حلوا چیست؟

حلوا نوعی شیرینی معروف ایرانی است و برحسب نوع آن ممکن است برخی مواقع به عنوان شیرینی برخی مواقع به عنوان دسر یا برخی موارد نیز در پخت یک غذا یا شیرینی دیگر مورد استفاده قرار گیرد. به‌طور مثال در پخت و تهیه رنگینک از حلوا ی آرد استفاده می‌شود.

تاریخچه حلوا

حلوا از مخلوط های متنوعی تهیه می شود که در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه، آسیای مرکزی  ، جنوبی و همچنین بالکان، قفقاز، اروپای شرقی، مالت، شمال آفریقا، شاخ آفریقا با اسامی و اشـکال متنوعـی وجــود دارد. در برخــی از فرهنگ های هندی، به عنوان یک سوپ شیرین شناخته شده است.

 اولین دستور پخت آن مربوط به قرن 16 میلادی در کتاب Arabic Kitab al-Tabikh  ( به لاتین The Book of Dishes) می باشد.همان‌طور که می‌دانید حلوا از آرد گندم تهیه می‌شود. گندم نیز از دیرباز با آیینهای سوگواری و غلبه روح بر پَلشتی مرگ در ارتباط بوده‌است. در آیینهای سوگواری بین‌النهرینی و زرتشتی، نان جز چیزهایی است که به مردگان تقدیم می‌شد. نانی که از گندم پخته می‌شود. وجود روغن در پخت حلوا ضمن آن‌که دو جهان گیاهی و حیوانی را به هم پیوند داده، نشان‌دهندهی وحدت و اتحاد کیهانی نیز هست. نوعی ازآن  در شهر بهبهان پخته می شود که با آرد برنج پخته می شود. در این نوع حلوا برنج خرد یا آرد شده را به همراه روغن ، شکر ، هل ، گلاب پخت می کنند و پس از دم کشیدن برنج به قسمت های مخروطی شکل تقسیم و با دارچین تزیین می کنند و در ایام محرم بین عزاداران تقسیم می کنند.

واژه حلوا در زبانهای اسلامی

واژه حلوا تقریباً به صورت یکسان در هر چهار زبان اصلی جهان اسلام (عربی، فارسی، اردو، ترکی) بکار می‌رود.

مواد پخت حلوا

سه دسته اصلیِ مواد اولیه حلوا از تنوع گسترده‌ای برخوردار است: مادّه نشاسته‌ایِ شامل انواع آرد است از جمله آرد گندم، برنج، نخود، کنجد (ارده) یا آرد جوانه گندم و عدس و نخود و باقلا چربی شامل انواع روغن های حیوانی و گیاهی یا شیر و مادّه قندی شامل گَرد قند، شکر، نبات، صمغهای شیرین، شیره انگور، خرما، عسل و جز آنهاست.

غیر از این مواد اصلی در بسیاری از انواع حلوا ها از مواد تکمیل‌کننده نیز استفاده می‌شود، از جمله هویج، کدو، مغز میوه‌های گوناگون چون پسته، فندق، گردو و زردآلو، انواع افزودنیهای طعم‌دهنده، معطرکننده و رنگ‌دهنده مانند زیره، گل بابونه، رازیانه، تخم گشنیز، زنجبیل، دارچین و به‌ ویژه گلاب و زعفران.

حلوا محبوبترین غذای اسلامی

عربها سفره را بدون حلوا ناقص می‌دانستند. این خوراک مورد علاقه پیامبر صلی‌ اللّه‌ علیه‌ و آله‌ و سلم و اهل بیت علیهم‌ السلام نیز بوده است.

ظاهراً پیامبر حلوا یی به نام مَجیع را که با خرما و شیر تهیه می‌شد، بسیار خوش می‌داشت. و خود در جشن عروسی حضرت فاطمه سلام‌ اللّه علیها حلوا ی خَبیص تهیه کرد. حلوا روزانه و به مقدار زیاد در دستگاه خلفا طبخ می‌شد به‌ ویژه آن که برخی خلفا از جمله مکتفی و مقتدر سخت به آن علاقه داشتند

حلوا در طب سنتی

علاوه بر مصرف روزانه، طبیبان نیز مصرف حلوا های گوناگون را توصیه می‌کردند به‌ ویژه برای جبران کمبود حرارتِ داخلی بدن و طبعِ سردِ افراد.

حلوا در مراسم مختلف

حلوا به سبب نیروزا بودن از خوراک های همیشگی سفره افطار مسلمانان است.

نوع خاصی از حلوا به نام کاچی معمولاً برای جبران ضعفِ قوای بدنی به مادرانِ تازه‌زا توصیه می‌شده است.

مصرف حلوا از ابتدا جنبه عرفی و صِحّی داشته و به‌ تدریج جنبه آیینی و شعائری پیدا کرده است. مشخص‌ترین وجه مصرف آیینیِ حلوا ها در مراسم مختلفِ گذار ــ تولد، ازدواج و مرگ ــ مشاهده می‌شود.رسم تعارف در مراسمِ خاک‌سپاری و مجالس ترحیم در نزد بسیاری از اقوام مسلمان رایج است، چنان‌که «برخاستن بوی حلوا ی کسی» یا «خوردنِ حلوا ی کسی» کنایه از نزدیک شدن زمان مرگ او یا مرگ و پایان کار اوست.

حلوا از اجزای ثابت بیشتر سفره‌های نذری هم هست که تهیه آن گاه به صورت دسته جمعی انجام می‌شود. وقف مبالغی برای اِطعامِ طلاب و مسافران و واردان به مدارس علمیه با نان و حلوا به‌ طور دائم یا در برخی ایامِ سال در ادوار گوناگون مرسوم بوده است. از اطعام نمازگزاران و مستمعانِ وعظهای دینی با نان و حلوا نیز گزارشهای بسیاری هست.

خواص حلوا

مواد اصلی که در تهیه آن مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

• انواع آرد از جمله آرد گندم و آرد برنج

• روغن که شامل انواع روغن‌های حیوانی، گیاهی و سرخ‌کردنی است

• شیرین‌کننده‌هایی همچون شکر، شیره خرما یا انگور و عسل

هر یک از این مواد، دارای خواص و ویژگی‌های بسیاری هستند. آرد و به‌خصوص آرد گندم، سرشار از ویتامین‌های مختلف ازجمله ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی همچون آهن، منیزیم، کلسیم و عناصر دیگر می‌باشد.

روغنی که در آن استفاده می‌شود، انرژی‌زا است و حاوی انواع ویتامین‌های محلول در چربی ازجمله A و E است. البته در هنگام پخت توجه به نوع و میزان مصرف روغن برای تأمین سلامتی بسیار مهم است.

شیرین‌کننده‌هایی مانند خرما و شیره انگور سرشار از آهن و اسیدفولیک هستند، که در درمان کم‌خونی نقش بسیار مؤثری دارند.

حلواهای مدرن ( بوتیکی یا ژورنالی) چیست و انواع آن؟

در حلوا های مدرن روشی متفاوت نسبت به سنتی برای تهیه آن به کار می رود.  در این نوع حلوا ها آرد با حرارت کم تفت داده می شود و سپس با توجه به نوع آن پودر قند و دیگر مواد با یکدیگر ترکیب می شوند. حلوا های مدرن معمولا طعم های فانتزی و جالبی دارند که در زیر به آنها اشاره خواهیم نمود.

حلوا ی هویج

حلوا ی هویج به واسطه رنگ جذاب و زیبایی که دارد یکی از بهترین ها به حساب میاد. البته طعم  هویج هم به دلیل استفاده از آرد برنج بجای آرد گندم کمی متفاوت هست و لذت خاص خودش را دارد. دسر هویج یکی از حلوا های پرخاصیت به شمار میرود که بدلیل استفاده از هویج که در اون سرشار از بتاکارتون هست. بتاکارتون سازنده ویتامین A در بدن هست. هویج،ترد، خوشمزه و سرشار از مواد مغذی می باشد و منبع خوبی از بتاکاروتن، فیبر، ویتامین K، پتاسیم و آنتی اکسیدان است.ویتامین A نیز برای تقویت سیستم ایمنی، محافظت از پوست، ریه، لوله گوارشی و همچنین در رشد سلول ها حائز اهمیت می باشد.هویج در بسیاری از رنگهای زرد، سفید، نارنجی، قرمز و بنفش وجود دارد.

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان پخت و انتظار  نیز حدود ۵۰ دقیقه می باشد. حلوای هویج را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای هویج :

هویج، روغن، آرد، گلاب، زعفران، شکر، آب

حلوای خرمایی (خرما)

حلوای خرمایی یکی از دسرهای  بسیار مقوی و رژیمی می باشد که می توان آن را در دسته حلواهای مدرن قرار داد. این نوع بدلیل استفاده از خرما در تهیه آن بسیار مغذی است و خواص فراوانی برای بدن دارد.

خواص دارویی خرما

برخی از فواید خرما عبارت اند از :

هر خرما شامل حدود 20 کالری هستند و حاوی 2.8 میلی گرم کلسیم و 5 گرم کربوهیدرات میباشند. خرما نیز غنی از آنتی اکسیدان ها است، تانن ها مهمترین آنها است این تانن ها از آسیب سلولی جلوگیری می کند و در برابر التهاب محافظت می کند. در واقع، خوردن خرما با معده خالی کرم روده را می کشدرفع یبوست، افزایش سلامتی و استحکام استخوان ها، درمان اختلالات روده، رفع کم خونی، کاهش آلرژی(حساسیت)، افزایش وزن، افزایش انرژی، حفظ سلامت قلب، درمان ضعف قوای جنسی، کاهش میزان شب کوری، کمک به سلامت دستگاه گوارش، بهبود سلامت خون و …

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان لازم برای پخت آن نیز حدود ۱ ساعت می باشد. حلوای خرما را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای خرما :

خرما، آرد گندم، روغن یا کره، گلاب، مغز پسته، بادام و یا گردو برای تزئین

حلوای زنجبیل (زنجفیل)

حلوای زنجبیلی که به آن زنجفیلی هم می گویند یکی دیگر از حلواهای مدرن است که بدلیل استفاده از زنجبیل در آن که طبعی گرم دارد،  افرادی که مزاج گرم دارند نباید خیلی زیاد از آن میل فرمایند و یا در فصول سرما مقدار کمی ازآن توصیه می شود.

از طرفی دیگر نمی توان به راحتی از فواید و خواص زنجبیل رد شد و آنها را نادیده گرفت. یکی از خواص مهم زنجبیل کمک به بهبود تقویت حافظه می باشد.

خواص دارویی زنجبیل

زنجبیل خواص فراوانی دارد مانند :

رفع یبوست، رفع نفخ معده، افزایش قوای بدن، افزایش تمایلات جنسی، ادرار و قاعده آور، تقویت کننده قلب و معده، رفع بیماری های عصبی، رفع بیماری های مفصلی و کمر درد و …

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان لازم برای پخت آن نیز حدود ۵۰ دقیقه می باشد. دسر زنجبیل را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای زنجبیل:

پودر زنجبیل، آرد، روغن، کره، پودر هل

حلوا های سنتی چیست و انواع آن؟

حلواهای سنتی یکی از انواع حلواهایی است که در اکثر شهر های ایران تهیه می شود و مردم از قدیم الایام طعم و مزه آن را بسیار زیاد دوست دارند و می پسندند و در مجالس شادی و عزاداری از آن استفاده می کنند. درنوع سنتی معمولا آرد را با استفاده از روغن سرخ می کنند و دیگر تفت نمی دهند و بعد از سرخ شدن به اندازه مورد نیاز (که بسته به نوع رنگ آن باید یا نباید تغییر پیدا کند)، شهد را که مایعی شیرین است که از ترکیب شکر و آب و گلاب است ، بدست می آید را به آرد سرخ شده اضافه می کنند.

حلواهای سنتی برای اکثر مردم طعم های نوستالژی و خاطره انگیزی دارند. آدم با خوردن نوع سنتی آن یاد خاطرات قدیم و گذشته، خاطرات کودکی در زمان های پدر بزرگ و مادر بزرگ و … می افتد.

 حلوای آرد برنج

آرد برنج یکی از مشتقات برنج است که در ادامه می گوییم اصلا این آرد برنج به چه روشی بدست می آید. به برنجی که تازه از شالیزار برداشت شده و پوسته دارد، شلتوک گفته می شود. برای جداسازی دانه های برنج از پوسته های رویی شان، آنها را به کارخانه های برنج کوبی یا شالیکوبی می برند.

طی فرآیند جدا سازی پوسته از برنج که به آن شالیکوبی گفته می شود، برخی از دانه های برنج شکسته می شوند. سپس این دانه های شکسته شده را توسط الک از دانه های کامل جدا می کنند. برخی از این دانه های که زیاد خرد نشده اند را به عنوان برنج نیم دانه راهی بازار می کنند.

اما دانه هایی که بیش از اندازه خرد و شکسته شده اند و قابل استفاده نیستند را برای تهیه آرد برنج، آسیاب می کنند. آرد برنج خواص و فواید بسیاری دارد که در زیر به آنها اشاره می کنیم :

خواص دارویی آرد برنج

کاهش تب، رفع تشنگی، تسکین اسهال صفراوی، چاق کننده، افزایش تولید اسپرم، تقویت نیروی جنسی و جلوگیری از ابتلا به سرطان

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان پخت و انتظار آن نیز حدود ۵۰ دقیقه می باشد. حلوای آرد برنج را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای آرد برنج :

آرد برنج، شکر، روغن، آب، زعفران، گلاب

حلوای گل محمدی (گل سرخ)

یکی از بهترین حلواهایی که هر شخصی باید حداقل یکبار آن را تست کند و از طعم خوشمزه و لذیذ آن لذت ببرد، حلوای مجلسی گل محمدی است. این دسر با نام حلوای گل سرخ نیز قابل شناسایی است. نام گذاری گل سرخ به این دلیل است که گل محمدی گونه ای از گل سرخ می باشد.

گل سرخ در کل دنیا دارای ۲۵۰ گونه مختلف می باشد که از این تعداد حدود ۳۰ گونه گل معطر هستند و فقط ۳ گونه از این گل سرخ ها از نظر اقتصادی امکان گلاب گیری دارند که مهم ترین آنها گل محمدی است. منشاء گل محمدی ایران بوده و در طول تاریخ به سبب جنگ هایی که بوجود آمده این گل به مقدونیه، بلغارستان، شام و در نهایت اروپا انتقال پیدا کرده به صورتی که هم اکنون در اروپا گل محمدی را با نام رز دمشقی می شناسند.

برای تولید یک لیتر اسانس گل محمدی حدود چهار تن گلبرگ و برای تولید یک لیتر گلاب نیز معمولا یک کیلو گلبرگ استفاده می شود.

خواص دارویی گل محمدی

گل محمدی علاوه بر عطر ویژه و دلنشینی که دارد، دارای خواص دارویی بسیاری است که از زمان های دور به عنوان داروی بسیاری از دردها تجویز میشده. بقراط حکیم گل محمدی را برای دردهای معده، روده، گوش درد، دندان درد و ترمیم زخم ها تجویز می کرد.

عصاره گلبرگ گل محمدی برای زخم های دهان، سردرد، گلودرد و به عنوان تب بر، رفع بی خوابی و درمان استفراغ استفاده می شود. شربت گل محمدی برای نارسایی کبد و صفرا بسیار عالی عمل می کند.همچنین شربت گل محمدی برای درمان بیماری های گوارشی و تنفسی استفاده می گردد و به درمان گرمازدگی کمک فراوانی می کند.

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج دسرگل محمدی حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان لازم برای پخت آن نیز حدود ۴۰ دقیقه می باشد. دسر گل محمدی را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای گل محمدی :

آرد، کره، روغن مایع، عسل، پودر قند، پودر گل محمدی، هل، گلاب، بادام

حلوای لبو

حلوای لبو یکی از دسرهای  خوشرنگ مجلسی و ایرانی است که بر اساس نحوه تهیه آن، میتوان نوع دسته بندی آن را جزو حلواهای سنتی دانست. لبو که از پخته شدن چغندر قرمز بدست می آید، دارای خاصیت های درمانی بسیار زیاد و مفیدی است که این سبزی را به یک داروی گیاهی و رنگ خوراکی بسیار عالی تبدیل کرده است.

لبو سرشار از مواد مغذی دیگر مانند آهن، منگنز، مس، پتاسیم، و منیزیم است.

آن ها منبع خوبی از اسید فولیک هستند

در ادامه به برخی از خواص مهم لبو اشاره خواهیم کرد که در درمان بسیاری از بیماری ها مفید است:

خواص دارویی لبو

پایین آوردن فشار خون، تقویت قلب، پیشگیری از سرطان، مفید برای کبد، انرژی زا، بهبود سلامت مغز، تنظیم قند خون، بهبود دستگاه گوارش، کاهش کلسترول بد خون، درمان کم خونی، بهبود سلامت جنسی، پیشگیری از آب مروارید، تقویت استخوان ها و دندان ها، کاهش وزن، ضد پیری و پیشگیری کننده پوکی استخوان.

لبو خاصیت های بیشماری دارد که در بالا به صورت خیلی خلاصه و تیتر وار به آنها اشاره کردیم. حال شما به راحتی می توانید با تهیه ی دسر لبو به سادگی این ویژگی های لبو را با طعم و شکلی متفاوت تجربه کنید. حلوای لبو رنگ بسیار زیبایی دارد که با دیدن آن اشتهای فرد باز شده و تمایل شدیدی به خوردن این حلوا پیدا می کند.

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج دسر لبو حدود ۲۰ دقیقه است. همچنین زمان پخت و انتظار آن نیز حدود ۶۰ دقیقه می باشد. دسر لبو را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای لبو :

آرد، شکر، لبو، روغن، گلاب، آب، هل

حلوای زعفرانی

حلوای زعفرانی یکی از رایج ترین حلواهای سنتی در بین ایرانیان می باشد که طرفداران بسیار زیادی دارد. حلوای زعفرانی بدلیل استفاده از زعفران که دارای خواص دارویی بسیار و رنگ و عطری که دارد،  معروف می باشد. همانطور که گفتیم یکی از خوش عطرترین موادی که میتوان به حلوای مجلسی اضافه کرد، زعفران می باشد.

زعفران بدلیل گران بودن (که این گرانی بدلیل هزینه بسیار زیاد نیروی کاری برای برداشت زعفران است، مثلا برای تولید یک کیلو زعفران حدود ۱۰۰،۰۰۰ گل با دست چیده شده لازم است)، به طلای سرخ مشهور است که خوشبختانه در ایران نیز تولید می شود.

خواص دارویی زعفران

همچنین گفتیم که زعفران خواص دارویی فراوانی دارد که در درمان بسیاری از بیماری ها مفید است که در زیر برخی از این خواص زعفران را بیان می کنیم:

افزایش سلامت قلب و عروق، درمان اختلال نعوظ، ضد سرطان، کاهش وزن، درمان افسردگی و اضطراب، درمان التهاب مفاصل، افزایش قوه ی بینایی، درمان بی خوابی، ارتقاء سلامت مغز، درمان آسم، بهبود فرایند هضم، التیام زخم ها، افزایش سلامت کبد، درمان التهاب، شفافیت و روشن کردن پوست، درمان خشکی پوست، جلوگیری از ریزش مو و …

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان لازم برای پخت آن نیز حدود ۴۰ دقیقه می باشد. دسر زعفران را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای زعفران :

آرد، شکر، آب، روغن مایع، کره، گلاب، زعفران، هل

حلوای اوماج (اُماج)

حلوای اوماج که به اون  اٌماج هم گفته میشه یکی از خوشمزه ترین حلواهای مجلسی ایرانی است که بر اساس نحوه آماده سازیش میتونه در دسته بندی  سنتی قرار بگیره. برای تهیه  اوماج از شیر استفاده میشه.  شیر یکی از مقوی ترین مواد غذایی می باشد. یکی از مهم ترین ترکیباتی که در شیر وجود دارد، کلسیم است که در شکل گیری و استحکام استخوان ها و سلامت دندان ها بسیار مفید است.شیر سرشار از کلسیم است. همچنین شیر حاوی ویتامین D است که باعث جذب بهتر کلسیم می‌شود و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، ویتامین D و کلسیم باعث جلوگیری از به ‌وجود آمدن پلاک باکتریالی دندان می‌شوند

شیر یک غذای کامل است. این نوشیدنی دارای ۱۸ ماده از ۲۲ ماده مهم، برای بدن انسان است. شیر حاوی ویتامین‌های A، B6، B12، اسید‌فولیک، ویتامین‌های Eو D و دارای مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم، آهن و منیزیم است که هر کدام از این ویتامین‌ها و مواد معدنی، بر نقاط مختلفی از بدن تأثیر می‌گذارند.

شیر فواید بسیار فراوانی دارد که باید در مقاله ای جداگانه به صورت مفصل خواص شیر را بیان کرد اما دقت داشته باشید که خوردن شیر از ابتلا به بیماری هایی همچون دیابت نوع دوم، سکته مغزی، بیماری های قلبی – عروقی و کلسترول بد خون جلوگیری می کند.

برخی افراد به خصوص کودکان از خوردن شیر پرهیز می کنند، بنابراین یکی از راه هایی که میتوان شیر را در وعده غذایی آنها جای داد تهیه حلوای مجلسی اوماج می باشد.

زمان آماده سازی مواد اولیه و مایحتاج آن حدود ۱۵ دقیقه است. همچنین زمان پخت و انتظار آن نیز حدود ۲ ساعت می باشد. دسر اوماج را می توان برای میان وعده، همراه با چای و یا در ماه مبارک رمضان به عنوان افطار میل نمود.

مواد لازم برای تهیه حلوای اوماج :

آرد، شیره انگور، شیر و روغن

نویسنده و گردآورنده : محمد باغدار

آخرین بروز رسانی: 1399/08/05