گام و آکورد چیست؟

شاید این سوال در ذهن شما نیز پیش آمده باشد که گام و آکورد چیست. موسیقی نیز همانند هنرهای دیگر اصطلاحات و تکنیک های منحصر به خود را دارد. اگر قصد یاد گیری موسیقی به طور حرفه ای و یا علاقه به آهنگسازی و خوانندگی دارید، باید تسلط کافی بر اصطلاحات آن داشته باشید. این تکنیک ها به هماهنگی و موزونی موسیقی کمک کرده و بر جذابیت آن می افزاید. گام و آکورد از جمله تکنیک هایی است که جزو مفاهیم پایه تئوری موسیقی به شمار می آید.

گام آهنگ چیست؟

اگر می خواهید بدانید که گام و آکورد چیست، ابتدا باید با تعاریف آن ها آشنا شوید. توالی پشت سر هم نت ها به ترتیب ارتفاع با فاصله های معین به صورتی که نت اول و آخر یکسان باشد، یک گام محسوب می شود. گام می تواند بالارونده (صعودی) به سمت صدای زیرتر و یا پایین رونده (نزولی) به سمت صدای بم تر باشد. گستره صوتی آن ١٢ نیم پرده یا یک اکتاو را شامل می شود. هر اکتاو دارای ٨ نت است که در هر گام می تواند از الگویی خاص پیروی کند. بر اساس این الگوها، گام ها به انواع گوناگونی تقسیم می شوند.

از جمله گام ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ماژور، مینور، تمام پرده، کولی، پنتاتونیک، اوکتاتونیک، بلوز، کلیسایی، یونین، دورین، فریژین، لیدین، میکسودین، آئولین، لوکرین و…

گام در موسیقی ایرانی دستگاه نامیده و به ٧ دسته متفاوت تقسیم می شود که عبارت اند از:

١- ماهور ٢- همایون ٣- سه گاه ٤- چهارگاه ٥- شور ٦- نوا ٧- راست پنجگاه

در هر قطعه موسیقی از نوعی گام خاص استفاده می شود. با اطلاع از گام موسیقی می توانید نت های به کار رفته در آن را تشخیص دهید. در نتیجه تسلط کافی بر گام می تواند در اجرای موسیقی به نوازنده و خواننده کمک کند. به نت های گام، درجه گام نیز می گویند. گام ها بر اساس اولین نت مورد استفاده که مهمترین نت گام محسوب می شود، نامگذاری می شوند. این نت که در آغاز و پایان گام قرار دارد، تونالیته نامیده می شود. البته هر یک از درجه ها دارای نام خاصی هستند. به ترتیب نت اول پایه (تونیک)، نت دوم روپایه، نت سوم میانی، نت چهارم زیر نمایان، نت پنجم نمایان، نت ششم رونمایان، نت هفتم محسوس و نت هشتم هنگام نامیده می شوند.

کاربرد آکورد چیست؟

در ادامه برای دانستن این که گام و آکورد چیست به توضیح کاربرد آکورد می پردازیم. آکورد از مهم ترین بخش های موسیقی است که کاربرد فراوانی دارد. به طور مثال آکورد در هم نوازی و خواندن خواننده

همراه موسیقی نقش دارد. در موسیقی سبک پاپ تقریبا ٩٠ آکورد اصلی (به خصوص ماژور و مینور) وجود دارد که تمام موسیقی های پاپ را در بر می گیرد.

اجرای همزمان چند نت در موسیقی (٣ نت یا بیشتر) به منظور ایجاد هارمونی، آکورد نامیده می شود. به عبارت دیگر آکورد متشکل از فاصله های سوم روی هم قرار گرفته است. البته توجه داشته باشید، اگر نت ها به صورت جداگانه نواخته شوند، به آن آرپجیو Arpeggio می گویند. اجرای پشت سر هم چند آکورد را نیز توالی آکورد cord progression می نامند.

تفاوت گام و آکورد چیست؟

شاید برای شما جالب باشد که بدانید تفاوت گام و آکورد چیست. ساده ترین نوع آکورد، آکورد ٣ تایی معروف به تریاد triad می باشد که اساس و پایه هارمونی موسیقی است. از پایین به بالا، نت اول را پایه آکورد، نت دوم را سوم آکورد و نت سوم را پنجم آکورد می گویند. آکورد را در هر یک از درجات گام دیاتونیک میتوان پیاده کرد. این امر با اضافه نمودن سوم و پنجم آکورد در درجات گام صورت می گیرد، به عنوان مثال تصویر زیر آکورد های ٣ تایی روی درجات گام دو ماژور می باشد.

انواع گام و آکورد چیست؟

برای درک بهتر این که گام و آکورد چیست، نیاز است که انواع آن ها را بشناسیم. گام ها در موسیقی کلاسیک در ٢ گروه اصلی طبقه بندی می شوند:

１- گام دیاتونیک: گام ماژور و گام مینور

２- گام کروماتیک

گام ماژور

در تئوری موسیقی الگوی این گام به صورت زیر است:

VIII نیم پرده VII پرده VI پرده V پرده IV نیم پرده III پرده II پرده I

گام ماژور از ٢ دانگ مشابه و یک پرده فاصله میان ٢ دانگ تشکیل شده است که به آن ها، دانگ های منفصل می گویند. گام ماژور می تواند با نت های مختلفی (از جمله نت های دیز دار و بمل دار) شروع شود. اگر گام ماژور با نت دو آغاز شود، گام دو ماژور نامیده می شود.

نت ها به جز گام دو ماژور، در باقی گام های ماژور نشانه های ترکیبی دیز و بمل را دارند. برای مثال اگر در یک گام تنها یک نت دارای نشانه دیز باشد، نت فا دیز و گام سل ماژور را خواهیم داشت. اگر در یک گام تنها یک نت دارای نشانه بمل باشد، نت سی بمل و گام فا ماژور را خواهیم داشت.

گام های ماژور بمل دار عبارت اند از دو ماژور، فا ماژور، سی بمل ماژور، می بمل ماژور، لا بمل ماژور، ر بمل ماژور، سل بمل ماژور، دو بمل ماژور و فا بمل ماژور. گام های ماژور دیز دار عبارت اند از دو ماژور، سل ماژور، ر ماژور، لا ماژور، می ماژور، سی ماژور، فا دیز ماژور، دو دیز ماژور و سل دیز ماژور.

گام مینور

در موسیقی ٣ نوع گام مینور به نام مینور تئوریک (طبیعی)، مینور هارمونیک و مینور ملودیک وجود دارد.

مینور تئوریک: مینور تئوریک گامی است که درجه اول آن معادل درجه ششم گام ماژور باشد و ٨ نت متوالی ادامه یابد. برخلاف گام ماژور، فواصل در ٢ دانگ موجود در گام مینور تئوریک با یکدیگر متفاوت اند. گام مینور تئوریک(طبیعی) به صورت زیر می باشد:

VIII پرده VII پرده VI نیم پرده V پرده IV پرده III نیم پرده II پرده I

مینور هارمونیک: مینور هارمونیک در نتیجه اصلاح گام مینور تئوریک در فاصله ی میان درجه ی هفتم و هشتم گام می باشد. در این فرآیند، درجه هفتم مینور تئوریک را به اندازه ی نیم پرده بالا می بریم. گام مینور هارمونیک را به صورت زیر اصلاح نموده اند:

VIII نیم پرده VII یک و نیم پرده VI نیم پرده V پرده IV پرده III نیم پرده II پرده I

مینور ملودیک: فاصله ی یک و نیم پرده به وجود آمده را فاصله ی دوم افزوده می نامند که در موسیقی غربی قابل قبول نمی باشدبرای حذف این فاصله، درجه ششم را نیز نیم پرده کروماتیک بالا می برند و گام مینور ملودیک به صورت زیر به وجود می آید:

VIII نیم پرده VII پرده VI پرده V پرده IV پرده III نیم پرده II پرده I

نکته حائز اهمیت در این مبحث از تئوری موسیقی این است که این تغییرات تنها در حالت بالارونده اعمال می شوند و در حالت پایین رونده همان گام مینور تئوریک به کار می رود. گام های مینور بمل دار عبارت اند از لا مینور، ر مینور، سل مینور، دو مینور، فا مینور، سی بمل مینور، می بمل مینور، لا بمل مینور و ر بمل مینور. گام های مینور دیز دار عبارت اند از لا مینور، می مینور، سی مینور، فا دیز مینور، دو دیز مینور، سل دیز مینور، ر دیز مینور، لا دیز مینور و می دیز مینور.

مدولاسیون (مدگری)

به تغییر مد (گام) موسیقی (مثلا از مد ماژور به مینور) و یا تغییر در نت تونیک (مثلا از دو ماژور به سل ماژور) مدولاسیون گفته می شود. این تکنیک برای جلوگیری از یکنواختی موسیقی در طول قطعه به کار می رود. برای این امر از گام های همسایه که کمترین اختلاف را در تعداد و نوع نشانه های ترکیبی دارند استفاده می شود. هرگام ماژور ٣ همسایه اصلی و ٢ همسایه فرعی و هر گام مینور ١ همسایه اصلی و ٤ همسایه فرعی دارد. به طور کلی تونالیته ی یک ملودی نت اصلی و مرکزی و مدالیته ی آن الگوی فاصله میان نت ها یا همان گام را توضیح می دهد.

گام کروماتیک نیز از نت های پی در پی در فاصله های نیم پرده و شامل ١٢ نیم پرده می باشد.

انواع آکورد

در ادامه برای پاسخ به پرسش گام و آکورد چیست، به توضیح انواع آکورد می پردازیم. آکورد ها با توجه به فاصله ی بین نت ها به ٢ دسته زیر تقسیم می شود:

１- آکورد های مطبوع

２- آکورد های نامطبوع

آکورد های مطبوع: آکورد های کامل یا مطبوع، فاصله پنجم درست دارند و در ٢ دسته جای می گیرند:

１) آکورد های کامل ماژور: آکورد های کامل با پنجم درست و سوم بزرگ که آکورد کامل ماژور نامیده می شوند. آکورد های ماژور شامل دو ماژور، دو دیز ماژور، ر بمل ماژور، ر ماژور، ر دیز ماژور، می بمل ماژور، می ماژور، فا ماژور، فا دیز ماژور، سل بمل ماژور، سل ماژور، سل دیز ماژور، لا بمل ماژور، لا ماژور، لا دیز ماژور، سی بمل ماژور و سی ماژور می شود.

２) آکورد های کامل مینور: آکورد های کامل با پنجم درست و سوم کوچک که آکورد کامل مینور نامیده می شوند. آکورد های مینور شامل دو مینور، دو دیز مینور، ر بمل مینور، ر مینور، ر دیز مینور، می بمل مینور، می مینور، فا مینور، فا دیز مینور، سل بمل مینور، سل مینور، سل دیز مینور، لا بمل مینور، لا مینور، لا دیز مینور، سی بمل مینور و سی مینور می شود.

آکورد های نامطبوع: این آکورد ها فاصله پنجم درست ندارند و در ٢ دسته جای می گیرند:

１) فاصله پنجم کاسته

２) فاصله پنجم افزوده

آکورد کاسته

طبق تئوری موسیقی آکورد کاسته از روی هم قرار گرفتن ٣ نیم پرده یا ٢ فاصله سوم کوچک ایجاد می شود. در این آکورد فاصله میان آکورد پایه و سوم آکورد، سوم کوچک و فاصله میان پایه آکورد و پنجم آکورد، پنجم کاسته است. آکورد کاسته شامل دو کاسته، دو دیز کاسته، ر بمل کاسته، ر کاسته، ر دیز کاسته، می بمل کاسته، می کاسته، فا کاسته، فا دیز کاسته، سل بمل کاسته، سل کاسته، سل دیز کاسته، لا بمل کاسته، لا کاسته، لا دیز کاسته، سی بمل کاسته و سی کاسته می باشد.

آکورد افزوده

طبق تئوری موسیقی آکورد افزوده از روی هم قرار گرفتن ٤ نیم پرده یا ٢ فاصله سوم بزرگ ایجاد می شود، در این آکورد فاصله میان پایه آکورد و سوم آکورد، سوم بزرگ و فاصله میان پایه آکورد و پنجم آکورد، پنجم افزوده است، آکورد افزوده شامل دو افزوده، دو دیز افزوده، ر بمل افزوده، ر افزوده، ر دیز افزوده، می بمل افزوده، می افزوده، فا افزوده، فا دیز افزوده، سل بمل افزوده، سل افزوده، سل دیز افزوده، لا بمل افزوده، لا افزوده، لا دیز افزوده، سی بمل افزوده و سی افزوده می باشد.

جایگاه آکورد در گام های ماژور و مینور

اکنون که متوجه شدیم گام و آکورد چیست، می توانیم جایگاه آکورد را در گام های مختلف تشخیص دهیم.

１) آکورد کامل ماژور روی درجه های ١، ٤ و ٥ گام ماژور و درجه های ٥ و ٦ گام مینور اجرا می شود.

２) آکورد کامل مینور روی درجه های ٢، ٣ و ٦ گام ماژور و درجه های ١ و ٤ گام مینور اجرا می شود.

３) آکورد پنجم کاسته روی درجه ٧ گام ماژور و درجه های ٢ و ٧ گام مینور اجرا می شود.

４) آکورد پنجم افزوده تنها روی درجه ٣ گام مینور اجرا می شود.

منبع مطلب: سایت آوای روح نواز