منتهی الارب و ناظم الاطبا، انقلاب را «برگشتن» معنی کرده اند؛ بنابراین می توان گفت: انقلاب اسلامی بازگشت آگاهانه ای است به اسلام ناب که پیامبر اکرم(ص) بنیانگذار و ائمه اطهار(ع) مروج و مفسر امین آن بوده اند نه اسلام رنگ باخته و تغییر یافته بنی امیه و بنی عباس.
اسلام نابی که از آغاز تا به امروز فراز و نشیبهایی را پشت سر گذاشته و در عصر ما، تجربة نوینی از آن باعنوان« مردم سالاری دینی » در جهانِ نومید از حکومت های« لیبرالیستی» و « سوسیالیستی» به جهانیان عرضه می شود؛ طرح اجمالی سیر تاریخی انقلاب جهانی اسلام این واقعیت را یادآور می‌شود: این حکومت دینی که ما امروزه آن را تجربه می کنیم آرزوی همه مصلحان و صالحان و بزرگان دین در طول تاریخ بوده است. انقلاب اسلامی ثمره زحمت ها و رنجهایی است که مومنین در طول چهاره قرن کشیده اند و حوادث و وقایعی که در این مدت اتفاق افتاده است که به اختصار مواردی از آنها اشاره می کنیم:
الف ـ در اوج جهل بشری در سرزمینی به نام جزیرة العرب، شخصی امین با اراده حضرت حق به پیامبری مبعوث شد تا با روشنایی فروغ هدایت در دلهای پذیرای حق، انقلاب فرهنگی و جهانی اسلام را بیاغازد و چنین نیز شد.
ب ـ سیزده سال بعد از بعثت، رسول اکرم(ص) با هجرت از مکه به مدینه، اسلام را از انزوا بیرون آورد‌ه، زلال آن را در عرصه جهانی بر مزارع دلهای تشنه فرهنگ فطری اسلام جاری ساخت. هجرتی که مبدأ تاریخ اسلام گردید و دوران حاکمیت دین اسلام و تشریع قوانین اجتماعی و سیاسی و نظامی و فرهنگی و عبادی برای سامان دادن به زندگی آشفته و اسیر جهل و ستم بشر آغاز شد.
پ ـ هشت سال بعد از هجرت، شهر مکه ـ زادگاه پیامبر (ص) ـ به دست مسلمین فتح و حاکمیت اسلام در شبه جزیره عربستان گسترش یافت.
ت ـ روز هجدهم ذیحجه سال دهم هجرت، رسول اکرم (ص) با دستور پرورگار عالم، امیرالمومنین، علی(ع) را به جانشینی خود تعیین نمودند. آن حضرت، این امر مهّم را در بازگشت از سفر حج در محل« غدیر خم» به اطّلاع مسلمین رسانده و شخصاً از آنان برای امامت و ولایت حضرت علی(ع) بیعت گرفتند.
ث ـ هفتاد روز پس از واقعة غدیر، با رحلت نبی مکرم اسلام(ص) در سال یازدهم هجرت، مسلمانان با کنار گذاشتن دستور آن حضرت(ص) در خصوص جانشینی حضرت علی و پذیرش نتیجه جلسه شورای سقیفه باعث تفرقه در میان مسلمانان گردیدند.
اگر چه در دوران حکومت سه خلیفه، توسعه پیاپی جغرافیایی مسلمانان، نفوذ اسلام را در جهان گسترش داد، ولی مشکلاتی از قبیل رواج دنیا طلبی در اثر تصاحب غنایم جنگی، به وجود آمدن بدعت ها و... را در درون حکومت اسلامی ایجاد نمود که تاریخ گواه آن است. به یقین اگر پس از رحلت رسول اکرم(ص) نظام امامت استقرار می یافت حقایق و معارف و احکام اسلامی ـ قرآنی روشنتر می شد و زمینه اختلافات فقهی و سیاسی از میان می رفت.
ج ـ قتل خلیفه سوم و بیعت داوطلبانه مسلمانان با امیرالمؤمنین علی(ع) و پذیرش حکومت از سوی آن حضرت(ع) در اثر اصرار مردم، فرصت مناسبی بود تا مسلمانان طعم عدالت اجتماعی و حکومت دینی واقعی را بچشند ولی سه گروه ناکثین و قاسطین و مارقین با انگیزه های گوناگون جنگ های جمل و صفین و نهروان را بر آن حضرت تحمیل کرده، اجازه ندادند مسلمانان حداقل در مدت چند ساله حکومت علوی شاهد مدینه فاضله ای باشند که سالها در صدد تشکیل آن بوده اند.
در این زمان نیمه غربی جهان اسلام به مرکزیت شام به دست بنی امیه اداره می شد و علویان در نیمه شرقی به مرکزیت کوفه، هر روز شاهد فتنه ای بودند که جانسوز ترین آنها در 19رمضان سال چهلم هجری اتفاق افتاد.
چ ـ با شهادت اسوه عدالت و انسان کامل ـ حضرت علی(ع) ـ امامت به فرزند بزرگش امام حسن مجتبی(ع) منتقل شد؛ آن حضرت در ادامه راه پدر بزرگوارش برای سقوط حکومت نامشروع بنی امیه و اتحاد جهان اسلام تلاش نمودند؛ ولی با توجه به ضعف و سستی ایمان فرماندهان سپاهش و توطئه های گوناگونی که به وسیله عوامل بنی امیه در سپاه کوفه ایجاد شد مصلحت اسلام و مسلمین را در امضای قرارداد صلح با معاویه دیدند که بعد از صلح عملاً خلافت جهان اسلام به دست بنی امیه افتاد و علویان در حاشیه قرار گرفتند.
ح ـ امام حسن(ع) در سال50 هـ . ق با توطئه بنی امیه و در نهایت مظلومیت به دست همسرش به شهادت رسیدند.
خ ـ بعد از مرگ معاویه، فرزندش یزید به خلافت نشست و از امام حسین(ع) خواست تا با او بیعت نمایند. آن حضرت(ع) تن به این ذلت نداده و در سال 61 هـ . ق با سپاهی اندک در مقابل یزیدیان، مردانه ایستاده و به همراه هفتاد و دو یار با وفایش در عاشورای خونین به شهادت رسیدند.
د ـ با قتل مروان دوم به دست ابومسلم خراسانی سلطنت 92 ساله بنی امیه منقرض و خلافت 524 ساله بنی عباس شروع گردید. دوران درگیری بنی امیه و بنی عباس، فرصت طلایی برای ترویج اسلام ناب بود که امام باقر(ع) و امام صادق(ع) از این فرصت برای استحکام بنیان فقهی شیعه و رشد و تعالی فکری شیعیان بیشترین بهره را بردند.
ذ ـ در عصر حکمرانی بنی عباس، منادیان اسلام ناب نه تنها از ظلم و جور حاکمان رهایی نیافتند بلکه در سخت ترین شرایط قرار گرفته و اغلب به دست عباسیان به شهادت رسیدند.
ر ـ با توجه به شهادت یازده امام، اراده خداوند بر آن قرار گرفت که آخرین وصی پیامبر اکرم(ص) را در پشت پرده غیبت برای آینده بشریت حفظ نماید. آن حضرت (عج) پنج ساله بودند که از چشم مردم غایب گردیده و از طریق نایب ها با پیروان خویش ارتباط برقرار نمودند.
ز ـ امام حسن عسگری(ع) با تصریح به لزوم تقلید مردم از فقیهانی که دارای شرایط چهارگانه: نگهدارنده نفس، حافظ دین، مخالف هوای نفس و مطیع امر مولا باشند: « فَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِناً لِنَفْسِهِ، حافِظاً لِدینِهِ، مُخالِفاً عَلی هَواهِ، مُطیعاً لاَمْرِ مَوْلاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ یُقَلِّدوُهُ وَ ذلِکَ لایَکوُنُ اِلا بَعْضَ فُقَهاءِ الشّیعَه لاکُلُّهُمْ؛ و اما از میان فقیهان کسی که نگهدارنده نفس، حافظ دین، مخالف هوای نفس و مطیع امر مولایش باشد بر عوام واجب است که از او تقلید کنند و این ویژگیها در بعضی از فقهای شیعه است نه در همه آنها»(وسایل الشیعه ، ج۱۸، ص۹۴) زمینه را برای ولایت فقها آماده کرده بودند.
با نزدیک شدن زمان رحلت نائب چهارم حضرت ولی عصر(عج) در نامه ای به ایشان نوشتند: « وَاَمَّا الْحَوادِثَ الْواقِعَهِ فَارْجِعوُا فیها اِلی رُواه ِحَدیثِنا فَاِنّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَ أَنَأ حُجَّهُ اللهِ عَلَیْهِمْ؛ در حوادثی که پیش می‌آید به کسانی که حدیث ما را نقل می کنند مراجعه کنید به درستی که آنها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنها هستم.»(کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق ، ص 485)
ژ ـ با درگذشت نائب چهارم، غیبت کبری شروع گردید. از زمان غیبت تاکنون حکومت های زیادی در کشورهای اسلامی به قدرت رسیده و منقرض شده اندکه هیچ یک از آنها نتوانستند ـ و یا نخواستند - حکومت ایده آل اسلام را تشکیل دهند به طوری که تشکیل دولت کریمه ای که اسلام و مسلمین را عزیز و کفر و نفاق را ذلیل کند آرزویی بوده که مسلمانان در دعاهای خود از خداوند متعال می خواستند: اَللّهُمَّ اِنّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فی دَوْلَةٍ کَریمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الاِسْلامَ و َاَهْلَهُ و َتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَاَهْلَهُ و َتَجْعَلُنا فیها مِنَ الدُّعاةِ اِلی طاعَتِکَ و َالْقادَةِ اِلی سَبیلِکَ و َتَرْزُقُنا بِها کَرامَةَ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ؛ بار پروردگارا! ما از تو می خواهیم که دولتی بزرگوار پیش آوری که در آن دوران، اسلام و اهل آن را سربلند فرموده، نفاق و پیروانش را ذلیل و خوار گردانی! و ما را در آن دولت، از زمره خوانندگان مردم به سوی اطاعت تو و از راهبران به سوی راه خود قرار دهی !و بدان وسیله بزرگواری دنیا و آخرت را نصیب ما گرداندی!(مفاتیح الجنان، دعای افتتاح) که متأسفانه اغلب آنها با همین آرزو از دنیا رفته اند.
اگر چه در طول تاریخ معاصر، فعالیتهایی در این راستا انجام گرفته است ولی هیچ یک موفق به تشکیل آن دولت کریمه نشدند. البته بدیهی است که دولت کریمه و حکومت ایده آل مسلمین، بعد از ظهور امام عصر (عج) تشکیل خواهد شد.
در دوره معاصر، آیت الله نائینی طرح ولایت فقیه را در مباحث نظری مطرح و علمای بزرگ در تحقق عملی آن اقدامات متفاوتی را انجام دادند. شهید شیخ فضل الله نوری موضوع مشروطه مشروعه را اعلام کرد و جان خود را فدای آن راه نمود. میرزای شیرازی با صدور حکم حکومتی تحریم تنباکو و جهاد ، عملاً اعمال حاکمیت ولایت فقیه در مسائل حکومتی را در مقطع خاصی از زمان خود نشان داد....