بازی کردن و جنب و جوش کودکان در هر شرایط, مهم ترین ویژگی یک کودک محسوب می شود. البته بازی کردن تنها مختص کودکان نیست و انسان در هر سنی سرگرمی و بازی های مناسب سن خود را پیدا می کند. ولی اگر بدانیم بازی و نوع اسباب بازی که در اختیار کودکانمان قرار می دهیم تاثیر مستقیم در رشد ذهنی و افزایش مهارت های حرکتی او دارد حساسیت بیشتری در انتخاب اسباب بازی های او به خرج می دهیم.کودک در جریان بازی پرورش فکری، عاطفی و جسمی و اجتماعی می یابد زیرا بازی راهی برای ابراز و نشان دادن احساسات است و باعث تخلیه فشار و استرس‌های عصبی کودک می‌شود. بازی، روش طبیعی شرکت کودکان در فعالیتهایی است که سرانجام سبب کسب مهارت و ورزیدگی برای مقابله با مشکلات زندگی می شود. کودکان از طریق بازی احساسات، ناکامیها و اضطرابهای خود را بیان می دارند. همه کودکان فارغ از رنگ پوست و مو یا تعلق به نژاد و قوم خاص در هر کجای دنیا که باشند بازی می کنند فعالیت بازی در واقع تلاش کودک برای کنار آمدن با محیط است که از این طریق او خود را می یابد و دنیا را درک می کند.
نقش بازی در رشد شخصیت کودکان۱. رشد هوشی
بازی رشد هوشی را تسریع می کند. کودکانی که فاقد هر گونه اسباب بازی می باشند و یا امکانات اندکی برای بازی دارند، از لحاظ شناختی از همسالان خود عقب تر هستند. اگر بپذیریم که بازی برای رشد هوشی اهمیت دارد در این صورت آشنا کردن کودکان با بازی یکی از عواملی است که رشد شناختی را تسهیل می کند. کودکان در زمان بازی بطور کلی ۳ چیز را یاد میگیرند:
یادگیری درباره خود
یاذگیری درباره جهان پیرامون و اطرافیان
یادگیری حل مسائل پیش آمده
۲.رشد اجتماعی
بازی در رشد اجتماعی کودکان تاثیر چشمگیری دارد. کودکان اغلب برای اولین بار از راه بازی یاد می گیرند که چگونه از طریق بازی یکدیگر را قبول داشته باشند. درباره قوانین بازی توافق کنند و گروهی به بازی بپردازند. مفهوم همکاری، پیروزی بر گروه رقیب، شکست و برتری طلبی اغلب در بازیهای جمعی و گروهی به رشد لازم می رسد.
۳. مهارتهای فیزیکی
کسب مهارت هایی مانند دویدن, حفظ تعادل, پریدن, پرت کردن, چرخیدن و ... که به رشد فیزیکی کودک کمک میکند.
۴.مهارتهای زبانی
زمانی که کودک بازی میکند و در تعامل با دیگران قرار میگیرد مهارتهای زبانی وکلامی او پرورش می‌یابد. شعر خوانی, داستان سرایی و صحبت کردن های معمولی سبب رشد مهارت های زبانی کودک می شود.
۵.مفاهیم شناختی
کودکان از طریق بازی کردن ، آموزش شمارش اعداد ، آموزش رنگها ، شکل و سایز‌ها را نیز می‌آموزند. بازی کردن مهارت حفظ کردن و دقت کودکان را افزایش می‌دهد. زمانیکه کودکان در محیط‌های محرک‌آمیز بازی می‌کنند سطح فکری آنها نیز بالا می‌رود.
۶. تاثیر درمانی
کودک می تواند از طریق بازی، انرژی تحت فشار خود را بیرون بریزد. کودک می تواند احساساتی از قبیل ترس، رنجش، نگرانی، شادی و … خود را آن طور که دوست دارد در قالب شخصیت های دلخواهش بیان نماید و کدورت درونی خود را نیز از بین ببرد. همچنین اسباب بازی های مخصوصی در اختیار کودکانی که ناتوان هستند با هدف بهبود شرایط آن ها قرار می گیرد.
۷.رشد تربیتی
کودک حین بازی با ارزش های انسانی مانند نیکی, امانتداری, درستکاری و ... آشنا می شود.
بازی‌ها به چهار دسته جسمی، تقلیدی، ساختنی و خلّاق تقسیم می‌شوند.
در کنار هر یک از انواع بازیهای ذکرشده می‌توان آموزش از طریق بازی را نیز در نظر گرفت. بازیهای آموزشی، مشروط بر آنکه تحمیلی نباشند نقش مهمی در تقویت حواس و قوای ذهنی و فکری او خواهند داشت. انواع جورچین، لگو، بازی با خمیرهای رنگی، نقاشی با آب رنگ یا شن‌های رنگی که در بازار موجودند، از این دسته هستند.
۱۰ دسته بندی اسباب بازی ها
بصورت کلی اسباب بازی ها به ۱۰ دسته زیر تقسیم می شوند، برخی اسباب بازی ها بین این دسته ها مشترک هستند، مثلا اسباب بازی های سازه ای که مهارتی هم هستند، یا اسباب بازی های کمک درمانی که ورزشی هستند، برای کودکان با تحرک بدنی کمتر که تحرکات بدنی بیشتری نیاز هستند داشته باشند.
اسباب بازی های عروسکی
دسته بندی اسباب بازی - عروسک ها
اسباب بازی های شخصیت کارتونی
دسته بندی اسباب بازی ها - شخصیت های کارتونی
اسباب بازی های وسایل نقلیه
دسته بندی اسباب بازی ها - وسایل نقلیه
اسباب بازی های ورزشی و فعالیت بدنی
دسته بندی اسباب بازی - ورزشی
اسباب بازی های مهارتی
دسته بندی اسباب بازی - اسباب بازی های مهارتی
اسباب بازی های معما و بازی
دسته بندی اسباب بازی - معما و بازی
اسباب بازی های سازه ای
دسته بندی اسباب بازی - اسباب بازی سازه ای
اسباب بازی های اکتشافی
دسته بندی اسباب بازی ها - اسباب بازی های اکتشافی
اسباب بازی های کمک درمانی
در بسیار از موارد پیش آمده که کودکان در تعاملات با کودکان دیگر بهبود های شگرفی در بیماری خود داشته اند. برای مثال لکنت زبان یکی از بیماری هایی هست که از طریق تعامل کودکان با یکدیگر بسیار قابل حل است.
یا کودکانی که تحرکات بدنی کمی دارند وسایل بازی ورزشی یا سرگرمی هایی که شبیه سازی زندگی عادی است بسیار به آنها کمک خواهد کرد. سرسره، خانه های کوچک، چادرهای کوهنوردی مخصوص کودکان و ... نمونه ای از این اسباب بازی ها هستند.
دسته بندی اسباب بازی - اسباب بازی کمک درمانی
اسباب بازی های مهره، صفحه، تاس
خاطرات کودکی با منچ و مارپله برای همه گذشت، بازی های اولیه مانند منچ و مارپله به دلیل تعاملات دو طرفه انسانی، مساوات در انجام بازی، نداشتن بازه سنی و تمرین صبر و شکیبایی درون بازی
به کودکان کمک شایانی در چند بعدی شدن شخصیت آنها دارد.
دسته بندی اسباب بازی ها - مهره و صفحه
با در نظر گرفتن تمام موارد ذکر شده این سوال در ذهن شکل میگیرد که چه اسباب بازی هایی برای کودکان در سنین مختلف مناسب است؟
اسباب بازی های مناسب تولد تا یک سالگی
در این سن کودک محیط اطراف و دست و پاهای خودش را می شناسد و به کمک حواس پنجگانه اش با محیط ارتباط برقرار می کند. خیره شدن به دست‌ها موجب تفریح کودک است و وقتی که وسیله‌ای را در دسترس کودک قرار می‌دهید، با خوشحالی آن را میگیرد. در شش ماهگی به مدت پنج الی ده دقیقه می‌تواند خودش را با اسباب‌بازی‌هایش سرگرم کند و نیز اشیا را از یک دست به دست دیگر انتقال دهد. علاقه زیادی دارد که به همه چیز دست بزند.نابراین، اجازه دهید که کودک با وسایل معمولی خانه مثل بشقاب، قابلمه، قاشق، روزنامه، پارچه و مانند آنها بازی کند. در یک سالگی کودک کم‌کم مفهوم بقا را درک میکند و این یعنی وقتی اسباب‌بازی جلوی چشمش نیست، تصویری در ذهن دارد و سعی میکند آن را پیدا کند
لیست اسباب بازی های مناسب این گروه سنی:
اسباب بازی های موزیکال
کتاب تصویری با جنس های مختلف
اسباب بازی های دندانی
عروسک‌‌های نرم
توپ‌های نرم و سبک
کتب پارچه‌ای
وسایل پلاستیکی یا چوبی
اسباب‌بازی‌های متحرک و ماشین‌ها
مکعب های چوبی یا پارچه ای
اسباب بازی های مناسب سن یک تا سه سالگی
در این سن کودکان نوپا هستند و اسباب بازی هایی که نیازمند تحرک هستند را ترجیح می دهند.کودکان نوپا پس از آنکه تعادل مناسب را به دست آوردند، یک اسباب‌بازی کشیدنی یا هل دادنی به آنها کمک میکند تا چالش‌های جدید را امتحان کنند.
لیست اسباب بازی ها مناسب این گروه سنی:
وسایل نقاشی (مداد شمعی، گچ، آب رنگ، قلم مو، مداد رنگی)
خمیزبازی و گل رُس
توپ
سه چرخه
الاکلنگ، سرسره و تاب کوچک
انواع پازل یا ۴ تا ۵ قطعه
مرواریدهای چوبی درشت
لگو
مکعب‌های چوبی رنگی
عروسک و وسایل آن مثل تختخواب عروسک، لباس عروسک
تلفن اسباب‌بازی
طناب
اسباب بازی های مناسب سن سه تا پنج سالگی
کودک ۳ تا ۵ ساله یک سازنده قهار است و می‌تواند از هر چه به دستش می‌دهید یک شاهکار خلق کند. رنگها، اشکال و اعداد را می‌شناسد، قوانین را درک کرده و مسئولیت‌پذیری بیشتری دارد بیشتر اسباب‌بازی‌هایی را می‌پسندد که مشخصات واقعی داشته باشند. به بازیهای نمایشی بیشتر از بازیهای خیالی تمایل دارد.
لیست اسباب بازی های مناسب این گروه سنی:
انواع جورچین و چوب‌چین‌ها
مکعب‌های کوچک و بزرگ
لگو
میخ و چکش
دومینو
قطار، ماشین کامیون،
اسباب بازی های مناسب سن پنج تا نه سالگی
در این سن بازیهای فردی، که به صورت دویدن و بالا رفتن بود، به صورت بازیهای جمعی درمی‌آید. کودک بیشتر اوقات با کودکان دیگر بازی میکند، ولی یک همبازی را ترجیح می‌دهد و تمایل به بازی در گروه‌های کوچک در او دیده می‌شود، بازی ابداع میکند و در هنگام بازی قواعد و مقررات آن را تغییر می‌دهد.
لیست اسباب بازی های مناسب این گروه سنی:
وسایل باغبانی بیلچه، شن کش و...
فرفره
طناب برای طناب بازی
وسایل خیاطی (سوزن و نخ)
دوچرخه
توپ با راکت
قیچی و کاغذ
انواع عروسک (عروسک خیمه شب بازی و...)
گِل رس، خاک، شن
اسباب بازی های مناسب سن نه تا دوازده سالگی
در این سن بدنبال اطلاعات جدید، چالش‌ها و تجربه در بازی هستند.یک کودک در این گروه سنی شدیدا توسط همسالان خود تحت تاثیر قرار میگیرد و خیلی زیاد اجتماعی هستند.در این سن فعالیت‌های گروهی مورد توجه بیشتر است. کودک در این سن می‌داند چطور بازی منصفانه داشته باشد و مهارت اجتماعی حرفه‌ای بکار ببرد.
لیست اسباب بازی های مناسب این گروه سنی:
کتاب
بازی بر روی تخته و کارت بازی
تجهیزات ورزشی
تدارکات هنر
نمونه اسباب کار
تجهیزات ورزشی
دوچرخه و کلاه ایمنی
کفش اسکی
کتاب
کاردستی بادبادک
بازی بر روی تخته
بازیهای هماهنگی و یا حافظه
مجموعه ساخت و ساز و مدل سازی