پوکی استخوان

پوکی استخوان بیماری از دست رفتن تراکم استخوانی و یا نازک شدن استخوانه است که این نازک شدن باعث ضعف استخوان ها

و در نهایت شکستگی آنها میشود.استخوان ها دائما در وضعیت تحلیل رفتن و رشد مجدد هستند. اغلب مردم در حدود سن 03

سالگی به بیشترین نقطه تراکم استخوانی بدنشان میرسند. پس از سن 03 سالگی تحلیل استخوانها به آرامی آغاز می شود.

این تحلیل رفتن اگر شدت داشته باشد میتواند منجر به بروز عارضه پوکی استخوان شود. در این حالت استخوانها باریک و

شکننده شده و ممکن است به راحتی بشکنند.در ابتدا تحلیل استخوانی در بین زنان و مردان به آرامی صورت میگیرد پس از سن

56 تا 03 سالگی اینپدیده در مردان سریعتر صورت میگیرد.از طرف دیگر در زنان نیز تحلیل استخوانی پس از رسیدن آنها به

سن یائسگی و کاهش میزان ترشح هورمون استروژن سرعت پیدا میکند.همچنین، اگر زنان تا پیش از رسیدن به سن

یائسگی تخمدانهایشان را طی عمل جراحی بردارند احتمال ابتال به پوکی استخوان افزایش پیدا میکند.

مواد اصلی تشکیل دهنده استخوان،پروتئینها و کلسیم هستند.

به طور کلی به لحاظ ساختاری دونوع استخوان دربدن وجود دارد. استخوانهای فشرده و استخوانهای اسفنجی.هر استخوان در

بدن هر دو نوع بافت استخوانی را به میزان متفاوت داراست .اولین عالئم و نشانههای پوکی استخوان معموال در استخوانهایی

دیده میشود که بیشترین بخش آنها را بافت اسفنجی تشکیلمیدهد. این استخوانها شامل استخوان لگن، ستون فقرات

و استخوانهای مچ دست هستند.نشانه های این بیماری که ممکن است در آینده بروز کند عبارتند از :کمر درد، ترک استخوانی ،

درد و نرمی استخوان، عدم تناسب دندان مصنوعی در دهان، خم شدن ستون فقرات به سمت جلو و ایجاد قوز پشت، کاهش قد و

درد گردن و... هستند.زنان نسبت به مردان از تراکم استخوانی کمتری برخوردارند و در نتیجه در طول یائسگی و بعد از آن

بیشتر دچار تحلیل استخوانی می شوند.

اصول پیشگیری در پوکی استخوان

رشد طولی استخوانها تا قبل از 03 سالگی کامل و متوقف میگردد. اما افزایش استحکام استخوانها بعد از سن 03 سالگی

همچنان ادامه خواهد داشت. بین سن 03-03 سالگی استخوانها ضخیم و عریض میشوند و در سن 03 سالگی به حداکثر حجم

تراکم استخوانی خود میرسد. بنابراین هرچه در سنین پایین ذخیره توده استخوانی شما بیشتر باشد در سنین باال از استخوانهای

قویتری برخوردار خواهید بود.

عوامل موثر در پوکی استخوان

الف:عوامل غیر قابل کنترل:

جنسیت : زنان بسیار بیشتر از مردان به پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن دچار میشوند.) در واقع 4 برابر آقایان(. زیرا

زنان از ابتدا تراکم استخوان کمتری دارند و بیشتر هم عمر میکنند.

سن : با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر میشود.بعد از 46سالگی به ازاء هر سال 6%./کاهش تراکم استخوان

در هر دو جنس دیده می شود.

شروع یائسگی : استروژن هورمون زنانهای است که از کاهش تودهی استخوان جلوگیری میکند. تولید استروژن در تخمدان ها

بعد از یائسگی متوقف میشود، در نتیجه، از دست رفتن توده استخوان تسریع میشود.

سابقه خانوادگی : اثر وراثت بر پوکی استخوان بسیار مهم است .مطالعات در این زمینه نشان داد شکستگی لگن در مادر به

عنوان عامل خطری کلیدی است.

استخوانبندی ظریف و کوچک : بانوانی که دارای استخوان های کوچک بوده، کوتاه قد و یا الغرند، به خاطر وجود تودهی

استخوانی کمتر، بیشتر از خانمهایی چاق یا افرادی که اسکلتبندی درشتی دارند مستعد ابتال به پوکی استخوان میباشند

نژاد : مطالعه جامع پیشگیری ،تشخیص ودرمان پوکی استخوان (IMOS (نشان داد که تراکم استخوان در ایرانیان از ژاپنی ها

بیشتر واز آمریکائی ها کمتر است.

ابتال به بعضی بیماری ها : پوکی استخوان به طور ثانویه در افرادی که اختالالت هورمونی و متابولیسمی مانند بیماریهای

مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع 1 ،افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختالالت رشد و هورمونهای جنسی دارند دیده

میشود .التهاب روده و بیماریهایی که ایجاد اختالل در جذب مواد غذایی کند و نیز اسهالمزمن، منجر به پوکی استخوان

می شوند. دربی حرکتی به مدت طوالنی، بیاشتهایی عصبی، افرادی که عضو پیوندی دریافت میکنند و برخی سرطانها هم

پوکی استخوان دیده میشود.

ب:عوامل قابل کنترل:

 ورزش نکردن

 کمبود کلسیم در برنامهی غذایی

 مصرف سیگار

 عوامل خطر دیگر :داروها)از عوارض مصرف طوالنی مدت داروهائی که به عنوان ضدالتهاب و ضدروماتیسم و

ضدآلرژی تجویز میشود.( برنامهی غذایی پر پروتئین و کمبود ویتامینD.

چگونه میتوان از پوکی استخوان پیشگیری کرد؟

 شیوه زندگی و تغذیه خوب برای داشتن استخوانهای سالم الزم و حیاتی است.

 اگرچه کلسیم در تمام سنین برای استخوانها الزم است و باید در رژیم غذایی گنجانده شود ولی ویتامینD به همراه

 کلسیم در استحکام استخوانها نقش اساسی دارد. استفاده روزانه از آفتاب و خوردن ویتامینD این نیاز را تأمین میکند.

 ورزش و فعالیتهای فیزیکی در دوران کودکی و جوانی اثر مثبت در شکلگیری و تراکم استخوانی دارد. ورزش در

دوران میانسالی و در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند نیز اثر زیادی در پیشگیری و افزایش تراکم استخوان

دارد. تند راه رفتن، استفاده کردن از پله، کوهنوردی و ورزشهای روزانه به ترمیم و ساختن بافتاستخوان کمک

میکند.

به طور کلی فعالیتهای فیزیکی سبب تقویت عضالت و افزایش تعادل بدن میگردد.

 عدم استعمال سیگارو عدم مصرف نوشیدنیهای حاوی الکل درپیشگیری از بروزپوکی استخوان مؤثراست.

عالئم هشداردهنده پوکی استخوان

معموال این بیماری عالئم خاصی ندارد، مگر شکستگی هایی که بر اثر زمین خوردن های خیلی ساده ایجاد می شوند. گاه درد

پشت و ستون فقرات که ناشی از شکستگی های ظریفی در ستون فقرات هستند هم نشانه ای ازپوکی استخوان است. کاهش قد نیز

می تواند نشان پوکی استخوان باشد. خمیدگی پشت نیز از عوارض پوکی استخوان و حاصل شکستن مهره های ستون فقرات

است.

تظاهرات بالینی

پوکی استخوان فاقد عالمت است تا هنگامی که شکستگی رخ دهد.هر چند 03 %شکستگی های لگن به دنبال سقوط رخ می

دهد.دوسوم از شکستگی های مهره ای به صورت خاموش هستند وبا یک استرس کوچک مانند بلند کردن اشیاء ،عطسه ویا خم

شدن که حتی زمان آن را بیمار به خاطر ندارد ، اتفاق می افتند. شکستگی های مهره ای حاد می تواند سبب درد کمر شوند که با

مصرف داروهای ضد درد وفیزیوتراپی درعرض چند هفته بهبودمی یابند.. در بسیاری از موارد ، تنها عالمت پوکی استخوان

می تواند درد پشت، پس از ایستادن طوالنی مدت باشد که با استراحت در بستر بسرعت برطرف می شود.

تشخیص پوکی استخوان

این بیماری معموال با عکس های معمول رادیولوژی مشخص نمی شود، مگر این که بیش از 03 درصد از استخوان از بین رفته

باشد. بهترین روش تشخیص، روش (absorptiometry xray dual DXA( است که بااین روش تراکم استخوان را در لگن،

ستون فقرات یا کل بدن اندازه می گیرند.

تغذیه مناسب در پوکی استخوان

برای داشتن استخوان های قوی باید کلسیم و ویتامین دی کافی در بدن وجود داشته باشد . به غیر از این ، مواد فوق را برای

سالمت قلب ، ماهیچه ها ، اعصاب و ... نیاز دارید ، البته ما روزانه مقداری از کلسیم بدنمان را از راه مواد دفعی بدن مثل

عرق ، ادرار و مدفوع ، پوسته هایی که به طور طبیعی از پوستمان می ریزد ، ناخن ها و موهایمان ،از دست می دهیم .

برای جلوگیری از پوکی استخوان باید در مواد غذایی

بنابراین مخصوصا که مصرف می کنیم ، کلسیم کافی وجود داشته باشد ) ً

پروتئین ، منیزیوم ، روی ، ویتامین آ و ویتامین ث همه برای سالمت استخوان ضروری اند.(

البته کلسیم وویتامین دی هرگز نباید به تنهایی به عنوان درمان پوکی استخوان به کار رود.ویتامین D مورد نیاز برا ی گروه های

مختلف سنی متفاوت است.مصرف پروتئین ،به ویژه در زنانی که شکستگی ناشی از پوکی استخوان داشته اند یک جزء مهم

توصیه های تغذیه ای است.افزایش مصرف پروتئین،در زنان ومردانی که در رژیم غذایی شان پروتئین به میزان کافی وجود

نداشته است ،بر روی کاهش خطر شکستگی مؤثربوده است.

مواد غذایی حاوی کلسیم:

گروه لبنیات: کشک ، پنیر ، ماست ، شیر . )کره ، خامه ، سرشیر محتوای کلسیم ناچیزی دارند .(

گروه گیاهان : بادام ، فندق ، کنجد ، برگ تربچه ، جعفری ، کلم پیچ ، گل کلم

گروه مواد غذایی دریایی : صدف ، ماهی

رژیم غذایی متعادل و مناسب در پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟

تغذیه مناسب نقش مهمی در قدرت و سالمت استخوانها دارد. کلسیم باعث سختی و استحکام استخوانها میگردد به همین

دلیل باید از غذاهایی که سرشار از کلسیم هستند زیاد استفاده کرد. .در سنین جوانی، کلسیم موجود در غذا، به باال بردن جرم

استخوان هایتان کمک می کند ولی وقتی که پا به سن می گذارید، متاسفانه بدن شما دیگر قادر به جذب باالی کلسیم نیست و به

همین جهت نیاز بدنتان به غذاهایی با میزان فراوان کلسیم، افزایش می یابد.

 روزانه 4-0 قسمت شیر یا فرآوردههای آن را بخورید.

 زیاد گوشت نخورید.

 از سیگار و الکل استفاده نکنید. )سیگار باعث اختالل در رشد سلوهای سازنده استخوان میشود و الکل باعث دفع کلسیم از

بدن میشود.(

 نمک زیاد مصرف نکنید.

شیر )پرچرب و بدون چربی( یکی از منابع غنی کلسیم است. لبنیات مانند ماست و دوغ و پنیر و کشک و... نیز سرشار از کلسیم

میباشند. خوشبختانه فرآوردههای کمچرب هم به همان مقدار و گاهی بیشتر از فرآوردههای پرچرب دارای کلسیم هستند.نوجوانان

و بزرگساالن تا 04 سال و زنان شیرده باید روزانه 4-0 وعده (هر وعده معادل یک لیوان( در روز شیر بخورند .در صورت عدم

پنیر )اندازه دو قوطی کبریت( تقریباً تحمل شیر، ماست و پنیر و کشک جایگزینهای خوبی هستند. پیالهای ماست یا دو قطعه

معادل یک لیوان شیر کلسیم دارند.در افرادی که نمیتوانند از مواد حاوی کلسیم استفاده کنند یا غذاهای کلسیم دار به مقدار کافی

نمیخورند باید قرص کلسیم تجویز شود.

درمان از طریق نرمش و ورزش

به طور منظم ورزش کنید. ورزش هایی که با تحمل وزن بدن همراهند مانع از پوکی استخوان میشوند. ورزشهایی که با تحمل

وزن بدن همراهند عبارتند از: راه رفتن، راهپیمایی، دوی آهسته، نرمش )ایروبیک( تنیس. دقت کنید حتما ورزشی را در برنامه

خود بگنجانید که قدری فشار بر پشت و بازوهای شما وارد میآورد،نظیر پارو زدن، تنیس یا حرکت با وزنه. هفتهای 0 -6 بار

و هر بار به مدت 03-53 دقیقه ورزش فوایدی محسوس دارد. )قبل از آغاز برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.(

فعال باشید، حتی اگر نمیتوانید مرتبا ورزش کنید، سعی کنید به مدت 03 دقیقه یا بیشتر فعالیت جسمانی معتدلی در اغلب

روزهای هفته، ترجیحا تمام روزهای هفته داشته باشید، حتی یک قدم زدن سریع روزانه به کاهش از دست دادن استخوان کمک

میکند.ورزش کمکمیکند تا عضالت و استخوان ها را تقویت کنید. کارایی قلب خود را افزایش دهید. وزن خود را کنترل کنید.

استرس را کاهش دهید. تعادل و چاالکی خود را بهبود بخشید، که میتواند مانع از زمین خوردن شما گردد.

سایر اقداماتی که میتوانید در مقابله با پوکی استخوان انجام دهیدعبارتنداز:

§ سیگار نکشید برای ترک سیگار برنامهریزی کنید، اگر در ترک سیگار مشکل دارید مقدار آن را کاهش دهید.

§ به قدر مناسب در برابر نور آفتاب قرار بگیرید، بدن شما وقتی ویتامین D میسازد که پوستتان در معرض نور آفتاب قرار

گیرد،

§ در برخی از کشورها بسیاری از محصوالت لبنی نیز با ویتامین D اضافه غنی شدهاند.

§ حتیاالمکان از مصرف نوشابه و قهوه خودداری کنید، اگر قهوه مینوشید آن را با شیر مصرف کنید.