حقوق زن و شوهر (بخش دوم)
حقوق شوهر بر زن چیست؟
طبق قانون و همچنین شرع مقدس اسلام به محض عقد نکاح زن و مرد نسبت به یکدیگر دارای حقوق و تکالیفی می شوند و هر یک از زن و مرد برای استحکام و تداوم زندگی مشترک باید تکالیف و وظایف خود را به درستی ایفا کند تا به این ترتیب بین زوجین مودت، محبت و تفاهم حاصل شود.
حقوق زن و شوهر در عقد نکاح شامل حقوق زن بر شوهر و حقوق شوهر بر زن می باشد و برای هر یک تکالیفی مشخص شده است.
در ازدواج حقوق مالی به زن تعلق می گیرد که پرداخت آنها بر مرد واجب است و مرد باید حقوق مالی زن را که مهمترین آنها مهریه و نفقه هستند را به محض مطالبه ی زن، پرداخت کند و قانونگذار برای پرداخت حقوق مالی زن از سوی مرد اهمیت ویژه ای برخوردار است به طوری که حتی برای عدم پرداخت حقوق مالی زن برای مرد مجازاتی را در نظر گرفته است.
همچنین در شرع اسلام شوهر به خوش رفتاری و مهربانی با همسر توصیه شده است و در قانون نیز (ماده 1130 قانون مدنی) بدرفتاری و سوء معاشرت مرد از مصادیق عسر و حرج زن محسوب می شود و برای زن حق طلاق ایجاد می کند، اما در مقابل تکالیف و حقوقی که با عقد نکاح بر مرد واجب می شود، انجام برخی تکالیف نیز برعهده ی زوجه است.
از جمله مهمترین حقوق شوهر بر زن تمکین زوجه است و زن باید به محض عقد نکاح در صورت فراهم بودن اسباب تمکین از شوهر خود تمکین کند و پرداخت نفقه زن مشروط بر تمکین زن از شوهر است و در صورت عدم تمکین به زن نفقه تعلق نخواهد گرفت.
برای دریافت راهنمایی و مشاوره رایگان در خصوص کلیه دعاوی طلاق با وکلای طلاق موسسه حقوقی دادآرمان تماس بگیر. (02122904873-02122904874-09128400921-09336267676-09336267878)
تمکین زوجه چیست؟
طبق ماده 1102 قانون مدنی، همین که عقد نکاح به طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار می شود و طبق ماده 1103 قانون مدنی، زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
همان طور که گفته شد مهمترین حقوق شوهر بر زن تمکین است و تمکین زن به معنای انجام وظایف زناشویی است و تمکین زن در عرف به معنی اطاعت زوجه از خواسته های متعارف و مشروع همسرش است. تمکین به دو دسته تقسم می شود:
1- تمکین خاص
2- تمکین عام
تمکین خاص زوجه
تمکین خاص به معنای اطاعت پذیری زن در مسائل جنسی و رابطه جنسی معقول با همسر خود می باشد و زن موظف است نیاز جنسی شوهرش را برطرف کند و نمی تواند از تمکین خاص خودداری کند، مگر با دلیل موجه و تنها با داشتن دلیل مشروع و موجه است که زن می تواند از تمکین خاص امتناع کند، در واقع طبق قانون و شرع، تمکین خاص زوجه امر مطلقی نیست و مواردی وجود دارد که زن می تواند از شوهر تمکین نکند.
طبق ماده 1115 قانون مدنی، در صورتی که بودن زن با شوهر در یک منزل موجب ترس، ضرر بدنی مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می تواند منزل مشترک را ترک کرده و در منزلی جداگانه زندگی کند و تا زمانی که زن نتواند به منزل مشترک بازگردد و در این صورت زن ناشزه محسوب نمی شود و پرداخت نفقه وی بر عهده شوهر خواهد بود. همچنین طبق ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی، چنانچه مرد دچار بیماری مقاربتی شده باشد، زن می تواند از تمکین خاص خودداری نماید.
طبق ماده 1108 قانون مدنی، هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زناشویی امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
تمکین عام زوجه
همان طور که گفته شد تمکین زن از شوهر شامل تمکین خاص و تمکین عام می شود، اما طبق قانون تمکین عام زوجه شامل چه مواردی است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، طبق ماده 1114 قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند زندگی کند؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل در زمان عقد نکاح به زن داده شده باشد و حق سکونت زوجه نیز تمکین عام زن از شوهر محسوب می شود.
همچنین خوش رفتاری زن با شوهر و اطاعت از خواسته های مشروع وی، رعایت نظافت و آرایش زن برای شوهر به گونه ای که مناسب با زمان و موقعیت و شأن خانوادگی آنان است از جمله مهمترین موارد تمکین عام می باشد. طبق ماده 1105 قانون مدنی، پذیرفتن ریاست مرد در خانواده از سوی زن از موارد تمکین عام محسوب می شود.
در واقع تمکین عام یعنی زن وظایف خود را نسبت به شوهر انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت کند و ریاست شوهر را در خانواده بپذیرد؛ بنابراین اگر مردی از همسرش توقعات نامتعارفی داشته باشد، زن مجبور به اطاعت از وی نیست.
عدم تمکین زوجه (نشوز)
عدم تمکین یا نشوز تنها به زن تعلق ندارد و به طور کلی نشوز به معنی نافرمانی یکی از زوجین در انجام وظایف و تکالیف زندگی مشترک است، بنابراین نشوز تنها مختص زن نمی باشد. نافرمانی شوهر و انجام ندادن مناسبات زندگی مشترک مانند ترک انفاق و بدرفتاری نیز نشوز مرد محسوب می شود.
هرگاه زن بدون هیچ مانع شرعی از انجام وظایف زناشویی خودداری کند و از شوهر خود تمکین نکند، به این زن ناشزه گفته می شود و به مردی که به وظایف خود در زندگی مشترک عمل نکند ناشز گفته می شود.
تمکین زن از شوهر از جمله تکالیفی است که برای شرع و همچنین قانون بسیار اهمیت دارد، از این رو قانونگذار این اختیار را برای مرد قائل شده است که در صورت عدم تمکین زوجه، علاوه بر اینکه مرد ملزم به پرداخت نفقه زوجه نیست می تواند از دادگاه خانواده الزام به تمکین زوجه را نیز تقاضا نماید و در صورتی که زن به عدم تمکین از شوهر ادامه دهد در صورت اثبات نشوز زن، شوهر می تواند از دادگاه درخواست ازدواج مجدد نماید و دادگاه برای او اجازه ی ازدواج مجدد صادر می کند.
همچنین در طلاق از طرف مرد به دلیل نشوز و عدم تمکین زن، تنصیف اموال مرد در هنگام طلاق به زن تعلق نمی گیرد و این شرط اجرا نخواهد شد.
حقوق شوهر بر زن از دیدگاه اسلام
پیامبر گرامی اسلام (ص) در خصوص حقوق شوهر بر زن می فرماید: «حق مرد بر زن این است که چراغ خانه را روشن کند، غذا را آماده کند، هنگام ورود تا در خانه استقبالش کند و خوش آمد بگوید، آفتابه و لگن و حوله حاضر کند و آب روی دستش بریزد و بدون عذر، خود را از او دریغ نکند ....
همچنین امام جعفر صادق (ع) در خصوص حقوق شوهر بر زن می فرماید: زن مجاز نیست بدون اجازه ی شوهر برده آزاد کند یا صدقه بدهد، یا چیزی ببخشد، یا نذر مالی نماید، اما زکات واجب و صله رحم و احسان نیاز به اجازه ندارد، زیرا تمامی این موارد شامل حقوق شوهر بر زن است.
امام موسی کاظم (ع) می فرماید: جهاد زن، نیکو شوهرداری است. سپاس از زحمات مرد، با محبت با او سخن گفتن، صبر بر نداری او، پذیرایی عاشقانه از وی، استقبال و بدرقه او، تمکین بی چون و چرا است آرایش و زینت و خوب پوشیدن برای او، اداره امور زندگی به نحوه شایسته و مناسب، قناعت در مخارج، تحمیل ننمودن بیش از حد قدرت بر شوهر و...
کلام آخر
تکالیف و حقوقی که با ازدواج، ایفای آن بر عهده ی زن و مرد است برای استحکام و تداوم زندگی مشترک و ایجاد دوستی، محبت و تفاهم بین زوجین است، از این رو زوجین برای ایجاد احساس رضایت و خوش بختی در زندگی مشترک خود باید به درستی و در نهایت رضایت و بدون هیچ گونه اجبار و تحمیلی تکالیفی که خداوند برعهده ی آنها گذاشته است را انجام دهند و انجام این تکالیف تضمین کننده استحکام و تداوم زندگی مشترک زوجین است.
مهربانی و خوش رفتاری از جمله مهمترین تکلیف زن و مرد است که با یکدیگر خوش رفتاری کرده و با مهربانی و شفقت رفتار کنند تا بتوانند یک ارتباط توام با احساس رضایت مندی و خوشبختی در زندگی برای خود و فرزندانشان ایجاد کنند.