چالش‌های آموزش و پرورش همیشه با مدل‌های آموزشی و روش‌های جدیدی که معلمان می‌توانند برای بهبود فرایند آموزشی استفاده کنند، همراه بوده‌است.در این مقاله که منبع آن سایت ابزارکلاس است، به بررسی انواع روش تدریس برای معلمان است. این مقاله شامل معرفی روش‌های آموزشی و بررسی تناسب هر روش با شرایط کلاس درس خواهد بود. لذا در مجله ابزارکلاس می‌توانید انواع روش تدریس را مطالعه کنید.
روش تدریس چیست؟
روش تدریس به مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌هایی گفته می‌شود که توسط معلمان برای فراهم کردن محیطی بهتر برای یادگیری و به دست آوردن نتایج آموزشی مطلوب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع روش تدریس و معرفی هر کدام
انواع روش تدریس را در قالب لیست معرفی کرده و برای معرفی هر کدام از راهبردهای تدریس و استراتژی‌های آموزشی در ادامه به شکل خلاصه و مختصر توضیحاتی ارائه می‌کنیم. برای هر روش، محور تدریس را مشخص کرده و به شکل مختصر از مزایای آن صحبت می‌کنیم.
1- آموزش مستقیم یا سخنرانی
سخنرانی یکی از روش‌های سنتی تدریس است که در آن معلم اطلاعات مورد نیاز را به گروه بزرگی از دانش‌آموزان ارائه می‌دهد. در این روش تدریس، دانش‌آموزان گوش می‌دهند و نیازی به فعالیتی بیشتر در کلاس ندارند. بهترین استفاده از این روش، وقتی است که موضوعی پیچیده است یا زمان در اختیار محدود است.
روش تدریس سخنرانی و سنتی
این یک روش تدریس معلم محور است که در آن معلم اطلاعات را به شیوه ای ساختاریافته و سازمان یافته به دانش آموزان ارائه می دهد. این یک روش بسیار موثر برای آموزش مهارت های اساسی، مانند خواندن، نوشتن، و ریاضیات است.
2- روش مباحثه
روش بحث یکی از انواع روش تدریس رایج در مدارس متوسطه و دانشگاه‌ها و بویژه حوزه علمیه است که در آن دانش آموز یا دانشجوها برای فعالیت در کلاس، به اشتراک گذاشتن دیدگاه ها و انجام بحث و گفتگو، تشویق می شوند. این روش در بسیاری از حوزه های آموزشی، از جمله علوم، ادبیات و تاریخ، مورد استفاده قرار می گیرد.
در روش بحث، معمولاً یک موضوع مشخص به دانش آموزان ارائه می شود و سپس آنها باید به صورت فعالانه در مورد آن بحث کنند. برخلاف روش های سنتی تدریس، در این روش معلم به عنوان یک مدیر بحث عمل می کند و مدیریت بحث و گفتگوها را بر عهده دارد.
روش تدریس مباحثه
در بحث، دانش آموزان به طور فعال شرکت می کنند و با همدیگر بحث و گفتگو می کنند. در این روش، هدف آموزش، تقویت مهارت های ارتباطی، بیان و نقد و بررسی نقاط قوت و ضعف مختلف دیدگاه ها و توانایی ارائه استدلال های قوی است.
روش بحث به دانش آموزان کمک می کند تا بیشتر به دنبال دانش بوده و تفکرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. به طور کلی، این روش به دانش آموزان اجازه می دهد تا با یادگیری از دیگران، تفکرات خود را تکامل دهند و نظرات خود را بهبود بخشند.
3- یادگیری مبتنی بر پرسش
یادگیری مبتنی بر پرسش یک روش تدریس جذاب است که در آن دانش‌آموزان برای یادگیری مفاهیم و مطالب، پرسش‌های مختلفی مطرح می‌کنند. این پرسش‌ها باعث تحریک فکر و تفکر دانش‌آموزان در مورد مطالب درسی می‌شوند و آنها را به دنبال کشف پاسخ‌های صحیح و ارتباط‌های معنادار میان مفاهیم و اطلاعات مختلف، تشویق می‌کنند.
این یک رویکرد دانش‌آموز محور است که دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا سؤال بپرسند، موضوعی را بررسی و تحقیق کنند و خودشان پاسخ‌ها را بیابند. این روش در ارتقای تفکر انتقادی و مهارت حل مسئله موثر است.
روش تدریس پرسش گرانه
با پرسش‌های دانش‌آموزان، مفاهیم و اطلاعات درسی در قالب سوالات روشن‌تر و قابل فهم‌تر می‌شوند و درک آنها افزایش می‌یابد. همچنین، یادگیری مبتنی بر پرسش به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های پرسش‌پرسیدن و یافتن پاسخ‌های مناسب را تقویت کنند و به علت فعالیت بیشتر دانش‌آموزان در فرآیند یادگیری، این روش معمولا باعث افزایش حافظه بلند مدت دانش‌آموزان می‌شود.
در این روش، معلم باید به دانش‌آموزان برای پرسش کردن تشویق کننده باشد و سعی کند تا به اندازه کافی زمان برای پاسخ‌دهی به پرسش‌ها اختصاص دهد. همچنین، معلم باید به دانش‌آموزان اجازه دهد که خودشان به دنبال پاسخ‌های صحیح بگردند و از توانایی‌های خود استفاده کنند. در صورت نیاز، معلم می‌تواند به عنوان یک منبع اطلاعاتی و مشاور، دانش‌آموزان را در پاسخ‌دهی به پرسش‌ها و رسیدن به پاسخ‌های مناسب، هدایت کند.
4- یادگیری مشارکتی (گروهی)
یادگیری مشارکتی یا روش تدریس یادگیری مبتنی بر تیم یکی دیگر از روش‌های تدریس است که در آن دانش‌آموزان فعالانه در فرآیند یادگیری شرکت می‌کنند و با همکاری و گروهی کار می‌کنند. در این روش، دانش‌آموزان به جای تمرکز بر فردی بودن و گوش دادن به درس‌ها، با همکاری و تعامل با دیگران، مطالب درسی را فرا می‌گیرند.
در این روش، معمولاً دانش‌آموزان به صورت گروهی و به کمک فعالیت‌های گوناگونی مانند گفتگوهای گروهی، تحقیقات، پروژه‌های گروهی و بازی‌های آموزشی، به طور مستقیم در فرآیند یادگیری شرکت می‌کنند. در نتیجه، دانش‌آموزان از تجربه‌های همکاری و تعامل با دیگران بهره‌مند شده و با ارتباط برقرار کردن با دیگران، مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و تیمی را به دست می‌آورند.
روش تدریس مبتنی بر تیم
یادگیری مشارکتی باعث افزایش انگیزه و تعهد دانش‌آموزان به یادگیری می‌شود، چرا که آنها در فرآیند یادگیری شرکت می‌کنند و به عنوان عضوی از گروه، برای پیشرفت کل گروه مسئولیت پذیر هستند. همچنین، این روش باعث تقسیم توجه و تسلط بر مسائل مختلف در گروه می‌شود و به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های مهمی مانند همکاری، تفکر انتقادی، حل مسئله، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی را بهبود بخشند.
برای استفاده از یادگیری مشارکتی شما به کلاس درس مشارکتی نیازمندید. در این باره مقاله کلاس درس مشارکتی چیست را مطالعه کنید.
5- یادگیری مبتنی بر پروژه
یادگیری مبتنی بر پروژه یا Project-Based Learning (PBL) روش تدریسی است که بر اساس یک پروژه واقعی یا مسئله مشخص انجام می‌شود. در این روش، دانش‌آموزان به صورت خودکار و خودجوش مسئله مورد نظر را مورد بررسی قرار می‌دهند و از طریق یادگیری فعال و تجربی به دست آوردن مهارت‌های مختلف و حل مسئله می‌پردازند.
این یک رویکرد دانش آموز محور است که در آن دانش آموزان روی یک پروژه در مدت زمان طولانی کار می کنند. در ارتقای خلاقیت و تفکر مستقل موثر است.
روش تدریس پروژه محور
در این روش تدریس، دانش‌آموزان به صورت گروهی یا فردی، برای حل مسئله و پیش‌برد پروژه، تحقیق می‌کنند، به تفکر انتقادی و خلاقیت خود پرداخته و برای ارائه نتایج پروژه، ارتباطات و همکاری با دیگر دانش‌آموزان و معلمان را تقویت می‌کنند.
یادگیری مبتنی بر پروژه به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های عملی و علمی خود را بدون فشار و با هدف‌گذاری بهبود ببخشند. این روش، برای آموزش مباحث مرتبط با علوم، فناوری، مهندسی و حل مسئله، مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به مشارکت دانش‌آموزان در حل مسئله و پیش‌برد پروژه، این روش از میزان فعالیت و تفاعل بیشتری برخوردار است و در نتیجه باعث یادگیری بیشتر و بهتری می‌شود.
6- کلاس درس معکوس
کلاس درس معکوس (Flipped Classroom) یکی از استراتژی‌های آموزشی است که در آن دانش‌آموزان قبل از شرکت در کلاس درس، مطالب آموزشی را به صورت آنلاین در محیط مجازی مطالعه کرده و سپس در کلاس درس به گفتگو، تبادل نظر و حل مسئله پرداخته و به دنبال انجام تمرین‌های کاربردی هستند.
این یک رویکرد ترکیبی است که در آن دانش آموزان مطالب آموزشی را خارج از کلاس مرور می کنند و از زمان کلاس برای بحث و حل مسئله استفاده می شود. در ترویج یادگیری خودراهبر موثر است.
روش کلاس درس معکوس به دانش‌آموزان امکان می‌دهد تا در زمان کوتاهتری به مفاهیم آشنا شوند و بیشتر به کاربرد آنها در واقعیت پرداخته شود. همچنین به دانش‌آموزان این فرصت را می‌دهد تا به صورت فعالانه در کلاس درس شرکت کنند و با استفاده از تجربیات همکلاسی‌های خود، یادگیری خود را تقویت کنند.
در مقاله الگوی یادگیری معکوس و کلاس درس معکوس چیست می‌توانید به تفصیل در مورد این روش تدریس مطالعه کنید.
7- یادگیری مسلط
یادگیری مسلط (Mastery Learning) یکی دیگر از روش‌های تدریس است که در آن دانش‌آموزان با تمرین و تکرار، هدف یادگیری مفاهیم و مهارت‌های آموزشی را به دست می‌آورند. در این روش، دانش‌آموزان پس از یادگیری یک مفهوم یا مهارت، تمرین‌هایی در سطح مقبولیت تعیین شده برای یادگیری آنها انجام می‌دهند و تا زمانی که بتوانند به صورت صحیح و موفقیت‌آمیز این تمرین‌ها را انجام دهند، به سطح یادگیری بعدی نمی‌روند.
با این روش، دانش‌آموزان به صورت شخصی و مستقل به یادگیری خود می‌پردازند و با تمرین مداوم، مهارت‌های آموزشی را به دست می‌آورند. روش تدریس یادگیری مسلط رویکردی است که بر تسلط بر یک مهارت یا مفهوم خاص قبل از حرکت به مهارت بعدی تأکید می کند. در ترویج یادگیری عمیق و کاهش شکاف های پیشرفت موثر است.
8- یادگیری مبتنی بر مسئله
روش تدریس یادگیری مبتنی بر مسئله به شکلی است که در آن دانش‌آموزان با مسئله‌های واقعی و چالش برانگیز روبرو می‌شوند. در این روش، دانش‌آموزان با ارائه یک مسئله، خود را به دنبال یافتن راه‌حل‌های بهتر و بیشتر آگاهی می‌کنند. در این فرایند، دانش‌آموزان مهارت‌های متعددی را کسب می‌کنند، از جمله تفکر پویا، همکاری، مسئله‌گری، پژوهش، ارزیابی و پایان‌بخشی.
راهبرد تدریس یادگیری مبتنی بر مسئله یک رویکرد دانش‌آموز محور است که در آن به دانش‌آموزان یک مسئله واقعی برای حل و کار مشترک برای یافتن راه‌حل ارائه می‌شود. در تقویت تفکر انتقادی و مهارت های حل مسئله موثر است. این روش تدریس به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا خودشان را برای مواجهه با مسائل و چالش‌های واقعی آماده کنند.
9- آموزش مبتنی بر نقش آفرینی
آموزش مبتنی بر نقش آفرینی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی مانند همکاری، خلاقیت، تفکر پویا و مسئله‌گری را به دست آورند. در این روش تدریس، دانش‌آموزان باید در قالب یک پروژه به یک چالش پاسخ دهند و به عنوان یک گروه به صورت همکاری و مستقل کار کنند. در این فرایند، هر دانش‌آموز نقش خود را در پروژه تعریف کرده و با توجه به تخصص و توانایی‌های خود، به انجام وظایف مشخصی می‌پردازد.
این یک رویکرد دانش آموز محور است که در آن دانش آموزان نقش های خاصی را بر عهده می گیرند و سناریوهایی را اجرا می کنند. در ارتقای همدلی، مهارت های ارتباطی و خلاقیت موثر است. این رویکرد آموزشی باعث می‌شود که دانش‌آموزان از طریق کار در یک گروه، یاد بگیرند که چگونه بهترین تیم را تشکیل دهند، با دیگران همکاری کنند و مسئولیت خود را در موفقیت یک پروژه تعریف کنند.
10- تدریس با استفاده از شبیه‌سازی‌ها و بازی‌ها(یادگیری مبتنی بر بازی)
روش تدریس شبیه‌سازی‌ها و بازی‌ها از روش‌هایی است که به‌طور موثر به یادگیری دانش‌آموزان کمک می‌کنند. در روش یادگیری مبتنی بر بازی، دانش‌آموزان با استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، شبیه‌سازی‌های مختلف و یا بازی‌های آموزشی، به صورت فعال و مستقل در فرایند یادگیری شرکت می‌کنند.
این روش تدریس یک رویکرد دانش‌آموز محور است که در آن دانش‌آموزان درگیر سناریوهای شبیه‌سازی شده در دنیای واقعی می‌شوند یا برای یادگیری مفاهیم جدید بازی می‌کنند. بازی کردن دانش‌آموزان در ارتقای تعامل و انگیزه موثر است.
این استراتژی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با استفاده از فرایندهای بازی، مفاهیم و مطالب درسی را درک و یادگیری کنند. بازی‌های آموزشی و شبیه‌سازی‌های مختلف می‌توانند در تمامی دروس و موضوعات از جمله علوم، ریاضیات و زبان‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
استفاده از بازی‌ها و شبیه‌سازی‌های آموزشی می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی بر روی فرایند یادگیری دانش‌آموزان داشته باشد. بازی‌های آموزشی و شبیه‌سازی‌های مختلف، می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا به موضوعات درسی بیشتر علاقه‌مند شوند و با توجه به رقابت‌هایی که در بازی‌ها و شبیه‌سازی‌ها به وجود می‌آیند، دانش‌آموزان از نحوه‌ی حل مسائل خود اطمینان بیشتری پیدا می‌کنند.
همچنین، بازی‌ها و شبیه‌سازی‌های آموزشی می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا مهارت‌های همکاری، مدیریت زمان، حل مسئله و انعطاف‌پذیری را درک کنند.
ما در ابزارکلاس در چند مقاله روش تدریس یادگیری مبتنی بر بازی را مورد بررسی قرار دادیم. در یک مقاله چیستی روش تدریس یادگیری مبتنی بر بازی و در دیگری روش‌های علمی اهمیت استفاده از یادگیری مبتنی بر بازی را بررسی کردیم.
تناسب هر روش تدریس با شرایط کلاس درس:
مناسب بودن هر راهبرد تدریس به عوامل مختلفی از جمله موضوع، اهداف آموزشی، سن و سطح توانایی دانش آموزان و شرایط کلاس بستگی دارد. برای مثال، آموزش مستقیم برای آموزش مهارت‌های پایه به دانش‌آموزان نوپا مناسب‌تر است، در حالی که یادگیری مبتنی بر تحقیق ممکن است برای دانش‌آموزان با سن بیشتر که قبلاً بر اصول اولیه تسلط دارند، مناسب‌تر باشد.
به طور مشابه، یادگیری مشارکتی ممکن است برای دانش آموزانی که به خوبی در گروه کار می کنند مناسب تر باشد، در حالی که یادگیری مبتنی بر پروژه ممکن است برای دانش آموزانی که از کار مستقل لذت می برند مناسب تر باشد. همچنین این روش تدریس ممکن است برای دانش‌آموزانی که خارج از کلاس به فناوری دسترسی دارند گزینه عالی‌ای باشد.
نتیجه:
روش تدریس ابزاری ضروری برای مربیان برای تسهیل یادگیری و دستیابی به نتایج آموزشی مطلوب هستند. انتخاب راهبرد تدریس باید به موضوع، اهداف یادگیری، سن و سطح توانایی دانش آموز و شرایط کلاس بستگی داشته باشد. با انتخاب راهبرد تدریس مناسب، مربیان می توانند محیط یادگیری ایجاد کنند که تفکر انتقادی، خلاقیت و یادگیری مستقل را پرورش می دهد.