قلم نوری، یک دستگاه ورودی کامپیوتر به شکل قلم است که با حساسیت خود به نور برای تغییر داده‌ها، انتخاب متن یا تغییر آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. شکل اولیه‌ی این دستگاه با مانیتور CRT بود که برای دستکاری و یا برجسته‌سازی اطلاعات استفاده می‌شد.
این قلم‌ها زمانی که توسط پرتو الکترون اشعه کاتد اسکن می‌شوند تغییرات روشنایی پیکسل‌های اطراف نقطه مورد نظر روی صفحه را تشخیص می‌دهند و زمان این رویداد را به کامپیوتر منتقل می‌کنند.
از آنجایی که CRT یک بار پیکسل‌های کل صفحه را اسکن می‌کند درنتیجه کامپیوتر می‌تواند زمان پیشبینی شده برای اسکن نقاط مختلف صفحه را توسط پرتو تشخیص دهد و موقعیت قلم روی صفحه را بفهمد.
به عبارت دیگر قلم‌های نوری برای تشخیص نوری که از یک منطقه روشن مانند مانیتور کامپیوتر ساطع می‌شود طراحی شده‌اند. این قلم‌ها توسط نوری که از منبع نور ایجاد می‌شود می‌درخشند. به گزارش وبوپدیا، قلم نوری دستگاهی همانند موس است با این تفاوت که این قلم توسط نور راحت‌تر می‌تواند مکان‌نما را جابجا کند.
انواع قلم نوری
1. قلم‌های نوری سیم‌دار: قلم‌های نوری به دلیل کاربرد بصری خود ابزارهایی کاربرپسند هستند. تنها کافی است برای انتخاب چیزی توسط آن‌ها به نقطه‌ای از صفحه اشاره کنید.
با این وجود در گذشته این قلم‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند چون کاربران استفاده از موس و پد لمسی را آسانتر می‌دیدند. به اکثر قلم‌های نوری قدیمی سیمی متصل بود. از آنجایی که این قلم‌ها احتیاجی به شارژ مجدد ندارند درنتیجه وجود سیم برای آن‌ها می‌تواند دست‌وپاگیر باشد.
2. قلم‌های نوری باتری‌دار: قلم‌های نوری هنگام استفاده از خود اشعه تولید می‌کنند. نوع باتری‌دار این قلم‌ها تا مدت زیادی می‌توانند با باتری خود کار کنند. به کار رفتن باتری موجب می‌شود که استفاده از این قلم‌ها کارآمدتر شود. بسیاری از کامپیوترها، درایوهای نرم‌افزاری برای این قلم‌ها را ندارند و این درایوها را باید از روی سی دی که همراه این قلم ارائه می‌شود دانلود و نصب کرد.
3. قلم طراحی: این نوع از قلم‌ها به طراحان امکان طراحی با استفاده از نور را می‌دهند و قابلیت ترسیم سه بعدی را دارند. طبقه گفته‌ی دانشگاه واشنگتن طراحان برای ترسیم مدل سه بعدی تصمیم می‌گیرند که منبع نور در کدام قسمت قرار بگیرد و سپس می‌توانند نمایش‌های سه بعدی از تأثیر نور بر منطقه اطراف را ببینند. طراح می‌تواند وسایل نوری را انتخاب کند که برای منطقه خاص مورد نظرش بیشترین کاربرد را داشته باشد.
4. تبلت‌ها: قلم نوری در اصل برای ترسیم اشیا روی صفحه مورد استفاده قرار می‌گرفت. اگرچه ترسیم توسط این قلم‌ها وضوح بالایی نداشت و استفاده از آن‌ها نیز راحت نبود و تصویرگر می‌بایست برای طراحی به مانیتور نزدیکتر شود. اینگونه بود که تبلت‌ها جایگزین انواع قدیمی این نوع قلم‌ها شدند و از آن‌ها برای خلق امضا، فعالیت‌های هنری گرافیکی و طراحی استفاده شد. طراحان برای استفاده از تبلت از قلم‌های سرسوزنی روی صفحه‌ای مسطح استفاده کردند. با وجود این اختراع، دیگر طراحان به جای اینکه طرح خود را روی اسکرین کامپیوتر بکشند، روی صفحه‌ی خود تبلت طراحی می‌کنند.
5. قلم نوری LED: از انواع دیگر قلم‌های نوری هستند که هنگام فشرده‌شدن، رنگ‌های روشن تولید می‌کنند و قابل شارژ نیز هستند.
کاربردهای قلم نوری
امروزه قلم‌های نوری برای مقاصد مختلفی استفاده می‌شوند. از جمله متداول‌ترین موارد مصرف این قلم‌ها در حوزه طراحی و خلق آثار گرافیکی است. اما کاربرد این قلم‌ها به همین حوزه محدود نمی‌شود. بسیاری از اساتید برای مقاصد آموزشی از این قلم‌ها استفاده می‌کنند و این ابزار مدرن می‌تواند جایگزین مناسبی برای گچ و تخته سیاه یا ماژیک و وایت برد باشد و اطلاعات درسی را روی صفحات نمایشگر دانشجویان وارد کند.
همچنین از کاربرد این ابزار در حوزه‌ی معماری، آموزش‌های از راه دور و ثبت دیجیتالی نسخه نیز نمی‌توان غافل شد. در برخی اتوماسیون‌های اداری و ثبت امضای الکترونیکی نیز از این قلم‌ها استفاده می‌شود.
افراد حتی می‌توانند توسط این قلم‌ها دستخط خود را به شکل الکترونیکی در رایانه ثبت کنند. به طور کلی قلم‌های نوری این امکان را به مخاطب می‌دهند که همچون زمانی که خودکار را بر روی کاغذ می‌کشد به همان آسانی بتواند روی صفحه نمایش کامپیوتر نیز اطلاعاتی را وارد یا طرحی را ترسیم کند.
مزایای استفاده از قلم نوری
1. یک ابزار انتخاب دقیق است. این قلم‌ها به شما این امکان را می‌دهد تا بتوانید با دقت به نقطه‌ای از صفحه نمایشگر اشاره کنید. این ویژگی در کنار سرعت عملی که این قلم به مخاطب می‌دهد موجب می‌شود تا آن را تبدیل به ابزاری جذاب برای کاربر کند.
2. برای خلق آثار هنری کاربردی است. این قلم‌ها به نسبت موس‌ها برای انجام طراحی و سایر فعالیت‌های هنری مناسب‌ترند. ترسیم خطوط نرم، صاف و طبیعی توسط موس سخت است.
از قلم نوری نیز همانند تبلت می‌توان بدین منظور استفاده کرد و توسط آن خطوط نرم، صاف و تمیزی ترسیم کرد. اما قلم‌های نوری با توجه به تأخیر در عملکرد به نسبت تبلت‌ها دقت کمتری در طراحی دارند.
3. موجب کارایی فضای میزکار می‌شوند. قلم‌های نوری می‌توانند برای میزکارهای کوچک مناسب باشند چراکه قلم به پد موس احتیاجی ندارد و تنها موارد مورد نیاز کاربر، مانیتور، کیس کامپیوتر و صفحه کلید است. مانیتورهایی که به گیره‌ای برای نگه داشتن قلم مجهز هستند به خلوت‌تر شدن میز کار کاربر کمک بیشتری می‌کنند.
معایب استفاده از قلم نوری
1. پوزیشن سختی را برای استفاده توسط کاربر ایجاد می‌کنند. از آنجا که کاربر باید برای استفاده از قلم به صفحه‌ی مانیتور نگاه کند درنتیجه باید در پوزیشن خاصی بنشیند تا به آن دو تسلط داشته باشد.
شاید قرار گرفتن در این پوزیشن برای کاربر راحت نباشد. در اغلب موارد حتی اگر صفحه مانیتور به سمت شما متمایل شود باز هم باید برای افزایش دقت باید خم شوید. بسته به اندازه و جهت مانیتور استفاده طولانی‌مدت از قلم‌های نوری موجب خستگی مچ دست می‌شوند.