یکی از سؤالات مهمی که پیمانکاران و خریداران میلگرد بستر همیشه می‌پرسند این است که وزن میلگرد بستر چطور محاسبه می‌شود؟ پاسخ ساده این است که وزن هر متر میلگرد بستر به عواملی مثل قطر مفتول‌ها، تعداد مفتول‌های طولی و عرضی، عرض محصول و طول شاخه بستگی دارد. برای مثال، میلگرد بستر با قطر ۴ میلی‌متر و عرض ۲۰ سانتی‌متر وزنی کاملاً متفاوت با میلگرد بستر قطر ۶ میلی‌متر دارد.
شناخت دقیق روش محاسبه وزن نه‌تنها برای برآورد هزینه خرید و حمل‌ونقل ضروری است، بلکه به مهندسان کمک می‌کند مقدار میلگرد موردنیاز پروژه را به‌درستی تخمین بزنند. در ادامه به نقل از وب سایت خانه بلوک، فرمول اصلی محاسبه وزن میلگرد بستر، جدول وزن‌های متداول و نمونه محاسبات عملی را بررسی می‌کنیم تا بتوانید به‌راحتی وزن مصرفی پروژه خود را محاسبه کنید.
فرمول محاسبه وزن میلگرد بستر
وزن میلگرد بستر را می‌توان بر اساس چگالی فولاد، سطح مقطع مفتول‌ها، تعداد مفتول‌ها و طول آنها محاسبه کرد. فرمول کلی به این صورت است:
وزن=ρ×حجم
از آنجایی که حجم = سطح مقطع × طول، فرمول به شکل زیر ساده می‌شود:
برای اینکه محاسبات ساده‌تر و سریع‌تر انجام شود، معمولاً وزن میلگرد بستر را بیان می‌کنند. این عدد به پیمانکار یا خریدار (kg/m) بر حسب هر متر طول کمک می‌کند تا بدون نیاز به فرمول‌های پیچیده، وزن کل مصرفی را با ضرب کردن در طول موردنیاز به دست بیاورد.
به‌طور مثال:
میلگرد بستر با قطر مفتول ۴ میلی‌متر و عرض ۲۰ سانتی‌متر، حدود ۰.۳۵ تا ۰.۴۵ کیلوگرم در هر متر وزن دارد.
همین محصول با قطر ۶ میلی‌متر، وزنی در حدود ۰.۶۵ تا ۰.۷۵ کیلوگرم در هر متر خواهد داشت.
این اختلاف نشان می‌دهد که قطر مفتول و عرض محصول نقش تعیین کننده‌ای در وزن واحد طول دارند. به همین دلیل در جدول‌های مرجع، kg/m همیشه به‌صورت وزن درج می‌شود تا محاسبات پروژه ساده‌تر گردد.
تأثیر قطر مفتول و تعداد مفتول‌ها بر وزن
وزن میلگرد بستر به‌شدت تحت تأثیر قطر مفتول‌ها و تعداد مفتول‌های طولی و عرضی است. هرچه قطر مفتول بیشتر باشد، سطح مقطع فولاد افزایش یافته و وزن نهایی سنگین‌تر می‌شود. به‌طور مثال، یک مفتول با قطر ۶ میلی‌متر تقریبا دو برابر یک مفتول با قطر ۴ میلی‌متر وزن دارد، چون مساحت مقطع آن با توان دوم قطر محاسبه می‌شود. از طرف دیگر، در میلگرد بستر نردبانی معمولا ۲ مفتول طولی وجود دارد، اما در نوع خاص ممکن است تعداد مفتول‌ها بیشتر باشد. همچنین تعداد مفتول‌های عرضی که به فاصله یا گام آنها بستگی دارد، می‌تواند وزن کلی را بالا یا پایین ببرد.
محاسبه وزن میلگرد بستر بر اساس عرض دیوار
کی از معیارهای مهم در تعیین وزن میلگرد بستر، عرض دیوار است؛ چون عرض دیوار مستقیماً روی عرض میلگرد بستر تأثیر می‌گذارد. طبق اصول فنی، عرض میلگرد بستر باید حدود ۱ سانتی‌متر کمتر از ضخامت دیوار باشد تا کاملا در ملات قرار بگیرد و بیرون‌زدگی نداشته باشد.
به‌طور مثال:
برای دیوار ۱۰ سانتی، میلگرد بستر ۹ سانتی استفاده می‌شود.
برای دیوار ۱۵ سانتی، میلگرد بستر ۱۴ سانتی به‌کار می‌رود.
برای دیوار ۲۰ سانتی، میلگرد بستر ۱۹ سانتی مناسب است.
طبیعی است که هرچه عرض میلگرد بستر بیشتر شود، طول مفتول‌های عرضی افزایش پیدا کرده و در نتیجه وزن هر متر محصول بیشتر خواهد شد.
تفاوت وزن میلگرد بستر گالوانیزه و سیاه
میلگرد بستر معمولاً در دو نوع اصلی سیاه و گالوانیزه تولید می‌شود. از نظر وزن، تفاوت این دو نوع بسیار جزئی است اما در محاسبات باید به آن توجه داشت.
میلگرد بستر سیاه: بدون پوشش ضدزنگ عرضه می‌شود و وزن آن دقیقاً بر اساس قطر مفتول محاسبه می‌گردد.
، وزن آن کمی میلگرد بستر گالوانیزه: به دلیل داشتن پوشش روی بیشتر است. این افزایش وزن معمولا حدود ۲ تا ۵ درصد است و به ضخامت لایه گالوانیزه بستگی دارد.
مثال:
اگر میلگرد بستر سیاه با قطر ۴ میلی‌متر و عرض ۲۰ سانتی وزنی حدود ۰.۳۸ کیلوگرم بر متر داشته باشد، همان محصول در نوع گالوانیزه حدود ۰.۳۹ تا ۰.۴ کیلوگرم بر متر خواهد بود.
این اختلاف شاید در هر متر ناچیز به نظر برسد، اما در مقیاس بزرگ می‌تواند تأثیر قابل توجهی روی وزن کل و هزینه حمل‌ونقل داشته باشد.
نکات کنترل وزن واقعی با وزن تئوری
در خرید میلگرد بستر، همیشه باید وزن واقعی محصول را با وزن تئوری محاسبه‌شده مقایسه کرد. اختلاف وزن معمولاً به دلیل تلرانس قطر مفتول، پوشش گالوانیزه، فاصله نامنظم مفتول‌های عرضی یا حتی رطوبت جذب‌شده در کلاف‌ها به وجود می‌آید. بهترین روش کنترل این است که علاوه بر بررسی شناسنامه کارخانه، بندیل یا کلاف را هنگام تحویل باسکول کنید و نتایج را با تطبیق دهید. اگر اختلاف در (kg/m بر حسب) جدول استاندارد وزن محدوده ۳ تا ۷ درصد باشد طبیعی است، اما اختلاف‌های بیشتر می‌تواند نشان‌دهنده عدم رعایت استانداردهای تولید باشد و باید با دقت بیشتری بررسی شود.
نتیجه گیری
محاسبه دقیق وزن میلگرد بستر نقش مهمی در برآورد هزینه، مدیریت خرید و کنترل کیفیت پروژه‌های ساختمانی دارد. وزن این محصول به عوامل متعددی مانند قطر و تعداد مفتول‌ها، عرض دیوار، نوع میلگرد و حتی تلرانس‌های تولید بستگی دارد. با تکیه بر فرمول‌های استاندارد و جدول‌های وزنی می‌توان وزن هر متر، هر شاخه ۳ متری یا حتی بندیل کامل را تخمین زد و در عین حال با مقایسه وزن تئوری و واقعی از صحت محصول اطمینان یافت. رعایت این اصول به مهندسان و پیمانکاران کمک می‌کند علاوه بر مدیریت هزینه‌ها از ایمنی، دوام و کیفیت نهایی سازه نیز مطمئن شوند.