مهارت روابط بین فردی یا ارتباط بین فردی
یکی از مهم‌ترین مهارت های ضروری زندگی است که در هنگام ورود به جامعه و برخورد با دیگران به آن نیاز داریم. یادگیری مهارت‌های ده گانه زندگی باعث تغییر نگرش، بروز رفتارهای مثبت اجتماعی، کاهش خشونت و تمایلات به مصرف مواد مخدر می‌شود. لذا سازمان جهانی بهداشت تاکید دارد که تمامی این مهارت‌ها باید در دوران کودکی به افراد آموزش داده شود تا در هنگام ورود به مدرسه با استفاده آزمون و خطا در آن متبحر شوند.
از مهم‌ترین نتایجی که افراد مجهز به مهارت‌های ده‌گانه زندگی به آن دست می‌یابند می‌توان به کسب آرامش، برقراری روابط سالم و موثر، افزایش سلامت روانی، بالا رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس، سازگاری و مدیریت احساس اشاره کرد. افراد بزرگسالی که در دوران کودکی خود به خوبی این مهارت‌ها را فراگرفته باشند، به راحتی با کشمکش‌های روزمره زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند و به طور کلی در تمام ابعاد زندگی موفق‌تر هستند.
تعریف ارتباط بین فردی
ارتباط فرایندی است که به وسیله آن اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیامهای کلامی و غیر کلامی با دیگران در میان می گذاریم. در واقع ارتباط عبارت است از هر گونه تعاملی که شامل انتقال پیام باشد. این فرایند از جزئیات زیادی تشکیل شده است. در مهارت ارتباط بین فردی به موضوعاتی مثل دوست یابی، گوش کردن، حل تعارض و … می پردازیم.
مهارت روابط بین فردی نوعی تعامل است که در سه بخش آغازی، میانی و پایانی تعریف می شود.
بخش آغازی ارتباط :
بخش اول گفتگو در ایجاد ارتباط اهمیت ویژه ای دارد. برای شروع می توانیم از نگاه و لبخند استفاده کنیم. خودمان را معرفی کنیم و سوالات کوتاه و ساده بپرسیم. می توانیم درمورد خودمان صحبت کنیم و یا از علاقمندی های شخص مقابل بپرسیم. می توانیم برای آغاز ارتباط از نکته مثبتی که در او دیدیم شروع کنیم. در واقع برخی از مهارت ها و توانمندی هایی که نیاز داریم حسن جویی، نداشتن قضاوت پیش از ارتباط و احترام به تفاوت های فردی انسان ها، جرات مندی و نداشتن ترس از ایجاد ارتباط و شناخت تیپ های شخصیتی است تا به کمک آنها آگاهانه تر ارتباط خود را شروع کنیم. همچنین ایجاد اعتماد در شخص مقابل در این مرحله اهمیت دارد.
بخش میانی ارتباط :
بخش بعدی که میانه ارتباط است، در ادامه ی ارتباط و پس از شروع ایجاد می شود. اینکه بتوانیم گفتگویی که آغاز کردیم را ادامه دهیم. برای این کار نیاز داریم هنر گوش دادن فعال را بیاموزیم و به کمک آن بیشتر به شناخت طرف مقابل برسیم و همچنین بصورت کلامی و غیرکلامی، علاقه خود را به حرفهای شخص مقابل نشان دهیم. در عین حال در کنار شنونده فعال بودن، می توانیم از علایق خود حرف بزنیم و یا صحبت را به سمت موضوعی که می خواهیم تغییر دهیم. در واقع اداره کردن و مدیریت یک ارتباط از مهارت هایی است که باید در این بخش به آن توجه کنیم. در این بخش می توانیم از مهارت های همدلی، پذیرش و حمایت دیگران استفاده کنیم.
بخش پایانی ارتباط :
در نهایت هر ارتباطی به بخش پایانی می رسد و اینکه ما در این بخش نقش فعالتری داشته باشیم و سعی کنیم با احساس خوب و مطلوبی که در هر دو طرف گفتگو ایجاد شده ارتباط را پایان دهیم از اهمیت زیادی برخوردار است. در این بخش از مهارت حل تعارض ها هم می توانیم بهره ببریم و اگر گفتگو دچار تعارض و مشکلی شده بود با مدیریت آن پایان خوشی برای آن رقم بزنیم.
مهارت روابط بین فردی نوعی مهارت ارتباطات اجتماعی است که عدم وجود آن منجر به فقدان سلامت اجتماعی خواهد شد. این مهارت مهم به دو بخش تقسیم می‌شود:
ارتباطات کلامی
در ارتباطات کلامی، برقراری ارتباط بین فردی از طریق گفتار و کلمات اتفاق میافتد. انسان‌ها با استفاده از کلام خود می‌توانند اطلاعات زیادی درباره احساسات، افکار و خواسته‌های خود به دیگران انتقال دهند. جهت داشتن تسلط بر ارتباطات کلامی لازم است که دو مهارت خوب گوش دادن و خوب صحبت کردن را داشته باشید.
ارتباطات غیر کلامی
بخش اعظمی از مهارت بین فردی در دانش آموزان را ارتباطات غیرکلامی تشکیل می‌دهد. لحن صحبت، سرعت ادای کلمات، زبان بدن، حالت چهره و طرز نگاه کردن از مهم‌ترین مواردی است که در مهارت ارتباط بین فردی تاثیرگذار است.
بطورکلی در یک رابطه برای تفاهم و سازگاری بیشتر داشتن تواضع، صداقت و ادب از ملزومات است. تواضع یعنی داشتن نوعی از رفتار و گفتار که به شخص حس تحقیر نمی دهد. در واقع فرد فکر نمی کند که شما می خواهید خود را برتر و بهتر از او نشان دهد. صداقت همیشه موجب جلب اعتماد و نزدیکی دیگران می شود. ادب یعنی رفتاری مهرآمیز داشتن و اینکه رفتار و گفتارمان به کسی آزار نرساند.
اجزای مهارت روابط بین فردی
- همکاری و مشارکت
- اعتماد به گروه
- تشخیص مرزهای بین فردی مناسب
- دوستیابی
- شروع و خاتمه ارتباطات
توصیه هایی برای کارآمد کردن ارتباط کلامی
- هنگام صحبت کردن :
- مطمئن شوید که شنونده فرصت سؤال کردن یا اظهار نظر کردن را دارد .
- به شنونده نگاه کنید .
- تن و آهنگ صدای خود را تغییر دهید .
- از دیدن علایم آشفتگی در شنونده غفلت نکنید.
- مبهم صحبت نکرده و با بیان جزئیات زیاد موضوع را پیچیده نکنید .
- آنچه را که می خواهید بگویید ، واضح بیان کنید.
- هنگام گوش دادن :
- سوال بپرسید تا کاملاَ متوجه شوید موضوع چیست .
- موضوعات را آن طوری که فهمیده اید خلاصه کنید .
- گوش کنید و از قضاوت درباره آنچه که گوینده می گوید پرهیز کنید.
هر فردی احساسات ، دیدگاه ها و رفتار های مخصوص به خودش را دارد . به همین دلیل امکان ندارد در همه چیز هم عقیده و هم فکر باشند . مهم این است که فرد یاد بگیرد داشتن اختلاف نظر کاملاَ طبیعی است و این مهارت را کسب کند که دیدگاه خود را تنها دیدگاه ، یا بهترین و مناسب ترین دیدگاه نداند و توانایی دیدن موضوع از زاویه دید دیگران را نیز داشته باشد. آن وقت است که ارتباط بین فردی مؤثرتر و سالم تری برقرار می شود.
یک ارتباط مؤثر:
تنها وسیله انتقال اطلاعات بین افراد می باشد.
تنها راه نشان دادن احساسات به دیگران است.
بهترین راه تصحیح سوءتفاهم هاست.
پیش شرط هر نوع آموزش مؤثر و درنتیجه لازمه رشد یک اجتماع است.