سردترین شهر دنیا کجا است؟
آیا می‌دانید سردترین شهر دنیا کجا است و علت سرمای استخوان‌سوز آن چیست؟
ارنست شکلتون، کاشف جنوبگان، در نامه‌ای که طی سفر اکتشافی خود در سپتامبر ۱۹۰۲ به دوستش کیتی پوگسون، از افراد سرشناس لندن نوشت، سرمای شدید و اثرات فاجعه‌بار آن را بر خدمه توصیف می‌کند. شکلتون نوشت: «متأسفانه یکی از افراد خود را در کولاک شدیدی از دست دادیم و یکی از ناوبان‌ها و سه مرد دیگر را نیز نزدیک بود از دست بدهیم. درحال‌حاضر، هوا بسیار سرد است و کمترین دما منفی ۵۲/۲ درجه‌ی سانتی‌گراد بوده است.»
امروزه، هر سال تنها چندهزار نفر که بیشترِ آن‌ها را دانشمندان تشکیل می‌دهند، از جنوبگان بازدید می‌کنند. اگرچه جنوبگان سردترین قاره‌ی زمین است، ساکنان شهرهای مناطق دیگر جهان نیز معمولاً درمعرض دماهایی قرار می‌گیرند که به همان اندازه سرد است؛ بنابراین، سردترین شهر دنیا کدام شهر است؟
این عنوان به شهر یاکوتسک در روسیه تعلق دارد. یاکوتسک در سیبری یکی از سردترین شهرها و از کم‌تراکم‌ترین مناطق زمین ازنظر جمعیتی است. حدود ۳۳۶,۲۰۰ نفر در یاکوتسک ساکن هستند و بسیاری از آن‌ها برای شرکت الروسا کار می‌کنند که معدن الماسی را در این شهر اداره می‌کند.
دما در یاکوتسک به منفی ۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد رسیده است. برخی ساکنان آن می‌گویند روزهای بسیار سردتری را نیز تجربه کرده‌اند؛ اما نتوانسته‌اند آن را تأیید کنند؛ زیرا دماسنج فقط تا منفی ۶۳ درجه‌ی سانتی‌گراد را نشان می‌دهد.
نمایی هوایی از اویمیاکن سیبری. اویمیاکن حدود ۵۰۰ نفر جمعیت دارد و دمای آن در سال ۱۹۲۴ به منفی ۷۱/۲ درجه‌ی سانتی‌گراد رسید.
درحالی‌که یاکوتسک سردترین شهر جهان است، مکان‌های کم‌جمعیت‌تر دیگری وجود دارند که از این هم سردتر هستند. اویمیاکن سکونتگاهی در روسیه با حدود ۵۰۰ نفر، در سال ۱۹۲۴ به دمای یخبندان منفی ۷۱/۲ درجه‌ی سانتی‌گراد رسید.
تا حدودی شگفت‌انگیز است که یاکوتسک و اویمیاکن چندان به‌هم نزدیک نیستند. آن‌ها ۹۲۸ کیلومتر از هم فاصله دارند و رانندگی میان این دو منطقه حدود ۲۱ ساعت طول می‌کشد. پس چرا این دو منطقه این‌قدر سرمای استخوان‌سوزی دارند و چرا مردم در این محیط‌های نامساعد به زندگی ادامه می‌دهند؟ الکس دکاریا، استاد هواشناسی در دانشگاه میلرسویل در پنسیلوانیا، گفت سیبری به‌دلیل ترکیب عرض جغرافیایی بالا و توده‌ی زمینی بسیار بزرگ سرد است.
دماهای شدید جهانی (هم دمای بالا و هم دمای پایین) معمولاً روی قاره‌ها رخ می‌دهد؛ چراکه زمین درمقایسه‌با اقیانوس‌ها سریع‌تر گرم و سرد می‌شود. درمورد سیبری، پوشش برف و یخ نیز نقش دارد؛ زیرا با منعکس‌کردن تابش‌های ورودی خورشید به‌سمت فضا، به سرد نگه‌داشتن منطقه کمک می‌کند. ترکیب این عوامل موجب ایجاد منطقه پرفشار بزرگ نیمه‌دائمی می‌شود. این منطقه پرفشار که در فصل زمستان روی سیبری تشکیل می‌شود، به «پرفشار سیبری» معروف است.
دکاریا در ایمیلی به لایوساینس گفت: «فشارهای بالا روی قاره‌هایی با عرض جغرافیایی بالا، عموماً به‌دلیل داشتن هوای پایدار، رطوبت پایین و آسمان صاف معروف هستند که به دماهای سطحی بسیار سرد منجر می‌شوند.» دلیل این امر آن است که رطوبت کم و آسمان صاف به تابش‌های با طول موج بلند ساطع‌شده از زمین (مادون‌قرمز و ریز موج) اجازه می‌دهد به بالای اتمسفر برسند و در فضا منتشر شوند و درنتیجه، دمای سطح کاهش پیدا کند.
درمورد یاکوتسک و اویمیاکن، توپوگرافی نیز نقش مهمی دارد. جونی رایسنن، مدرس ارشد مؤسسه INAR در دانشگاه هلسینکی فنلاند، توضیح داد این مناطق در دره‌های محلی واقع شده‌اند که زمین‌های مرتفع‌تر آن‌ها را احاطه کرده‌اند. نتیجه آن است که دریاچه‌های هوای سرد به‌راحتی در شرایط آرام زمستانی تشکیل می‌شود.
این بسته‌های هوای سرد و نسبتاً سنگین می‌توانند نزدیک کف دره به‌دام بیفتند. برای اویمیاکن، این اثر با ارتفاع نسبتاً زیاد رشته‌کوه‌های اطراف تقویت می‌شود که به پناه‌دادن دریاچه‌های هوای سرد کمک می‌کند و مانع از مخلوط‌شدن آن‌ها با هوای گرم‌تر می‌شود.
کلیسایی در یاکوتسک سیبری. یاکوتسک دماهای سردی تا حد منفی ۶۰ درجه‌ی سانتی‌گراد را تجربه کرده است
حال، چرا مردم به زندگی در این مکان‌های نامساعد سیبری ادامه می‌دهند؟ کارا اوکوبوک، انسان‌شناس زیستی و مدیر آزمایشگاه کارمایه‌شناسی انسانی در دانشگاه نوتردام گفت: «فکر می‌کنم مردم به جایی که زندگی می‌کنند و قابلیت و استعدادی که برای زندگی موفق در مکان‌های سخت دارند، افتخار می‌کنند.» بنابراین، ازنظر دمای شدید، ترجیح می‌دهید که در مکانی بسیار سرد یا بسیار گرم زندگی کنید؟
گرم‌ترین شهرهای زمین کراچی در پاکستان و اهواز در ایران هستند که هر دو معمولاً شاهد دماهایی بیشتر از ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد هستند. آن‌ها به‌ترتیب به رکورد حداکثر دمای ۴۷/۸ درجه‌ی سانتی‌گراد و ۵۴ درجه‌ی سانتی‌گراد رسیده‌اند. برای اوکوبوک پاسخ روشن است: «بسیار سرد! من فنلاند را در زمستان دوست دارم؛ پس تاریکی و سرما را به من بدهید!»
منبع LIVESCIENCE