تحلیل لثه یا (Gum recession) به حالتی گفته می‌شود که در آن لثه (gingiva) یعنی بافتی که اطراف دندان را احاطه کرده عقب‌نشینی می‌کند و بخش هایی از ریشه دندان در معرض دید قرار می‌گیرد. تحلیل رفتن لثه مشکلی بسیار شایع در میان مراجعان به مراکز دندانپزشکی است و ممکن است حتی در سالم‌ترین افراد نیز مشاهده شود. با علائم، علل، درمان و نحوه پیشگیری از آن در این مقاله آشنا خواهید شد.
علائم تحلیل لثه کدامند؟
بالا رفتن یا به اصطلاح عقب نشینی لثه، از خط لثه در حالت نرمال، معمولا در همان ابتدا قابل تشخیص است اما علائمی نیز دارد که با کمک آن‌ها می‌توانید به راحتی آن را تشخیص داده و شدت آن را مشخص کنید. رایج‌ترین علائم تحلیل لثه عبارتند از:
نمایان شدن ریشه دندان و در نتیجه بلند دیده شدن دندان‌ها
هرچند که هر یک از دندان‌های شما همواره طول مشخصی دارد، اما به طور معمول در افرادی که لثه‌های سالمی دارند، تنها تاج دندان‌ها قابل مشاهده است. با تحلیل رفتن بافت لثه و با نمایان شدن ریشه دندان، به نظر می‌رسد که دندان‌ها بلند‌تر شده‌اند. وقتی لثه به دلیل بیماری پریودنتال بالا برود، دندان‌ها حتی بسیار طولانی‌تر از حد طبیعی به نظر می‌رسند. اگر دندان‌های جلو فرد دچار تحلیل لثه شوند، شاید نیاز به اصلاح طرح لبخند با درمان‌های مختلف باشد.
منبع: آرتمان درمان
نمایان شدن ریشه دندان
حساس شدن دندان‌ها
با تحلیل لثه‌ها و قرار گرفتن ریشه دندان‌ها در معرض دید، ممکن است عاج دندان‌ها در ناحیه‌ی ریشه به محیط دهان باز شوند و در نتیجه دندان‌ها بسیار حساس شده و فرد درد ناراحت کننده‌ای داشته باشد.
لق شدن دندان‌ها
افرادی که به دلیل بیماری لثه و پریودنتال دچار تحلیل لثه می‌شوند، ممکن است متوجه شوندکه یک یا چند دندان آن‌ها لق شده است. این مشکل معمولا نشان دهنده ایجاد تجمعات پلاک و جرم در زیر لثه است. هر چه فاصله بین لثه و دندان بیشتر شود باکتری‌های بیشتری می‌توانند وارد این فاصله شوند و موجودیت دندان را به خطر بیندازند.
در مواردی که بیماری لثه و پریودنتال وجود دارد، سایر علائم تحلیل لثه عبارتند از:
خونریزی بعد از مسواک زدن یا نخ دندان
تورم و قرمزی لثه
بوی بد دهان
درد در لثه
علت تحلیل رفتن لثه چست؟
شایع‌ترین عللی که باعث کوچک شدن و یا عقب رفتن لثه‌ها می‌شود عبارتند از:
بیماری لثه
بیماری لثه عفونتی باکتریایی است که به بافت لثه و استخوانی که دندان‌های شما را در جای خود ثابت نگه می‌دارد آسیب می‌رساند. بیماری لثه که در مراحل اولیه به آن ژنژیویت (gingivitis) و در مراحل پیشرفته بیماری پریودنتال (periodontal disease) گفته می‌شود، علت اصلی تحلیل لثه است. بیماری لثه می‌تواند ناشی از ایجاد پلاک میکروبی و جرم در اطراف بافت لثه، برخی بیماری‌های خود ایمنی، داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند و یا سیگار باشد. حتی برخی افراد به صورت ژنتیکی با این مشکل مواجه هستند.
ژنتیک
برخی از افراد علیرغم اینکه به بهداشت دهان و دندان خود بسیار اهمیت می‌دهند اما به دلیل مسائل وراثتی و ژنتیکی به تحلیل لثه دچار می‌شوند.
وارد کردن فشار زیاد به دندان حین مسواک زدن
ایجاد فشار بیش از حد به دندان‌ها حین مسواک زدن نه تنها باعث تمیز شدن بیشتر دندان نمی‌شود بلکه با تحریک لثه و سرانجام التهاب و خونریزی لثه همراه می‌گردد. اگر مسواک زدن با فشار نامناسب تداوم پیدا کند، باید انتظار این را داشته باشیم که با تحلیل لثه مواجه شویم.
بهداشت ضعیف دهان و دندان
عدم استفاده از مسواک و نخ دندان با روش صحیح و در مدت زمان مناسب و یا عدم شستشو با دهانشویه‌های ضد باکتریایی باعث می شود پلاک‌های ایجاد شده روی دندان‌ها، سخت و کلسیفیه شده و تبدیل به جرم‌های دندانی شوند. شما شاید بتوانید با روش های معمول رعایت بهداشت دهان و دندان، پلاک دندان را از بین ببرید اما از بین بردن جرم در خانه امکانپذیر نیست و تنها باید به دندانپزشکان مراجعه کنید. با ادامه بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان، جرم‌ها به زیر لثه‌ها نفوذ کرده و باعث عقب راندن آن‌ها و در نهایت تحلیل لثه می‌شود.
تغییرات هورمونی
اگر شما یک خانم هستید، نوسانات هورمونی در دوران بلوغ، قاعدگی، حاملگی و یائسگی می‌تواند باعث شود که بافت لثه شما حساس‌تر شود و منجر به تحلیل بافت آن گردد.
استعمال دخانیات
استعمال دخانیات چه سیگار و چه تنباکو جویدنی و سایر محصولات دیگر باعث تشکیل پلاک دندانی شده و تحلیل لثه را موجب می‌گردند.
استرس
استرس در زندگی ما غالباً باعث می‌شود دندان‌هایمان را بیشتر به هم بسابیم. سابیدن بیش از حد دندان‌ها به هم نیز باعث تحریک و ملتهب شدن لیگامان‌ها و ساختارهای نگهدارنده دندان می‌شود که در نهایت باعث حساس شدن لثه و تحلیل بافت آن می‌شود.
عدم هماهنگی فک‌ها و دندان‌ها با هم
تعداد زیادی از افراد جامعه با مشکلات مربوط به بایت دهان مواجه هستند. در این افراد فک‌ها یا دندان‌ها با هم هماهنگ و تراز نیستند. زمانی که دندان‌ها یا فکین هنگام صحبت کردن یا جویدن به خوبی در موقعیت طبیعی خودشان قرار نگیرند مشکلاتی از جمله وارد شدن آسیب به دندان و لثه و یا دشواری در تمیز کردن دندان‌ها پیش می آید که هر دو می‌توانند منجر به تحلیل لثه شوند.
پرسینگ لب و زبان
استفاده از هرگونه جواهرات یا هر وسیله دیگر در قالب پرسینگ در لب و زبان اشتباه است زیرا باعث افزایش تحریک بافت لثه و سایر ساختارهای دهان می‌شود و حتی احتمال التهاب و عفونت دهانی را نیز بالا می‌برد.
ضربه و تروما
وارد شدن صدمه به دهان، می‌تواند باعث سوزش، التهاب، عفونت و در مواردی حتی تحلیل رفتن بافت لثه شود.
درمان تحلیل لثه چگونه است؟
بسته به شدت تحلیل لثه، درمان آن نیز متفاوت است. دندانپزشکان بر اساس شدت تحلیل 3 مرحله یا سطح درمانی در نظر گرفته‌اند که در ادامه توضیج داده شده‌اند.
سطح 1 درمان: حداقل تهاجمی
درمان سطح 1 تحلیل لثه در واقع بیشتر شامل اقدامات پیشگیرانه است. در این سطح شما باید به صورت منظم به رعایت اصول بهداشت دهان و درمان پرداخته و برای تمیز کردن تخصصی دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید. سایر اقداماتی که باید در این سطح انجام دهید عبارتند از:
روزانه دو بار مسواک بزنید
با مسواک نرم دندان‌هایتان را تمیز کنید
اگر دلیل تحلیل رفتن لثه شما دندان قروچه است با دندانپزشک خودتان صحبت کنید
از مصرف سیگار و دیگر مواد دخانیاتی پرهیز کنید
و اگر پیرسینگ لب یا زبان دارید آن را در بیاورید
تحلیل لثه
سطح 2 درمان: نسبتاً تهاجمی
اگر پیشگیری نکنید احتمالا با درجاتی از تحلیل رفتن لثه مواجه خواهید شد. چنانچه تحلیل ملایم باشد دندانپزشک می‌تواند به شما در درمان آن کمک کند. از آنجا که مهم‌ترین علت تحلیل لثه تجمع پلاک در فضای بین لثه و دندان است در این مرحله دندانپزشک با کمک پروسه جرم گیری دندان و حذف جرم‌های فوق و زیر لثه‌ای اقدام به درمان می‌کند. در این روش تمام پلاک و جرم زیر خط لثه به همراه باکتری ها و عفونت ایجاد شده خارج می‌شود. بعد از اتمام پروسه، ممکن است جهت حذف کامل باکتری‌ها نیاز به تجویز آنتی بیوتیک باشد.
تحلیل رفتن لثه
سطح سوم درمان: تهاجمی‌ترین
درمان سطح 3 برای درمان تحلیل لثه شامل جراحی است و بنابراین تهاجمی‌ترین است. این راه‌حل آخرین راه حل بوده و در صورتی انجام می‌شود که پاکِت یا فضای پریودنتال (فضای مابین لثه و دندان ) زیاد باشد و یا اینکه بافت استخوان نیز تحلیل رفته باشد. جراحی فلپ، بازسازی و پیوند بافت مهم‌ترین روش‌های جراحی لثه جهت درمان تحلیل لثه هستند.
جراحی فلپ لثه و اسکیلینگ Flap Surgery))
در اغلب اوقات دندانپزشک برای درمان تحلیل رفته اقدام به انجام جراحی می‌کند. اگر پزشک تصمیم بگیرد که جرم گیری دندان و روت پلنینگ برای بازگرداندن لثه ها به حالت سابق کارساز نیست دست به جراحی خواهد زد. دندانپزشک طی این جراحی بافت لثه را برش زده و آن را بالا می‌زند.
سپس باکتری‌ها، بافت‌های آلوده، پلاک و جرم و .. را خارج می‌کند و با شستشوی اصولی موضع جراحی آن را می‌بندد. هدف از انجام این جراحی علاوه بر زدودن آلودگی از فضای بین دندان و لثه، کاهش عمق این فضا برای دسترسی مناسب مسواک و نخ دندان به عمق آن و حذف کامل پلاک میکروبی است.
بازسازی بافت (Tissue Regeneration)
همانطور که می‌دانید همه دندان‌های ما توسط بافت استخوانی فکین تحتانی و فوقانی و لثه‌ها احاطه شده یا به عبارتی حمایت می‌شوند. زمانی که بافت استخوانی یا لثه دچار تحلیل شده باشد دندانپزشک می‌تواند اقدام به ترمیم یا جایگزینی استخوان و بافت تحلیل رفته کند.
روش بازسازی بافت درست همان مراحلی را طی می‌کند که در روش فلپ باز انجام می‌شد، با این تفاوت که یک مرحله اضافه در این روش وجود دارد. در بازسازی بافت پیش از بسته شدن یا بخیه زدن لثه، به اطراف دندان ها ماده احیا کننده‌ای به ناحیه آسیب دیده اضافه می‌شود. این ماده با قرارگیری در موضع جراحی به بافت استخوانی و لثه کمک می‌کند تا بهتر بازسازی شود.
پیوند بافت نرم (Soft Tissue Graft)
در این روش، از سقف دهان و یا مجاور دندانی که دچار تحلیل لثه شده است بافت نرم برداشته شده و به اطراف دندان‌هایی که ریشه آن‌ها در معرض دید قرار گرفته است بخیه می‌شود.
پیوند بافت نرم لثه
آیا راهی وجود دارد که بتوان با کمک آن مانع از تحلیل لثه شد؟
رعایت بهداشت دهان و دندان مهم‌ترین و مناسب‌ترین راه برای ممانعت از تحلیل لثه است. شما باید روزانه مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. علاوه بر دو مورد ذکر شده مراجعه منظم به دندانپزشک (سالانه دو نوبت) می‌تواند در این خصوص بسیار موثر باشد. برای ممانعت از تحلیل رفتن لثه می‌توانید اقدامات زیر را نیز در نظر داشته باشید:
اگر سیگاری هستید اقدام به ترک سیگار کنید
یک رژیم غذایی سالم و متعادل بخورید
بر تمامی تغییرات ایجاد شده در داخل دهان نظارت داشته باشید
برای داشتن لثه‌های سالم و طبیعی باید چه کارهایی انجام داد؟
برای تمیز کردن و شستشوی اصولی دندان‌ها از روش صحیح مسواک زدن استفاده کنید.
مسواک زدن صحیح را حداقل دو بار در روز انجام دهید.
مسواک نرم استفاده کنید
روزانه نخ دندان بزنید
لثه‌های خود را ماساژ دهید