در دنیای مهندسی سیالات و فرآیندهای صنعتی، اندازه‌گیری سرعت و فشار جریان از جمله پارامترهای مهم است که دقت آن بر عملکرد کل سیستم تأثیر مستقیم دارد. در میان تجهیزات گوناگون اندازه‌گیری، لوله پیتوت (Pitot Tube) ابزاری ساده، بادوام و در عین حال بسیار دقیق است که در بسیاری از صنایع به‌عنوان ابزاری استاندارد برای سنجش سرعت جریان سیال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این وسیله که نخستین بار در قرن هجدهم میلادی توسط "هنری پیتوت" طراحی شد، امروزه در صنایع هوایی، نفت و گاز، نیروگاه‌ها، سیستم‌های تهویه صنعتی و حتی در تجهیزات آزمایشگاهی کاربرد گسترده‌ای دارد.
در ظاهر ممکن است لوله پیتوت تنها یک لوله فلزی ساده به نظر برسد، اما در واقع طراحی آن بر پایه‌ی قوانین بنیادی مکانیک سیالات و اصل برنولی انجام شده است. در ادامه به بررسی دقیق مفهوم، ساختار، انواع، کاربرد، مزایا و قیمت لوله پیتوت می‌پردازیم تا شناختی کامل از این تجهیز کلیدی به دست آوریم.
لوله پیتوت چیست ؟
لوله پیتوت ابزاری است برای اندازه‌گیری سرعت جریان مایع یا گاز بر اساس اختلاف بین فشار کل و فشار استاتیک. این ابزار معمولاً شامل دو مجرا است: یکی برای اندازه‌گیری فشار کل که در راستای مسیر جریان قرار دارد، و دیگری برای اندازه‌گیری فشار استاتیک که به‌صورت جانبی روی بدنه تعبیه می‌شود. با اندازه‌گیری اختلاف بین این دو فشار، می‌توان سرعت جریان را از طریق قانون برنولی محاسبه کرد.
به بیان ساده‌تر، زمانی که سیال وارد دهانه جلویی لوله پیتوت می‌شود، انرژی جنبشی آن به فشار تبدیل می‌شود و این اختلاف فشار، مبنای محاسبه سرعت جریان خواهد بود. به همین دلیل است که دقت طراحی و زاویه قرارگیری لوله در مسیر جریان اهمیت فراوانی دارد.
انواع لوله پیتوت
لوله‌های پیتوت با توجه به نوع کاربرد، جنس بدنه و روش اندازه‌گیری در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند. از جمله پرکاربردترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. پیتوت ساده
این مدل دارای یک مجرای اصلی است که تنها فشار کل را اندازه‌گیری می‌کند و بیشتر در کاربردهای آزمایشگاهی یا جریان‌های کم‌سرعت استفاده می‌شود.
2. پیتوت-استاتیک
این نوع علاوه بر مجرای اصلی، دارای سوراخ‌های جانبی برای اندازه‌گیری فشار استاتیک نیز هست. در سیستم‌های هوافضا، خطوط گاز و تهویه از این مدل به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
3. پیتوت چندنقطه‌ای (Multiport)
برای خطوط لوله بزرگ و کانال‌هایی که جریان یکنواخت ندارند، از پیتوت‌های چندنقطه‌ای استفاده می‌شود تا میانگین سرعت جریان در کل مقطع به‌دست آید. این نوع معمولاً در صنایع نفت و پتروشیمی برای کنترل دقیق‌تر دبی کاربرد دارد.
کاربرد لوله پیتوت
کاربردهای لوله پیتوت بسیار متنوع است و تقریباً در هر جایی که نیاز به اندازه‌گیری سرعت جریان باشد، می‌توان از آن استفاده کرد. در صنعت هوافضا، این لوله برای تعیین سرعت هواپیما نسبت به هوا کاربرد دارد.
در سیستم‌های HVAC یا تهویه مطبوع، از پیتوت برای اندازه‌گیری سرعت هوا در کانال‌ها استفاده می‌شود. در نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع گازی نیز از این ابزار جهت پایش سرعت گازها و بخارها بهره گرفته می‌شود.
همچنین در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، لوله پیتوت به‌عنوان مرجع کالیبراسیون برای سایر ابزارهای اندازه‌گیری جریان مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا دقت و پایداری بالایی در قرائت دارد.
مزایای استفاده از لوله پیتوت
یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت لوله پیتوت در صنایع مختلف، سادگی طراحی آن در کنار دقت بالا است. این تجهیز برخلاف فلومترهای پیچیده، هیچ بخش متحرکی ندارد و به همین دلیل از نظر نگهداری، هزینه‌ی بسیار کمی را به کارفرما تحمیل می‌کند.
دیگر مزایای قابل توجه آن عبارت‌اند از:
- دقت بالا در اندازه‌گیری سرعت جریان‌های مستقیم و پایدار
- قابلیت استفاده در فشار و دمای بالا
- نصب آسان بدون نیاز به تغییرات عمده در خط لوله
- افت فشار بسیار ناچیز در مسیر جریان
- دوام بالا در محیط‌های خورنده و پرتنش
متریال ساخت لوله پیتوت
جنس لوله پیتوت با توجه به نوع سیال و شرایط کاری انتخاب می‌شود. رایج‌ترین متریال‌ها شامل استنلس استیل 304 و 316 هستند که مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی دارند. در محیط‌های با دمای بالا یا شرایط خورنده، از آلیاژهایی مانند Inconel، Hastelloy یا مونل استفاده می‌شود.
در کاربردهای خاص که سیال شامل ذرات معلق یا بخارهای اسیدی است، لوله‌ها ممکن است با پوشش‌های پلیمری نظیر PTFE یا PVDF محافظت شوند تا عمر مفید تجهیزات افزایش یابد. انتخاب متریال مناسب نقش کلیدی در حفظ دقت اندازه‌گیری و دوام تجهیز دارد.
قیمت لوله پیتوت
قیمت لوله پیتوت به فاکتورهای گوناگونی بستگی دارد؛ از جمله جنس بدنه، طول لوله، فشار طراحی، نوع اتصال و برند تولیدکننده. مدل‌های ساده و کوتاه از استنلس استیل 304 معمولاً ارزان‌تر هستند، در حالی که مدل‌های صنعتی و چندنقطه‌ای از جنس Inconel یا 316 قیمت بالاتری دارند.
علاوه بر این، برخی از پیتوت تیوب‌ها مجهز به ترانسمیتر فشار، سنسور دما یا سیستم نمایش دیجیتال هستند که باعث افزایش قیمت نهایی می‌شوند. با این حال، سرمایه‌گذاری در خرید پیتوت باکیفیت، از نظر دقت و دوام در بلندمدت مقرون‌به‌صرفه است.
خرید لوله پیتوت
در بازار تجهیزات صنعتی، انتخاب فروشنده معتبر اهمیت زیادی دارد. مجموعه آرامک صنعت هوشمند به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان معتبر تجهیزات اندازه‌گیری در ایران، انواع لوله پیتوت را با کیفیت بالا و بر اساس استانداردهای بین‌المللی طراحی و عرضه می‌کند.
این شرکت با استفاده از تیم مهندسی مجرب، امکان سفارش‌سازی دقیق بر اساس نیاز پروژه، کالیبراسیون تخصصی و ارائه مشاوره فنی رایگان را فراهم کرده است. تمامی محصولات آرامک صنعت هوشمند از متریال‌های مقاوم تولید شده و دارای دقت اندازه‌گیری بالا و طول عمر بالا هستند. با انتخاب این مجموعه، مشتریان می‌توانند از تحویل سریع، خدمات پس از فروش و قیمت رقابتی اطمینان کامل داشته باشند.
جمع‌بندی
لوله پیتوت در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارد و انتخاب درست نوع، جنس و برند آن می‌تواند دقت سیستم‌های کنترل فرآیند را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. برای خرید محصولی باکیفیت، استاندارد و دارای گارانتی معتبر، همکاری با مجموعه آرامک صنعت هوشمند بهترین گزینه است. این مجموعه با سابقه درخشان و دانش فنی روز، همواره در کنار صنعتگران کشور برای تأمین تجهیزات دقیق و قابل اعتماد بوده است.