روش های ریخته گری طلا
از دیرباز انسان با ریختن مذاب فلزات درون قالب، اقدام به ساخت قطعاتی مثل جواهرات می‌کرده است. امروزه بیشتر جواهرات از طلا ساخته میشود، چرا که این فلزات خصوصیات ظاهری و فیزیکی خاصی دارد که باعث میشود برای ساخت جواهرات و زیورآلات ایده‌آل باشد. نکته‌ای که در ساخت جواهرات طلا وجود دارد این است که این جواهرات هنوز هم مثل گذشته با ریخته‌گری مذاب درون قالب ساخته می‌شوند. روش‌های مختلفی برای ریخته‌گری طلا وجود دارد
ریخته گری طلا دارای روش های متفاوتی است که در زمان های مختلف از روش های مختلف استفاده شده:
ریخته گری طلا و جواهر به روش خاک ماسه
ریخته گری طلا و جواهر به روش سانتریفوژ
ریخته گری طلا و جواهر به روش مکشی
ریخته گری طلا و جواهر به روش القایی
توجه داشته باشید که قبل از شروع هر کاری در ساخت طلا باید ابتدا طراحی طلا و جواهر انجام شود.
در گذشته طراحی طلا و جواهرات دستی انجام می شد.
اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری مانند نرم افزار ماتریکس، ZBrush و راینو رونق پیدا کرده و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
مدل هایی که در این روش طراحی می شوند، از مواد مختلفی مانند موم، فلز، پلاستیک و … ساخته می شوند.
مرحله اول آموزش ریخته گری فلزات قیمتی : مدلسازی
چیزی که همیشه در ریخته گری طلا و جواهر ثابت خواهد بود شروع عملیات ریخته گری با مدلسازی است. قبل از مدلسازی کار طراحی انجام میشود و سپس مدل بر آن اساس ساخته میشود . در گذشته طراحی توسط دست انجام میشد اما امروزه از نرم افزارهای کامپیوتری استفاده میشود. مدل میتواند از مواد مختلفی همچون فلز، موم، پلاستیک و یا … ساخته شود.
طراحی اولیه طلا و جواهر، با ترسیم بر روی کاغذ
طراحی مدل طلا و جواهر در نرم افزار راینو
پس از طراحی طلا و جواهر مورد نظر خود قدم مدل سازی را بر میداریم.
ریخته گری طلا به روش ماسه‌ای
ریخته‌گری طلا به روش ماسه‌ای نیز یک روش قدیمی است. روش کار به این صورت است که مدل جواهر را در ماسه در می‌آورند و بعد قسمت‌هایی را برای ورود و حتی خروج مذاب‌طلا در قالب ماسه‌ای تعبیه می‌کنند و سپس مذاب را درون قالب می‌ریزند. البته روش ماسه‌ای به دلیل ماهیت خود بیشتر برای ساخت مدال‌ها و سکه‌ها به کار می‌رود و کمتر برای جواهراتی مثل انگشتر و النگو استفاده میشود.
روش سانتریفیوژ طلا (ریخته‌گری گریز از مرکز)
در این روش مذاب با دستگاه سانتریفیوژ در شرایط خلاء (وکیوم) به داخل قالب ریخته میشود. نکته‌ای که در این روش وجود دارد این است که باید فرد دارای تجربه و مهارت بالایی برخوردار باشد چرا که سرعت سانتریفیوژ نقش مهمی را در ریخته‌گری طلا ایفا می‌کند. در واقع اگر سرعت دستگاه بالا باشد، مذاب طلا ممنکن است از دستگاه بیرون بریزد، واگر سرعت پایین باشد، مذاب به‌طور کامل قالب را پر نمی‌کند و طلا قبل از پرکردن قالب سخت و سفت میشود.
پرینت سه‌بعدی طلا
ریخته‌گری طلا به روش پرینت سه‌بعدی، برخلاف دو روش قبلی، یک روش جدید و امروزی است. در این روش نیازی نیست که مدل با دست طراحی شود بلکه همه‌ی فرآیند مدلسازی توسط کامپیوتر و پرینتر سه بعدی انجام میشود. البته به این معنی نیست که هیچ دانشی برای ساخت مدل جواهر نیاز نباشد، اتفاقا برعکس به مهارت‌های جدید‌تری نیاز است تا بتوان مدل را طراحی کرد و طرح را به پرینتر سه بعدی داد. پس از این که طرح به پرینتر سه‌بعدی داده شد، پرینتر مواد پلیمری که از پلیمرهای خاصی ساخته شده اند، اقدام به ساخت و به اصطلاح پرینت مدل می‌کنند. پس از این که پرینت سه‌بعدی مدل جواهر تمام شد، مدل را از پرینتر بیرون می‌آورند و آن را در قالب ماسه‌ای قرار می‌دهند. سپس مطابق روشی که در قیمت ریخته‌گری با موم گفته شد؛ طلا را ریخته‌گری می‌نمایند تا جواهر طلا تولید شود.
ریخته‌گری به روش القایی
این روش توسط ماشین القایی و گاز آرگون انجام میشود. در این روش سیلندر در داخل ماشین القایی و دربوته ذوب قرار داده میشود سپس طلای جامد را درون بوته ماشین قرار می‌دهند و درب آن را می‌بندند تا ماشین در چند دقیقه طلا را ذوب کند. پس از ذوب به کمک گاز آرگونی که ت.سط ماشین مکش شده، عملیات تزریق فلز به داخل سیلندر در شرایط خلاء انجام میشود.
اگر بخواهیم مراحل ریخته گری طلا و جواهر را به ترتیب الویت در اجرا نام ببریم باید به روش زیر عمل کنیم :
پس از ساخت قالب اولیه توسط قالب ساز، فرآیند ریخته گری طلا و جواهر آغاز می گردد.
۱. ابتدا قالب اولیه را بین لاستیک های مخصوص قرار داده و آن را زیر لاستیک پز می گذارند واز نمونه اولیه قالب گیری می نمایند .
۲. در مرحله بعد ریخته گری طلا و جواهر و پس از سرد شدن لاستیک با استفاده از تیغ های مخصوص، لاستیک را با دقت و ظرافت به دو نیم بریده و قالب اصلی را از بین آن خارج می کنند.
۳. پس از خارج کردن قالب اصلی فضای باقی مانده از جای آن، خالی خواهد ماند. لاستیک های بریده شده را مجددا روی یکدیگر قرار داده و توسط دستگاه مربوطه، موم یا رزین مخصوص را به داخل آن تزریق می کنند. به دین شگل تعداد زیادی از نمونه اولیه، اما از جنس wax یا موم تکثیر می نماییم.
۴. موم های خارج شده از لاستیک را در دور یک شاخه اصلی متصل و داخل سیلندر مخصوص شاخه کرده و روی آن گچ مربوط به همین کار را می ریزیم و روی دستگاه هواگیر قرار می دهیم تا حباب های احتمالی آن خارج شود.
۶. سپس آن را داخل کوره ریخته گری طلا و جواهر “موم زدا” گذاشته تا با استفاده از حرارت کوره ضمن سرعت بخشیدن به خشک شدن کچ، موم های داخل گچ خارج شوند. به این شگل فضای باقی مانده از جای موم های خارج شده از بین گچ، به صورت قالب های منفی نمونه مورد نظر خواهد بود.
۷. در مرحله آخر ریخته گری طلا و جواهر سیلندر را داخل کوره اصلی قرارداده وحرارت گچ سیلندر را به درجه حرارت مخصوص رسانده و سپس طلای مذاب یا هر فلز دیگر را داخل آن می ریزیم.
۸. پس از اتمام کار ریخته گری طلا و جواهر ، گچ ها را شکسته و نمونه های فلزی را از شاخه جدا می نماییم.
با این روش ریخته گری طلا و جواهر حالا تعداد زیادی از نمونه اولیه داریم که با کمترین زمان ممکن، ساخته شده اند. البته پس از اتمام کار ریخته گری باید این نمونه ها به مراحل بعدی تحویل گردد تا پس از بساب کاری، جوشکاری، منتاج کاری و غیره … برای نصب سنگ های قیمتی و مراحل بعدی آماده گردند.
غزاله قاسمیان
مدرس دوره ساخت مجموعه جواهرات اردوان آنوش