داوری در انواع طلاق
طلاق چیست؟
طلاق به معنی پایان قانونی ازدواج و جدا شدن زوجین از یکدیگر است و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از میان می رود.
طلاق جزو ایقاعات است، چرا که مرد حق طلاق دارد و طلاق به صورت یک طرفه از طرف مرد انجام می شود.
طبق ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی، طلاق مخصوص عقد دائم بوده و زن در عقد موقت با پایان مدت یا بذل آن از سوی شوهر از زوجیت خارج می شود.
برای دریافت راهنمایی و مشاوره رایگان در خصوص کلیه دعاوی طلاق با وکلای طلاق موسسه حقوقی دادآرمان تماس بگیر. (02122904873-02122904874-09128400921-09336267676-09336267878)
انواع طلاق براساس رجوع در طلاق
رجوع در طلاق به معنی بازگشت مرد به همسر خود پس از طلاق و ادامه زندگی مشترک در ایام عده طلاق است و با این رجوع ازدواج قبلی با تمام آثاری که داشته، ادامه پیدا می کند و نیازی به جاری شدن نکاح مجدد نمی باشد. البته ثبت رجوع توسط مرد الزامی است و در صورت عدم ثبت رجوع به پرداخت جزای نقدی و یا تحمل حبس محکوم خواهد شد.
براساس حق رجوع، طلاق به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
* طلاق بائن (طلاق بدون رجوع)
* طلاق رجعی
طلاق بائن (طلاق بدون رجوع)
طلاق بائن به طلاقی گفته می شود که پس از طلاق، رابطه زوجیت به طور کامل بین زن و شوهر از بین می رود و مرد در دوران عده طلاق بائن نمی تواند به همسر سابق خود رجوع کند. طلاق بائن نیز به چند دسته تقسیم می شود، که عبارتند از:
۱- طلاق زن باکره: طلاق زنی که بعد از ازدواج با او آمیزش نشده است.
۲- طلاق دختر صغیره: طلاق دختری که نُه سالش تمام نشده است.
۳- طلاق زن یائسه
۴- طلاق خُلع
۵- طلاق مُبارات
۶- طلاق سوم یا سه طلاقه
۷- نوع دیگری از طلاق نیز وجود دارد که طلاق حاکم شرع نام دارد. در این نوع طلاق، حاکم شرع همسر مردی را که نه نفقه او را می پردازد و نه طلاقش می دهد، خود طلاق می دهد.
طلاق رجعی
در طلاق رِجعی مرد می تواند تا زمانی که عده طلاق پایان نیافته، بدون نیاز به عقد نکاح جدید به همسر خود رجوع نماید و زندگی مشترک خود را دوباره شروع کنند. در ایام عده طلاق رجعی زوجین از یکدیگر ارث می برند و به زوجه نفقه تعلق می گیرد و زن می تواند در منزل مرد اقامت داشته باشد.
همچنین در طلاق خلع و مبارات که از انواع طلاق بائن هستند و زن با بذل مهریه اش طلاق می گیرد، در صورتی که زن در ایام عده طلاق مهریه ای را که بخشیده مطالبه نماید طلاق از حالت بائن خارج و به طلاق رجعی تبدیل می شود و مرد می تواند در ایام عده طلاق به زن رجوع کند و زن و مرد دوباره زندگی مشترک خود را شروع کنند.
انواع طلاق براساس درخواست کننده طلاق
در صورتی که زن و مرد بخواهند طلاق بگیرند باید ابتدا برای ثبت دادخواست طلاق اقدام کنند تا درخواست زن یا مرد برای طلاق در دادگاه بررسی شود و سپس دادگاه در این خصوص رأی مقتضی صادر نماید.
بربراساس اینکه چه کسی دادخواست طلاق را به دادگاه تقدیم می کند، طلاق به دو دسته تقسیم می شود:
* طلاق یک طرفه: در طلاق یک طرفه فقط یکی از زوجین برای طلاق اقدام کرده و تصمیم به طلاق دارد. طلاق یک طرفه ممکن است از طرف مرد و یا زن مطرح شود، از این رو طلاق یک طرفه به دو دسته تقسیم می شود:
۱- طلاق از طرف مرد
۲- طلاق از طرف زن
* طلاق توافقی: در طلاق توافقی زن و مرد هر دو برای طلاق با هم توافق دارند.
طلاق از طرف زن
طلاق از طرف زن یک طلاق یک طرفه است که فقط زوجه تصمیم به طلاق دارد. از این رو دادخواست طلاق از طرف زن را به دادگاه خانواده تقدیم می کند.
طبق قانون طلاق در ایران زن حق طلاق ندارد از این رو برای طرح دادخواست طلاق باید دلایل محکمه پسندی به دادگاه ارائه نماید در این صورت به درخواست او حکم طلاق صادر می شود.
طبق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرج یکی از دلایل موجه برای طرح دادخواست طلاق از طرف زن است. در صورتی که زن بتواند در دادگاه ثابت نماید که زندگی او با همسرش سخت و غیرقابل تحمل است و ادامه زندگی مشترک برای زن با سختی و مشقت همراه است، دادگاه حکم طلاق از طرف زن به دلیل عسر و حرج را صادر می کند.
طلاق از طرف زن با شروط دوازده گانه عقدنامه نیز امکانپذیر خواهد بود و زن می تواند با اثبات هر یک از موارد مذکور در عقدنامه از دادگاه درخواست طلاق نماید.
همچنین زن می تواند به دلیل کراهتی که از شوهرش دارد با بذل مهریه اش و یا دادن مالی بیشتر از مهریه (فدیه) از دادگاه درخواست طلاق خلع نماید و در این صورت دادگاه به درخواست زن رای طلاق را صادر می کند.
اگر زن با داشتن حق طلاق از دادگاه درخواست طلاق نماید، طلاق از طرف محسوب نمی شود و طرح دادخواست طلاق با استفاده از حق طلاق، طلاق توافقی می باشد.
طلاق از طرف مرد
طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد حق طلاق دارد و هر موقع که بخواهد می تواند زن خود را طلاق دهد و برای درخواست طلاق از طرف مرد نیازی به ارائه دلایل موجه در دادگاه نمی باشد. مرد می تواند حتی بدون دلیل موجه زن خود را طلاق دهد، اما برای طلاق زن، باید ابتدا حقوق مالی زوجه یعنی، مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت، تنصیف اموال زوج در طلاق و استرداد جهیزیه را که توسط دادگاه خانواده تعیین شده است را پرداخت کند، همچنین دادگاه برای مسائل غیر مالی طلاق مانند حضانت فرزند پس از طلاق در صورت داشتن فرزند مشترک و حق ملاقات با فرزند پس از طلاق تصمیم گیری می نماید و سپس رأی طلاق یا همان گواهی عدم امکان سازش را به درخواست مرد صادر کند.
در خصوص پرداخت حقوق مالی زن در طلاق از طرف مرد باید گفت، در صورتی که مرد توانایی پرداخت یکجای حقوق مالی زوجه را نداشته باشد می تواند با تقدیم دادخواست اعسار، از دادگاه تقاضای تقسیط حقوق مالی زوجه را بنماید و در صورت اثبات اعسار مرد در دادگاه او می تواند حقوق مالی زوجه را به صورت اقساطی پرداخت نماید.
یکی از نکات مهم که در طلاق از طرف مرد باید به آن توجه شود دلایل طلاق مردان است، چرا که در صورتی که مرد بخواهد زن خود را با دلیل موجه مانند نشوز طلاق دهد تنصیف اموال مرد در طلاق به زن تعلق نمی گیرد.
طلاق توافقی
در طلاق توافقی برخلاف طلاق یک طرفه، زن و شوهر هر دو برای طلاق با هم توافق دارند و برای پایان دادن به زندگی مشترک خود تصمیم به طلاق می گیرند، از این رو دادخواست طلاق توافقی را به دادگاه تقدیم می کنند. در طلاق توافقی زن و شوهر بدون دخالت دادگاه در خصوص مسائل مالی و غیرمالی طلاق با هم توافق می کنند و توافقات خود را به صورت مکتوب به دادگاه خانواده ارائه می دهند.
همچنین باید به این نکته اشاره کرد که تغییر توافقات زوجین در طلاق توافقی امکان پذیر است و زن و مرد می توانند توافقات خود را تغییر دهند و پس از طلاق طبق آن عمل نمایند.
یکی از مسائلی که در طلاق توافقی زن و مرد در مورد آن تصمیم گیری می کنند، حضانت فرزند و حق ملاقات با فرزند پس از طلاق توافقی است.
نکته: اگر مرد در عقدنامه شرط تنصیف اموال زوج را امضا کرده باشد، برای اجرای آن باید درخواست طلاق از طرف مرد باشد، از این رو تقسیم اموال زوج در طلاق توافقی اجرا نمی شود و تنصیف اموال زوج به زن تعلق نمی گیرد.
داوری در طلاق چیست؟
هرگاه زن یا مرد دادخواست طلاق را به دادگاه خانواده تقدیم کند، دادگاه در رسیدگی به پرونده طلاق، به منظور ایجاد صلح و سازش بین زوجین، پیش از صدور رأی طلاق، موضوع را به داوری ارجاع می کند و پس از صدور قرار داوری، هر یک از زوجین باید یک نفر را به عنوان داور خود به دادگاه معرفی کنند.
* نکته: قاضی دادگاه خانواده برای صدور رأی طلاق نظر داوران را مدنظر قرار می دهد اما ترتیب اثر دادن به نظر
داور طلاق باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
داور طلاق باید دارای شرایط زیر باشد :
۱- مسلمان باشد.
۲- متأهل باشد. (مردانی که نسبت به زن محرم هستند، مانند پدر و برادر در صورتی که همسر آنها نیز فوت کرده یا از هم جدا شده باشند، به عنوان داور پذیرفته می شوند.)
۳- حداقل چهل سال سن داشته باشد.
۴- با مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی زوجین آشنایی داشته باشد.
در صورتی که افراد واجد شرایط در بین خویشاوندان زوجین نباشد و یا به بستگان خود دسترسی نداشته باشند و یا آنها داوری را نپذیرند، زوجین می توانند داور خود را از بین افراد واجد شرایط دیگر، تعیین و به دادگاه معرفی کنند.
مراحل انجام داوری برای طلاق
با طرح دعوای طلاق از طرف زن یا مرد، دادگاه ابتدا نسبت به ارجاع زوجین به داور اقدام نمی کند، بلکه ابتدا قاضی برای حل اختلاف تلاش می کند و هرگاه اختلافات با دخالت دادگاه برطرف نگردید، رسیدگی به دعوا از طریق ارجاع امر به داوری انجام می شود.
بعد از این که دادگاه قرار ارجاع امر به داوری را صادر کرد، هر یک از زن و مرد باید ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، یک نفر از نزدیکان خود را که دارای شرایط داوری است، به عنوان داور معرفی کنند.
پس از اینکه داور از سوی دادگاه تأیید شد، باید طی لایحه ای به دادگاه پذیرش داوری خود را اعلام نماید و با تشکیل جلسه یا جلسات متعدد با حضور زن و مرد و در صورت امتناع، بدون حضور زوجین یا یکی از آنها در جهت رفع اختلاف و ایجاد سازش اقدام و نتیجه را در مهلت تعیین شده به دادگاه اعلام نماید.
عدم حضور زوجین در جلسات داوری
یکی از سوالاتی که ممکن است در خصوص داوری در طلاق مطرح شود، این است که اگر زوجین هر دو یا یکی از آنها در جلسات داوری حاضر نشوند، چه تاثیری در روند رسیدگی به پرونده طلاق دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، عدم حضور زن و مرد یا یکی از آنها در جلسات داوری، مانع از تشکیل جلسه داوری نیست و داوران موارد اختلاف بین زوجین را بررسی نموده و نظر خود را در مورد صلح و سازش بین زن و شوهر به دادگاه تقدیم می کنند.
آیا می توان مهلت داوری را تمدید کرد؟
دادگاه برای داوری، مدت زمان مشخصی را در نظر می گیرد که بر طبق آن داور موظف است کار خود را در مدت زمان در نظر گرفته شده به اتمام رساند. هرگاه مهلت تعیین شده برای داوری کافی نباشد، داوران می توانند از دادگاه درخواست تمدید مهلت نمایند؛ چنانچه دادگاه درخواست را لازم و ضروری تشخیص دهد، مهلت داوری تمدید خواهد شد.
مراحل تعیین داور از سوی دادگاه
مراحل تعیین داور از سوی دادگاه خانواده به ترتیب زیر می باشد:
* در صورت خودداری زوجین از معرفی داور یا عدم توانایی آنان، دادگاه به درخواست هر یک از زوجین برای آنها داور تعیین خواهد کرد.
* زمانی که داور انتخاب شد، به وی ابلاغ می شود که شما به داوری منسوب شدید، آیا قبول دارید؟ بعد از اعلام قبولی از سوی داور، وی به عنوان داور معرفی می شود.
* حال اگر بین زوجین اصلاحی واقع نشد، یکی از داوران یا هر دوی آنها نظر می دهند که زن و شوهر نمی توانند با هم زندگی کنند.
تأثیر رأی داوری در طلاق
ترتیب اثر دادن به نظر داور برای قاضی الزامی نیست؛ بلکه رأی داور فقط یک نظر کارشناسی است که به دادگاه اعلام می کنند. در واقع ارجاع امر به داوران بیشتر جنبه سازشی دارد و داوران نمی توانند حکم به طلاق یا ادامه زندگی دهند؛ تنها اگر طرفین سازش کنند و صورتجلسه تنظیم شود، دادگاه به آن ترتیب اثر خواهد داد و پرنده را مختومه خواهد کرد.
* نکته: نظریه داوری فرمت مشخصی ندارد و هر داوری براساس جلساتی که با زوجین برگزار می کند و نتیجه ای که به دست می آورد، نظریه داوری در طلاق را ارائه می نماید.
تعداد جلسات در داوری طلاق
داوران طلاق مکلفند با حضور زن و شوهر یا یکی از آنها، حداقل دو جلسه تشکیل دهند و مشکلاتی را که موجب بروز اختلاف بین آنها شده است را بررسی نمایند و به صلح و سازش میان زوجین اقدام کنند.
ارجاع به داوری در انواع چگونه است؟
طبق قانون حمایت خانواده ارجاع زوجین به داوری و تعیین داور توسط زوجین، یکی از مراحل رسیدگی به پرونده طلاق است. ارجاع زن و مرد به داوری یکی از راهکارهای قانونی جهت ایجاد صلح و سازش بین زوجین است و داوران جهت رفع اختلاف بین زوجین تلاش می کنند. البته داوری در طلاق زمانی مطرح می شود که دادگاه قادر به رفع اختلاف نباشد و ایجاد صلح و سازش امکانپذیر نباشد.
* داوری در طلاق از طرف مرد
* داوری در طلاق از طرف زن
* داوری در طلاق توافقی
داوری در طلاق از طرف مرد
طبق قانون طلاق در ایران مرد حق طلاق دارد و می تواند هر زمان که بخواهد زن خود را طلاق دهد، اما قانون حمایت خانواده با وجود اینکه مرد حق طلاق دارد و می تواند حتی بدون دلیل موجه زن خود را طلاق دهد برای رفع اختلاف و ایجاد صلح و سازش بین زوجین و انصراف زوج برای طلاق دادن همسرش، زوجین را به داوری ارجاع می دهد و زن و مرد باید برای ادامه ی پروسه طلاق، داور خود را تعیین و به دادگاه معرفی کنند و داوران نظر خود را در خصوص صلح و سازش بین زوجین به دادگاه تقدیم کنند.
داوری در طلاق از طرف زن
در رسیدگی به دادخواست طلاق از طرف زن مانند طلاق از طرف مرد، قاضی برای ایجاد صلح و سازش بین زوجین آنها را به داوری ارجاع می دهد، حتی اگر زن بخواهد در طلاق خلع با بذل مهریه خود طلاق بگیرد نیز زن و مرد باید داور خود را به دادگاه معرفی کنند و در جلسات داوری شرکت کنند تا قاضی با توجه به نظر داوران رأی مقتضی صادر نماید.
داوری در طلاق توافقی
طبق ماده ۲۷ قانون جدید حمایت از خانواده، موضوع طلاق توافقی به داوری ارجاع نمی شود؛ زیرا فرض بر این است که تلاش مرکز مشاوره در جهت ایجاد صلح و سازش بوده است و در این صورت موضوع داوری طلاق توافقی دیگر ضرورتی ندارد؛ بنابراین در طلاق توافقی نیازی به داوری نیست.
پرداخت هزینه داوری طلاق بر عهده کیست؟
داوران طلاق می توانند برای انجام داوری درخواست حق الزحمه نمایند و تعیین هزینه داوری بر عهده دادگاه است و در صورت درخواست داوران، دادگاه حق الزحمه آنان را تعیین می کند و دستور پرداخت آن را به زوجین می دهد و آنها مکلف به پرداخت حق الزحمه داوران هستند.
نظریه مشورتی شماره ۱۴۲۶/۹۳/۷ مورخ ۱۸/۶/۱۳۹۳
سوال: در دعاوی طلاق که تعیین داور در آن حسب ماده ۲۷ قانون حمایت خانوده ۱۳۹۱ ضروری است، آیا در طلاق وکالتی و طلاق عسر و حرج آیا در هر صورت تعیین داور الزامی است و یا اینکه ضرورت تعیین داور در مواردی است که جهات و اسباب موجه باشد؟ مثلاً چنانچه طلاق وکالتی مورد نظر خواهان است و هیچ مبنای صحیح برای شرط وکالت وجود ندارد و تصمیم دادگاه بر بطلان دعوا یا قرار رد است، آیا نیازمند طی کردن فرآیند داوری می باشد؟
جواب: با توجه به صراحت ماده ۲۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، با این عبارت: «در کلیه موارد درخواست طلاق به جز طلاق توافقی دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش، موضوع را به داوری ارجاع کند»، ارجاع امر به داوری الزامی است و دادگاه اعم از اینکه درخواست موجه باشد یا خیر، باید در غیر موارد درخواست طلاق توافقی موضوع را به داوری ارجاع نماید.
کلام آخر
وکیل طلاق یک وکیل پایه یک دادگستری است که در زمینه دعاوی مربوط به طلاق فعالیت و قبول وکالت می نماید و به همه ی قوانین طلاق خصوصا قوانین جدید و همچنین روند رسیدگی دادگاه خانواده به دعاوی طلاق آشنایی کامل دارد، بنابراین وکیل طلاق، بهترین کسی است که می تواند هر یک از زوجین را برای طلاق و مطالبه ی حقوق آنها در طلاق و پس از آن راهنمایی کند.