به مغز نوزاد دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند جنین قادر است الگوهای صدا را تشخیص دهد و حتی حافظه کوتاه‌مدت ایجاد کند.
مثلاً اگر مادری هر روز لالایی خاصی بخواند، نوزاد پس از تولد هنگام شنیدن همان لالایی آرام می‌شود؛ نشانه‌ای از یادگیری در رحم است و برای هوش جنین موثر است.
چطور می‌توان به تقویت هوش جنین کمک کرد؟
- تغذیه سالم شامل اسید فولیک، امگا ۳، پروتئین و ویتامین D
- گوش دادن به موسیقی ملایم یا صحبت روزانه با جنین
- پرهیز از استرس شدید و خواب کافی
- انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی یا یوگای بارداری
- مطالعه و حفظ روحیه مثبت
جمع‌بندی
جنین از همان دوران رحم، دنیای اطراف خود را با حواس پنج‌گانه و مغز در حال رشدش تجربه می‌کند. این تجربه‌ها پایه‌گذار هوش، احساس امنیت و ارتباط عاطفی او با مادر است. بنابراین، دوران بارداری نه‌تنها زمان رشد جسمی جنین است، بلکه دوره‌ای طلایی برای پرورش ذهن و احساس او نیز به شمار می‌آید.