تنقیه فرآیندی است که در آن مایعات یا گاز به راست روده و رکتوم تزریق می‌شود و هدف آن پاکسازی روده بزرگ، تحریک، اجابت مزاج یا تجویز دارو است. اگر از یبوست رنج می‌برید، تنقیه یا اماله هزاران سال است مورد استفاده قرار می‌گیرد و یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها برای حرکت مجدد روده‌ها است. اما استفاده از تنقیه قبل از اختراع داروهای خوراکی و داخل وریدی منطقی بوده و استفاده منظم از تنقیه در واقع می‌تواند خطرناک باشد.
امروزه، گزینه‌های درمانی بهتر و ایمن‌‌تر از جمله ملین‌ها، شیاف‌ها و رژیم غذایی با فیبر بالا جایگزین آن شده و تنقیه به عنوان آخرین راه حل برای یبوست به دلیل عوارض جانبی احتمالی توصیه می‌شود. اما در این مقاله نحوه عملکرد تنقیه، فواید آن و آنچه در هنگام استفاده از آن باید انتظار داشت را توضیح می‌دهیم:
در چه مواردی از اماله یا تنقیه استفاده می‌شود؟
از این روش معمولا برای موارد زیر استفاده می‌شود:
درمان یبوست
تخلیه روده قبل از انجام معاینات پزشکی کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی
آماده سازی قبل از عمل‌های جراحی
تزریق دارو از طریق رکتوم
هیچ مدرکی مبنی بر اینکه استفاده از تنقیه به دلایلی به غیر از تخلیه مدفوع نهفته یا تمیز کردن روده قبل از آزمایش، فوایدی برای سلامتی داشته باشد، وجود ندارد. در واقع استفاده از آن به غیر از موارد ضروری و برای “سم زدایی” به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
تنقیه چگونه یبوست را درمان می‌کند؟
یبوست مزمن و طولانی مدت به شدت بر کیفیت زندگی افراد تاثیر گذار است و عدم درمان آن با عوارضی مثل زخم مقعد یا شقاق، هموروئید، بیرون زدگی مقعد و غیره برای فرد همراه است. درمان یبوست با تنقیه شامل وارد کردن مایع به روده از طریق رکتوم و راست روده است که به نرم شدن و دفع مدفوع کمک می‌کند. انواع مختلفی از تنقیه وجود دارد، از جمله آب لوله کشی، سدیم فسفات (مانند تنقیه فلیت)، سالین، گلیسیرین، کف صابون و روغن‌های معدنی.
انواع تنقیه یا enema
تنقیه یا enema به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که عبارتند از:
تنقیه پاکسازی: این روش شامل شستشوی کامل رکتوم و روده بزرگ با آب است که ظرف به تخلیه مدفوع و پاکسازی روده کمک می‌کند. این روش معمولا پیش از انجام آزمایشات پزشکی مثل کولونوسکوپی یا عکس برداری از روده‌ها انجام می‌شود تا تصاویر و نتایج واضح باشند. تجویز داروهای مسهل قبل از سونوگرافی، کولونوسکوپی و غیره هم مشابه روش تنقیه برای پاکسازی روده انجام می‌شود.
انما پاکسازی به دو روش انجام می‌شود:
انما با حجم زیاد: این یک درمان موثر برای یبوست است زیرا بخش بزرگی از روده بزرگ را تمیز می‌کند. مقدار مایع مورد استفاده در این نوع 500-1000 میلی لیتر است. پزشکان ممکن است از شما بخواهند که مایع را برای مدت طولانی در دهانه مقعد خود نگه دارید تا مدفوع کاملا آزاد شود.
تنقیه با حجم کم: برای تمیز کردن قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم) استفاده می‌شود. مقدار مایع مصرفی کمتر از 500 میلی لیتر است. به افرادی که از قسمت بالای روده بزرگ یبوست ندارند توصیه می‌شود.
تنقیه یا انما احتباسی: این نوع انما که معمولا در آن از روغن استفاده می‌شود، برای افرادی است که مدفوع آنها سفت شده و نیاز به تحریک روده دارند. تنقیه احتباسی مدفوع را نرم می‌کند. تنقیه‌های مورد استفاده در این فرآیند معمولاً حاوی 90-120 میلی لیتر محلول هستند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که محلول را حداقل به مدت 20 دقیقه در رکتوم نگه دارید تا نتایج موثری حاصل شود.
تنقیه با جریان برگشتی: از اِماله با جریان برگشتی برای از بین بردن مشکل مدفوع در افرادی که گاز روده زیاد دارند، استفاده می‌شود. در این روش حدود 100-200 میلی لیتر محلول به مقعد تزریق می شود. سپس مایع همراه با گاز روده خارج می‌شود. این فرآیند تا زمان خارج شدن کامل گاز روده و حدود سه تا پنج بار تکرار می‌شود.