در هر پروژه ساختمانی، دیوارها نقش حیاتی در استحکام و زیبایی سازه دارند. اما دیواری که بعد از مدت کوتاهی دچار ترک یا ضعف شود، نه تنها ظاهر ساختمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه ایمنی آن را هم کاهش می‌دهد. میلگرد بستر یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای رفع این مشکل است.
اجرای درست میلگرد بستر می‌تواند مقاومت دیوارها را در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله افزایش دهد و مانع ترک خوردگی‌های آزار دهنده شود. نکته مهم این است که کارگذاری این میلگردها قوانین و اصولی دارد که اگر رعایت نشوند، عملا هیچ تأثیری در کیفیت سازه نخواهند داشت.
در ادامه این مطلب، با بهره گیری از وب سایت خانه بلوک شما را با ۸ نکته اساسی اجرای میلگرد بستر آشنا می‌کنیم تا هنگام ساخت‌وساز یا نظارت بر پروژه بتوانید بهترین نتیجه را بگیرید.
1- رعایت ضوابط و آیین نامه‌ها
اولین و مهم‌ترین نکته در اجرای میلگرد بستر، رعایت کامل ضوابط و آیین‌نامه‌های ساختمانی است. میلگرد بستر فقط یک توصیه مهندسی نیست، بلکه در بسیاری از آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان به عنوان یک الزام اجرایی معرفی شده است.
مطابق با استانداردها، میلگرد بستر باید در دیوارهای آجری غیر سازه‌ای به کار گرفته شود تا مقاومت دیوار در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد افزایش یابد. همچنین این المان به یکپارچگی دیوار کمک می‌کند و از بروز ترک‌های مویی جلوگیری می‌نماید.
اگر ضوابط آیین نامه‌ای رعایت نشود، نه تنها ایمنی سازه به خطر می‌افتد، بلکه ممکن است پروژه در زمان نظارت سازمان نظام مهندسی یا دریافت پایان‌کار هم دچار مشکل شود. پس قبل از هر اقدامی، حتما باید آیین نامه‌های مرتبط با دیوار چینی و میلگرد بستر مطالعه و در پروژه اجرا شوند.
2- انتخاب نوع میلگرد بستر متناسب با شرایط پروژه
یکی از مهم‌ترین تصمیم‌ها در اجرای میلگرد بستر، انتخاب نوع مناسب آن است. میلگرد بستر در مدل‌های مختلفی تولید می‌شود؛ مثل گالوانیزه، ضدزنگ، مفتولی و پیش‌ساخته. هر کدام از این انواع، برای شرایط خاصی کاربرد دارند و اگر انتخاب درستی انجام نشود، کل عملکرد سازه‌ای تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
میلگرد بستر گالوانیزه: برای محیط‌های مرطوب یا مناطقی که احتمال تماس با رطوبت بالاست، بهترین گزینه است. لایه رویه گالوانیزه از خوردگی و زنگ‌زدگی جلوگیری می‌کند.
میلگرد بستر ضدزنگ (استیل): در پروژه‌های صنعتی یا مکان‌هایی که سازه در معرض مواد خورنده قرار دارد، استفاده می‌شود.
میلگرد بستر مفتولی سیاه: برای پروژه‌های معمولی و محیط‌های خشک قابل استفاده است، اما دوام آن در برابر رطوبت کمتر است.
میلگرد بستر پیش‌ساخته: سرعت اجرا را افزایش می‌دهد و برای پروژه‌های بزرگ گزینه‌ای اقتصادی به‌شمار می‌رود.
انتخاب نوع میلگرد باید با در نظر گرفتن شرایط آب‌وهوایی، نوع کاربری ساختمان و عمر مفید مورد انتظار انجام شود. به این ترتیب از هزینه‌های دوباره‌کاری و آسیب‌های زودهنگام به دیوار جلوگیری می‌شود.
3- روش صحیح نصب و کارگذاری
اجرای میلگرد بستر زمانی اثربخش است که به‌درستی نصب و کارگذاری شود. کوچک‌ترین خطا در این مرحله می‌تواند کل مقاومت دیوار را تحت‌تأثیر قرار دهد.
- فاصله‌گذاری استاندارد: میلگرد بستر باید در هر ۴ یا ۵ رج آجرچینی (تقریبا هر 40 سانتی‌متر ارتفاع دیوار) قرار داده شود. این فاصله باعث می‌شود که کل دیوار به‌صورت یکنواخت تقویت گردد.
- پوشش ملات: پس از کارگذاری، روی میلگرد باید حداقل ۱.۵ سانتی‌متر ملات پوشانده شود تا از تماس مستقیم آن با رطوبت و هوا جلوگیری شود.
- مهار در کنج‌ها و تقاطع‌ها: در گوشه‌ها و محل برخورد دیوارها، میلگرد باید به‌صورت خم شده یا با وصله مناسب مهار گردد. این کار مانع از ایجاد ترک‌های طولی یا جداشدگی در دیوار می‌شود.
- هم‌سطح بودن میلگرد با ملات: میلگرد نباید بیرون‌زده باشد یا به‌طور کامل در ملات گم شود؛ باید در جای دقیق خود بین دو رج آجر قرار گیرد.
4- توجه به ابعاد و مشخصات فنی میلگرد بستر
ابعاد و مشخصات فنی میلگرد بستر از مهم‌ترین عوامل در کیفیت اجرای آن هستند. قطر مفتول‌ها معمولا بین ۴ تا ۶ میلی‌متر انتخاب می‌شود و باید متناسب با نوع دیوار باشد؛ به‌طوری که برای دیوارهای سبک قطر کمتر و برای دیوارهای باربر قطر بیشتر مناسب است. طول استاندارد میلگرد بستر حدود ۳ متر است که اجرای آن را ساده‌تر و یکنواخت‌تر می‌کند. همچنین عرض میلگرد باید حدود یک سانتی‌متر کمتر از ضخامت دیوار باشد تا کاملا داخل ملات قرار بگیرد و دچار بیرون‌زدگی نشود. انتخاب درست این مشخصات باعث می‌شود میلگرد بستر نقش واقعی خود را در افزایش مقاومت دیوار ایفا کند و در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله یا فشار باد عملکرد قابل قبولی داشته باشد.
5- بهره‌گیری از مزایای میلگرد بستر
میلگرد بستر مزایای زیادی دارد که اگر به‌درستی اجرا شود می‌تواند کیفیت سازه را به شکل چشمگیری افزایش دهد. مهم‌ترین فایده آن جلوگیری از ترک‌خوردگی دیوارهای آجری و افزایش مقاومت کششی در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله و باد است. این میلگردها باعث یکپارچگی بیشتر دیوار می‌شوند و از جداشدگی یا شکستگی‌های موضعی جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، اجرای میلگرد بستر عمر مفید ساختمان را افزایش داده و نیاز به تعمیرات بعدی را کاهش می‌دهد. درواقع با یک هزینه نسبتا کم می‌توان از بروز خسارت‌های سنگین در آینده جلوگیری کرد، به همین دلیل استفاده از آن نه‌تنها یک ضرورت فنی بلکه یک انتخاب اقتصادی هوشمندانه هم محسوب می‌شود.
6- پرهیز از خطاهای اجرایی
یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت اجرای میلگرد بستر، اجتناب از خطاهای رایجی است که متأسفانه در بسیاری از پروژه‌ها دیده می‌شود. استفاده از ملات خشک یا بی‌کیفیت باعث می‌شود میلگرد به‌خوبی در بستر ملات درگیر نشود و عملا کارایی خود را از دست بدهد. همچنین، اگر روی میلگرد به‌طور کامل با ملات پوشانده نشود، تماس مستقیم با هوا و رطوبت زمینه‌ساز زنگ‌زدگی و کاهش دوام آن خواهد شد. از دیگر خطاهای شایع می‌توان به نصب غیراصولی در محل تقاطع یا کنج‌ها اشاره کرد که باعث ترک‌خوردگی و جداشدگی دیوار می‌شود. به همین دلیل، هم انتخاب مصالح مرغوب و هم دقت در اجرای اصولی اهمیت زیادی دارد و باید همیشه زیر نظر مهندس ناظر انجام گیرد.
7- مقایسه و انتخاب آگاهانه در برابر روش‌های جایگزین
میلگرد بستر یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تقویت دیوارهای آجری است، اما تنها گزینه موجود نیست. در برخی پروژه‌ها از روش‌هایی مثل وال‌پست یا شاتکریت استفاده می‌شود که هرکدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند. وال‌پست بیشتر در دیوارهای بلند و سازه‌های حساس به کار می‌رود و اجرای آن زمان‌بر و پرهزینه‌تر است. شاتکریت هم معمولا برای تقویت سطوح وسیع یا سازه‌های خاص استفاده می‌شود. در مقابل، میلگرد بستر روشی ساده، سریع و اقتصادی است که می‌تواند مقاومت کافی برای بیشتر ساختمان‌ها ایجاد کند. انتخاب بین این روش‌ها باید بر اساس شرایط پروژه، نوع کاربری سازه و هزینه‌های اجرایی انجام شود تا بهترین نتیجه به دست آید.
8- کنترل کیفیت و نگهداری میلگرد
کنترل کیفیت میلگرد بستر قبل از اجرا یکی از مراحل حیاتی در پروژه‌های ساختمانی است. میلگردهایی که دچار زنگ‌زدگی، شکستگی یا خمیدگی هستند نباید در دیوار استفاده شوند، زیرا مقاومت و دوام مورد انتظار را تأمین نخواهند کرد. نگهداری میلگردها هم اهمیت زیادی دارد؛ بهترین حالت این است که در محیطی خشک، دور از رطوبت و تابش مستقیم آفتاب انبار شوند تا از آسیب‌های احتمالی در امان بمانند. در زمان اجرا نیز باید تحت نظارت مهندس ناظر از کیفیت مصالح و دقت کار اطمینان حاصل شود. رعایت این نکات ساده می‌تواند عملکرد میلگرد بستر را تضمین کرده و به افزایش عمر مفید ساختمان کمک کند.