به زنان فرصت ندادند (6 صفحه)
مصاحبه شونده : سیدان جعفری،صبا
گـفت‌وگو
صبا سیدان جعفری هنرمند قلمزن
به زنان فرصت ندادند
صبا سیدان جعفری مـتولد 2431 دارایـ دیـپلم بازرگانی و از سال 4631 به هنر قلمزنی روی آورده است.وی به مدت چهار سال زیر نظر استاد فیناسیان آمـوزش دیده و پس از آن در سازمان میراث فرهنگی به کار مشغول شده است وی تاکنون دو نمایشگاه انفرادی در داخـل و یک نمایشگاه خارج از کـشور در ژاپن بـرگزار کرده است.پس از آن دوره تربیت مربی را در کرمانشاه گذراند و برای ارتقای سطح کارش با اساتیدی چون استاد ثامنی و دهنوی همکاری کرده است.او اکنون در کلاسهای میراث فرهنگی و صنایع دستی و هنرهای قلمزنی سنتی دانشگاه سوره بـه آموزش و هنر دوستان مشغول است. صنایع دستی اصفهان
آنچه پیش روی شماست حاصل گفت‌وگویی است با این هنرمند قلمزن.
*شما به عنوان یک هنرمند چه تعریفی از قلمزنی دارید؟
قلمزنی هنر نقش بر روی فلز است.
*در مـورد تـاریخچه این هنر چه می‌دانید؟
از زمانی که بشر فلز را شناخت با هنر قلمزنی نیز آشنا شد.این هنر به دورانی که مادها در ایران زندگی می‌کردند بر می‌گردد و پایه‌گذار این هنر قبل از مـادها،سـکاها،و سیت‌ها-که در بخشهای شمالی زندگی می‌کردند-بودند.در همه دورانها نقوش فلزات تحت تاثیر دوران خود بوده است و در دوره‌های مختلف دچار تحول شده است.
*سابقه هنر قلمزنی به چند سال گـذشته بـر می‌گردد؟
هنر قلمزنی در ایران حدود 7 تا 41 سال هزار سابقه دارد و آخرین اثری که پیدا شده مربوط به 41 هزار سال گذشته است.
*سبک‌های مختلف قلمزنی چگونه بوده است؟
در زمان مادها طرح‌ها و حرکت‌ها خـشک و خـشن بـوده است و بیشتر آثار از طبیعت الهـام گـرفته اسـت.تصاویر طبیعت را با قلم و چکش بر روی نقره و طلا به تصویر می‌کشیده‌اند.
*و بعد از مادها؟
بعد از مادها قلمزنی در دوران هخامنشیان،ساسانیان،صفویه و سلجوقیه متداولتر بـوده اسـت.
*در کـدام یک از این دوره‌ها هنر قلمزنی به نقطه اوج خـود رسـیده است؟*چرا؟
دوران صفویه.به این دلیل که در دوران صفویه حکمرانانی به خاطر داشتن باورهای دینی از حکمرانی مطلق دست کشیده بودند و طـرحهای هـنرمندان آن زمـان نیز از سبک تصویر کردن حکمرانان خارج شده و بیشتر به مـعنویت گرایش دارد.در زمان صفویه به دلیل حمایت شاه‌های این دوره،هنرمندان از سراسر ایران در پایتخت(اصفهان)جمع بودند و خصوصا به ایـن هـنر بـهای زیادی داده می‌شد.
*در دوران صفویه بیشتر از چه نقوشی استفاده می‌شد؟
گل و بوته و خط و آیـه‌های قـرآنی به صورت نسخ،نستعلیق و کوفی.
*شکل کار چگونه بوده است؟
ترکیب چند فلز،مرصع‌کاری و استفاده از جواهرات بـر رویـ ظـروف مصرفی
*وضعیت هنر قلمزنی در حال حاضر چگونه است؟
این هنر در ایران و پس از انقلاب بـه لحـاظ حـمایت‌هایی که از هنر می‌شود پیشرفت خوبی داشته است و در این رشته زنان بسیاری فعالند که در کـار خـود بـسیار مهارت دارند.در واقع هنر قلمزنی از زیر دست مردان گذشته و به زنان رسیده است و زنـان قـلمزن بسیاری داریم که از مردان زبده‌ترند.
*آیا هنر قلمزنی به همان صورت برجسته‌سازی خـلاصه می‌شود؟
در حـال حـاضر در نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌شود بیشتر کارهای برجسته به نمایش گذاشته می‌شود چون پسند عـامه مـردم در حال حاضر این‌گونه است و این حالت برای آنها ملموس‌تر است.
*استادان برجسته هـنر قـلمزنی در کـشور چه کسانی هستند؟
استاد احمد فیناسیان(تهران)،استاد دهنوی(اصفهان)،استاد ثامنی،استاد بزرگیان و استاد پارسـویی(شـیراز).
*هنر قلمزنی ویژه کشور ایران است یا کشورهای دیگر نیز از این هـنر برخوردارند؟
کـشورهای دیـگر این هنر را از ایران تقلید کردند.ایران مادر قلمزنی است و در این صنعت ایران پیشرفته‌ترین کشور اسـت.
یکی از افتخارات هنری ایرانی هنر قلمزنی است.
کشورها به لحاظ نـیازی کـه داشتند یا به خاطر ارتباطات تجاری و بازرگانی از ایران تقلید کردند و کشورهایی مـثل هـندوستان،ترکیه و مالزی قلمزنی کار می‌کنند اما نـه مـانند مـا و اصالت این هنر فقط در ایران حفظ مـی‌شود چـرا که هنرمند ایرانی است که دلسوز این هنر است.
*آیا این اصالت هـمانند هـمان هنر اولیه حفظ شده یـا تـغییراتی در آن حاصل شـده است؟
مـسلما در هـر دوره‌ای هنر به دلیل تاثیراتی کـه زمـان بر روی زندگی بشر می‌گذارد تغییر می‌کند و به آن شکل معنوی کمتر پیـدا مـی‌شود اما هنرمندانی که من نامشان را بـردم کسانی هستند که هـمچنان هـنر اصیل قلمزنی را حفظ کردند و واقـعا مـایه افتخار ما هستند.
*چقدر از آثار شما به کارهای مذهبی و...اختصاص دارد؟
من اعتقادات خـاصی در ایـن زمینه دارم.اعتقاد من این اسـت کـه کـار خصوصا آیه‌های قـرآن نـباید به سادگی زده شود و نـباید بـه سادگی دست هر کسی بیفتد.من سعی می‌کنم در سال یک کار مذهبی انجام دهـم و بـه دست کسی بسپرم که آن را حـفظ کـند و جایگاه آن را بـداند.فـعالیت مـن به همین دلیل در زمـینه مذهبی محدود است من برای قرآن و آیات قرآنی ارزش خاصی قائلم و سعی می‌کنم ارزش واقعی هنر را حـفظ کـنم و به تعبیر دیگر بازاری کار نـکنم.
*فـکر مـی‌کنید کـه ایـن ارزش واقعی در جامعه هـم حـفظ می‌شود؟
مسلما می‌شود.همه ما به نوعی دارای اعتقادات دینی- مذهبی هستیم و سعی می‌کنیم ارزش واقعی آن را حفظ کنیم.
*زمـاین کـه هـنر و مذهب به هم آمیخته می‌شود برای بـیننده چـه درکـی را ایـجاد می‌کند؟
هـنر زمـانی هنر است که با بیننده ارتباط پیدا کند،زمانی هنر است که تمام احساساتتان را در زمانی که کار می‌کنید.به کارتان انتقال دهید؛آن زماین است که کار ارزنـده و هنری می‌شود.وقتی من کار می‌کنم و کار مذهبی انجام می‌دهم زمانی است که احساس می‌کنم روحم از حالت مادی در آمده و شکل معنوی دارد. من وقتی جعبه قرآنی را کار کردم دیدم که ایـن حـس به مردم منتقل پیدا کرد و آنها حس مرا دریافتند.
*فکر می‌کنید این آمیختگی در جذب مخاطبان جوان به سوی مذهب چه تاثیراتی دارد؟
مسلما اثر زیادی دارد یعنی اینها پله‌های حرکت اسـت بـه سوی این که ما آن تعالی را نشان دهیم.همیشه بر این اعتقاد هستم که من به راحتی این موهبت را به دست نیاوردم و تمایز مـن بـا دیگران به خاطر این اسـت کـه لطف الهی شامل حال من شده است و خدا خواسته من در این جریان قرار گیرم.مسلما وقتی من مورد این لطف قرار بگیرم حداقل کـاری کـه از عهده‌ام بر می‌آید انـتقال آنـ است و شاید همین باعث شود فرد دیگری ارتباط معنوی‌اش برقرار شود.من شاگرد آقایی داشتم که پس از مدتی به نماز و روزه روی آورد توانست به دنبال این ارتباط برود.
*با توجه بـه پیـشرفت تکنولوژی چگونه می‌توان آثاری ارائه داد که در عین حال اصالت آن نیز حفظ شود؟
من دو سال پیش در این زمینه فعالیت کردم و می‌خواستم، نوعی قلمزنی را با تمدن 0002 آمیخته کنم اما پس از آن به این نتیجه رسیدم کـه ایـن کار اشـتباه است زیرا صنعت در همه عصرها غالب شده است.از آنجا که مردم به دنبال این هستند که خـیلی سریع تاثیرات اطراف را درک کنند ازاین‌رو سعی کردم در این زمینه طرحهای جـدیدی بـزنم کـه حفظ سنت هم بشود و به این نتیجه رسیدم که اشتباه کردم چون حفظ سنت‌ها نشان‌دهنده ارزشهاست و مـا یـک سری چیزها را برای خود ارزش می‌دانیم و نباید آنها را از دست بدهیم.ارزشها یا هنر اصـیلی کـه مـا زمانی به آن افتخار می‌کردیم لازم است گوشه‌ای باشد.در اصفهان هر گوشه‌اش یک قلمزنی کار می‌کند امـا آیا همه آنها توانایی انجام کار همان فرد 0002 سال پیش را بدون وسایل فـعلی دارند؟به این نتیجه رسیدیم آنـها قـلمزنهایی هستند که کمتر کار اصیل می‌کنند. من دوست داشتم آن هنر اصیل را یاد بگیرم و آن را حفظ کنم و به همین دلیل هنر مدرن را کنار گذاشتم و بیش از سه کار در این زمینه ارائه ندادم.
*آخرین آثار شـما در چه زمینه‌ای است؟
یکی دو کار در زمینه هنر ساسانیان انجام دادم که قرار است موزه سازمان صنایع دستی آنها را خریداری کند.
*ویژگیهای این کار چیست؟
در حال حاضر هنرمندی نداریم که بتواند به شیوه قدیم کـار کـند به همین دلیل از ساغرهایی که در دوران ساسانیان بود استفاده کردم و از آنها کپی کردم تا نشان دهم یک زن هم توانایی دارد یک ساغر یا ریتون(نوعی از ظروف باستانی)گذشته را انجام دهد. مهمترین قـضیه ایـن است که کارهای قدیم ورق بوده و الان به صورت حجم در آمده و کپی از کارهای دوره هخامنشیان است.
*خانمهایی که در زمینه قلمزنی کار می‌کنند موفق‌تر بودند یا آقایان؟
خانمها به دلیل دقت زیادی کـه دارنـد اگر همچنان این رشته خاص را ادامه دهند موفق‌تر می‌شوند.اما هیچ‌وقت به خانمها این فرصت را ندادند. ( جعبه استخوانی جواهرات )
*از اینکه در این‌گفت‌وگو شرکت کردید سپاسگزارم.