در انتهای دستگاه گوارش قسمتی برای خروج مواد زائد و مدفوع وجود دارد که بخشی از روده بزرگ است و به آن مقعد یا آنال گفته می‌شود. رکتوم هم قسمت دیگری از دستگاه گوارش است که در بالای مقعد قرار دارد و مدفوع قبل از خروج، وارد محفظه رکتوم می‌شود.
آناتومی و ساختار مقعد
دیواره مقعد به دلیل عبور مدفوع، حالت ارتجاعی دارد و توسط دو عضله به نام اسفنکتر داخلی و اسفنکتر خارجی کنترل می‌شود. عضلات اسفنکتر به ایجاد انقباض در دریچه مقعد و کنترل دفع کمک می‌کنند. البته یک دریچه غیر ارادی هم در داخل مقعد وجود دارد که پس از پر شدن رکتوم، مدفوع از طریق آن وارد کانال کوچک مقعد می‌شود.
اما دریچه خارجی یک کانال کاملا ارادی است و تا زمانی که فرد اراده نکند، مدفوع خارج نمی‌شود. مگر اینکه آنال بیش از حد پر شده باشد.
مقعد
دلیل دیگری که برای خروج غیر ارادی مدفوع وجود دارد، آسیب دیدن عضلات اسفنکتر است. افرادی که دچار بی اختیاری در دفع گاز و مدفوع می‌شوند و این امر از کنترل آنها خارج است، احتمالا دچار آسیب در عضلات اسفنکتر شده اند.
اسفنکتر داخلی همان عضله غیرارادی داخل کانال مقعد است که همیشه در حالت انقباض است. اما اسفنکتر خارجی عضله ایست که اگر آسیب ببیند، فرد به مشکلات بی اختیاری دچار می‌شود.
عضلات دیگری هم در قسمت خروجی آنال و در کف لگن وجود دارند که با نام لواتور آنی شناخته می‌شوند.
دیواره آنال شامل غدد و رگ هایی ایست که وظیفه خونرسانی به این بخش را به عهده دارند و به شدت در برابر فشار حساس‌اند. زمانیکه به دلایل مختلف ناحیه مقعد تحت فشار قرار می‌گیرد، عروق دیواره مقعد آسیب دیده و منجر به بروز بیماریهای مختلف خواهند شد.
همچنین رعایت بهداشت این ناحیه مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود. مقعد ناحیه ای آلوده است و به همین دلیل پس از اجابت مزاج باید اطراف آن کاملا تمیز شود تا این آلودگی به دستگاه تناسلی راه پیدا نکند.
مشکلات و بیماریهای ناحیه مقعد
گفتیم که این بخش از بدن به دلیل حساسیت زیاد مستعد بروز بیماریهای مختلف است. بخشی از این بیماری‌ها می‌توانند ریشه گوارشی داشته باشند و بخش دیگری به دلیل عدم رعایت بهداشت این ناحیه ایجاد می‌شوند. در ادامه شایع ترین مشکلات مقعدی را بررسی می‌کنیم:
شقاق مقعدی
هرگونه ایجاد زخم و شکاف در پوست ناحیه آنال را با نام شقاق یا فیشر مقعدی می‌شناسند. این عارضه معمولا درد و ناراحتی زیادی برای افراد ایجاد می‌کند و در نوع مزمن تحمل علائم آزاردهنده آن غیر ممکن است.
پزشکان یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد این عارضه را یبوست و خشکی مدفوع می‌دانند. اگر بعد از دو هفته از شروع علائم این عارضه علائم شما بهبود پیدا نکرد، برای درمان شقاق مقعدی باید به دکتر متخصص مراجعه کنید.
بواسیر یا هموروئید
رگ‌های خونی دیواره مقعد اگر دچار آسیب و فشار شوند، ملتهب شده و به شکل زائده‌های بواسیری بروز پیدا می‌کنند. هموروئید یکی از شایع‌ترین مشکلات نشیمنگاهی در سراسر دنیاست و حدودا 50% افراد به آن مبتلا می‌شوند.
این عارضه انواع مختلف و روش‌های درمانی متفاوتی دارد، اما در حال حاضر عمل بواسیر با لیزر یکی از بهترین روش‌های درمان این عارضه به شمار می‌رود.
کیست مویی
این عارضه که به شکل یک برآمدگی در بالای خط سرین ایجاد می‌شود، معمولا با آبسه و عفونت همراه است. یکی از دلایل ایجاد بیماری کیست مویی، عدم رعایت بهداشت و اصلاح نکردن موهای این ناحیه می‌باشد.
وقتی مو به زیر پوست ناحیه دنبالچه برمی‌گردد، باعث ایجاد کیست مویی یا همان سینوس پیلونیدال می‌شود. معمولا تنها راه درمان کیست مویی جراحی است که در حال حاضر با استفاده از روش نوین لیزر هم این درمان قابل انجام است.
فیستول
این عارضه نوعی اتصال غیر طبیعی میان دو بافت از مقعد است که معمولا در نتیجه عفونت آبسه ایجاد می‌شود. برای درمان فیستول مقعدی هم جراحی با روش‌های مختلف پیشنهاد می‌شود.
سرطان مقعد
این عارضه به معنی رشد بی رویه سلول‌های سالم بدن است که باعث ایجاد تومور می‌شوند و ممکن است باعث سرطانی شدن بافت های مجاور هم شوند. برای درمان سرطان مقعد، از روش‌های شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده می‌شود.