عقد کفالت چیست
وب سایت حقوقی دادیار به معرفی و بررسی تخصصی عقد کفالت چیست؟ و شرایط عقد کفالت پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مفهوم عقد کفالت
کفالت عقدی می‌باشد که بر اساس آن یکی از دو طرف در برابر شخص دیگر احضار فرد سوم را ضمانت می کند. متعهد را کفیل شخص سوم را مکفول شخص دیگر را مکفول له می گویند . در مفهوم دیگری از کفالت باید گفت که انسان متعهد می‌گردد که هر موقع طلبکار بدهکار را خواست به دست او بسپارد و به شخصی که این شکل تعهد میکند کفیل گفته می‌شود. کفالت در شرایطی درست است که کفیل به هر بیانی حتی اگر عربی نباشد یا به هر عملی به طلبکار تفهیم کند که من متعهد هستم هر موقع بدهکار را درخواست کند به دست تو بسپارم و طلبکار هم بپذیرد. کفیل باید موظف و عاقل باشد و کسی او را در کفالت به اجبار و اکراه نکرده باشد و قادر باشد شخصی را که کفیل او شده است حاضر کند.
مشخصات کفیل
کفالت هر شخصی در دادگاه قابل قبول نیست. اعتبار باید از نظر مقام قضایی صادر کننده ی قرار به تایید برسد و پرداخت وجه الکفاله مورد شک و ابهام و تردید نباشد . در پرونده‌های قضایی به مرجع قضایی به منظور یقین حاصل کردن از اعتبار کفیل فیش حقوقی را از او درخواست میکند. پس عموماً با کارت شناسایی و فیش حقوقی افرادی که کارمند یا مستخدمین اداره های دولتی و شرکت‌های حقوقی هستند با پروانه کسب و سند مالکیت اتومبیل یا خانه و یا کارت بازرگانی و مانند آن اعتبارشان مورد احراز قرار می‌گیرد. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که قاضی قادر است اعتبار کفیل را به واسطه پاسگاه انتظامی و تحقیق از مطلعان نیز کسب کند.
مبلغ کفالت و شیوه تعیین آن
مشخص نمودن مبلغ کفالت منوط به شرایط پرونده خواهد بود. در پرونده اقامه شده که راجع به آسیب جسمی غیر عمدی می باشد، قاضی با در نظر گرفتن اندازه مجازات قانونی عمل ارتکاب یافته و ضرر های وارد شده به شخص شاکی و بقیه عوامل تاثیرگذار مثل شخصیت متهم و پیشینه و وضعیت جسمی او و غیره در مورد اندازه مبلغ ریالی وجه الکفاله اتخاذ تصمیم می‌نماید. به هر حال مبلغ ریالی قرار تامین کفالت از زیان هایی که به مدعی خصوصی و شاکی وارد شده است، کمتر نیست.
انواع کفالت
بر اساس ماده ۷۳۷ قانون مدنی امکان دارد که عقد کفالت به شکل مطلق یا موقت باشد و در صورت موقت بودن مدت آن باید تعیین شود. کفالت موقت شامل کفالت با مدت محدود و کفالت با التزام، موجل می باشد. همچنین امکان دارد شخص دیگر کفیل کفیل شود.
در کفالت مطلق مکفول له هر زمان که اراده کند قادر است احضار مکفول را درخواست نماید. اما در کفالت موقت پیش از رسیدن زمان مقرر حق درخواست نخواهد داشت. کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که تعهد نموده است حاضر کند و گرنه باید از عهده حقّی که بر دوش مکفول ثابت می گردد،. برآید نکته قابل توجه این که در هر دو شکل از کفالت موقت، مدت آن باید مشخص شود. اگر در مدت کفالت جهل وجود داشته باشد، عقد کفالت باطل خواهد بود . جایی که موعد احضار در آینده قابل مشخص نمودن باشد، کفالت صحیح است. چنان چه در کفالت موقت ابتدای آن معلوم نشود، اصل بر شروع مدت از زمان انعقاد عقد کفالت می باشد. بر اساس ماده ۷۴۱ قانون مدنی مقرر شده است چنان چه کفیل التزامی یافته باشد که مالی در صورت عدم احضار مکفول پرداخت کند، باید به شکلی که بر او مقرر شده است عمل کند.
محل تسلیم برای عقد کفالت
چنان چه در عقد کفالت محل تسلیم مشخص نشده باشد کفیل باید مکفول را در محلی که عقد کفالت منعقد شده است تسلیم نماید . جز این که عقد، مشروط به محل دیگری شده باشد. بر اساس ماده ۷۴۳ قانون مدنی مقرر شده است که اگر مکفول غایب باشد به کفیل مهلتی که برای حضور مکفول اعطا می گردد. اگر کفیل مکفول را در غیر زمان و مکان تعیین شده یا برخلاف شرایطی که با هم به توافق رسیدند تسلیم نماید، قبول آن و پذیرش آن مکفول له ضرورتی ندارد. اما چنان چه پذیرفت، کفیل بری خواهد شد و همچنین چنان چه مکفول له بر خلاف مقررات وضع شده بین دو طرف درخواست تسلیم کند، کفیل ضرورتی به قبول نخواهد داشت. بر طبق ماده ۷۴۵ قانون مدنی هر کسی ، شخصی را از تحت اقتدار ذیحق یا قائم مقام او بدون رضایت او خارج نماید در حکم کفیل است و باید آن شخص را حاضر نماید وگرنه باید از عهده حقی که بر او ثابت شود، برآید.
بری الذمه شدن کفیل
بر اساس ماده ۷۴۶ قانون مدنی مقرر شده است که در موارد زیر کفیل بری خواهد شد.
در شرایطی که مکفول در زمان تعیین شده شخصا حضور یابد.
در صورتی که ذمه ی مکفول به شکلی از اشکال از حقی که مکفول مکفول له بر او دارد بری شود.
در شرایطی که حق مکفول له به شکلی از اشکال به شخص دیگر انتقال یابد.
در شرایطی که مکفول له کفیل را بری کند.
در صورت حاضر نمودن مکفول به شکلی که متعهد شده است.
در صورت فوت مکفول.
خودداری مکفول له
اگر کفیل مکفول را بر اساس شرایط تعیین شده حاضر کند و مکفول له از پذیرش آن خودداری نماید، کفیل قادر است احضار مکفول و خودداری مکفول له را با شهادت معتبر در پیشگاه قاضی و یا احضار نزد قاضی به اثبات برساند. فوت مکفول له سبب برائت کفیل نخواهد شد. بر اساس ماده ۷۴۹ قانون مدنی اگر یک نفر در برابر چند نفر از شخصی کفالت کند با تسلیم او به یکی از آن ها در برابر دیگری بری خواهد شد.
در صورتی که شخصی کفیل کفیل باشد و دیگری کفیل او ، هر کفیل باید مکفول خودش را حاضر نماید و هر یک از آن ها که مکفول اصلی را حاضر نمود ، بقیه بری خواهند شد. هرکدام که به یکی از دلایل مذکور در ماده ۷۴۶ قانون مدنی بری گردید کفیل های پس از او هم بری خواهند شد. هر زمان کفالت به اجازه مکفول بوده و کفیل با عدم تمکن از احضار ،حقی را که به عهده او است ادا کند یا به اجازه او ادای حق کند می تواند به مکفول رجوع نموده و آن چه را که داده دریافت کند و چنان چه هیچ کدام با اجازه مکفول نباشد حق رجوع ندارد.
خصوصیات کفیل
هر شخصی نمی تواند در جایگاه کفیل قرار بگیرد و مقام قضایی اعتبار شخص کفیل را تعیین میکند. البته باید در نظر داشت در پرداخت مبلغ کفالت از سوی کفیل هم نباید شک و تردید باشد. از جمله موارد مهمی که برای پذیرش کفالت ضرورت دارد فیش حقوقی می باشد. به اضافه فیش حقوقی باید کارت شناسایی شخص نیز مورد کفالت قرار بگیرد. البته فیش حقوقی مربوط به کارمند یا مستخدمین دولتی و شرکت های خصوصی می باشد و در مورد غیر از آن ها پروانه ی کسب و سند مالکیت اتومبیل یا کارخانه یا کارت بازرگانی و مانند آن هم می‌تواند اعتبار کفیل را معرفی کند.
قرار کفالت
از جمله پر استفاده ترین قرارهای تامین کیفری در نظام قضایی ایران قرار کفالت است. یعنی دادسرا از متهم درخواست دارد فردی را در جایگاه ضامن به مقام قضایی معرفی کند. این شخص تحت عنوان کفیل معرفی خواهد شد و در حقیقت حضور متهم در پیشگاه قاضی را تضمین می نماید. یعنی تعهد میکند که اگر متهم رجوع کرد خودش حاضر می شود و چنان چه توانایی برای حضور متهم را نداشته باشد، مبلغی به صندوق دولت واریز می کند.
این مبلغ وجه الکفاله نامیده می‌شود که مقدار آن هم زمان با صدور قرار کفالت تعیین می‌شود. به منظور مشخص نمودن مبلغ حق الکفاله کارشناس تحقیق باید اندازه ضرر و زیان وارده ناشی از جرم و اندازه مجازات مجرم در شرایطی که جرم به اثبات برسد را مورد نظر قرار دهد. مقدار وجه الکفاله باید به اندازه ای باشد که اگر محکوم علیه حاضر نشود مرجع قضایی قادر باشد زیان‌های وارد شده به شخصه محکوم له را جبران کند.
وظیفه کفیل
شخصی که برای کفالت فرد دیگری در دادگاه حضور پیدا میکند باید این علم را داشته باشد که وظیفه سختی را بر عهده گرفته است و اگر عاجز از انجام این وظیفه سخت و پیچیده باشد، عواقب مالی برای او به دنبال خواهد داشت. بنابراین بعد از آن که قاضی کفالت شخص را پذیرفت و کیفیت آن را امضا کرد باید کپی این تفاهم نامه به کفیل داده شود.
چنان چه متهم در زمان‌هایی که حضور او نزد قاضی الزامی است باید به موقع حضور پیدا کند. البته این امکان میسر است که در روند رسیدگی به پرونده در دادسرا یا دادگاه چندین دفعه و به کرات ضرورت داشته باشد که متهم حاضر شود. بنابراین کفیل نباید ادعا کند که با یک بار حضور متهم مسئولیتش بری شده است. اما اگر در بین راه از ادامه انجام وظایف خود پشیمان گردد، پرونده در هر مرحله از رسیدگی که باشد، کفیل می‌تواند با معرفی و تحویل متهم از قاضی درخواست کند که از او رفع مسئولیت نماید و الا کفالتش تا هنگامی که مدت هم از اتهام وارد شده بری شود یا محکوم شده و حکم در مورد او اجرا گردد، ادامه خواهد داشت.
روند صدور وثیقه تا آزادی متهم
مالی که در نزد قاضی از سوی کفیل به منظور کفالت و ضمانت سپرده می‌شود باید به حساب دادگستری واریز شود که چنان چه ضرورت داشته باشد توقیف شود. اگر مال غیر منقول باشد کارشناس ارزش مال را تعیین کند.
چنان چه کارشناس دادگستری اعلام کند که مال مورد وثیقه بی ارزش است جای اعتراضی نخواهد بود. اما امکان دارد معرفی مال دیگر چند روز به طول انجامد که در این مدت متهم در بازداشت به سر می‌برد. بنابراین وثیقه گذار امکان دارد خودش متهم یا شخص سومی باشد که در هنگام ضرورت بدون عذر قانونی حضور پیدا نکند و در نتیجه وثیقه به دستور مقام قضایی ضبط خواهد شد.