شرایط تعلق گرفتن مهریه به زوجه
مهریه چیست؟
مهریه یا کابین به مالی گفته می شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح اسلامی به زن خود می پردازد یا مکلف به پرداخت آن می شود.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
همچنین مهریه مال معینی است که دارای ارزش مالی بوده و ضمن عقد نکاح از سوی زوج به زوجه تملیک و داده می‌شود و گاهی ممکن است به جای مال، انجام کاری به نفع زن باشد مانند تعهد مرد به آموزش قرآن به زن
در عقد دائم چنانچه در زمان عقد، مهریه ای تعیین نشده باشد عقد صحیح است و طرفین می توانند بعد از ازدواج در مورد مهریه توافق نمایند. به همین دلیل، بسته به اینکه مهریه در زمان عقد تعیین شده باشد یا نشده باشد؛ اما در عقد موقت (صیغه)، تعیین مهریه شرط لازم و ضروری برای صحت عقد می‌باشد و عدم تعیین مهریه و مدت زمان عقد موقت موجب بطلان عقد می شود.
برای دریافت راهنمایی و مشاوره رایگان در خصوص کلیه دعاوی طلاق با وکلای طلاق موسسه حقوقی دادآرمان تماس بگیر. (02122904873-02122904874-09128400921-09336267676-09336267878)
انواع مهریه
مهریه انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
مهرالمسمی: اگر مهر ضمن عقد نکاح یا پس از آن به رضایت طرفین تعیین شود مهرالمسمی نامیده می‌شود. مهرالمسمی مال معینی است که به عنوان مهر با توافق زوجین تعیین می‌گردد یا شخصی که زوجین انتخاب کرده‌اند.
مهرالمثل: مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی زن و بر حسب زمان و مکان تعیین می‌گردد.
موارد تعیین مهرالمثل: مهرالمثل در مواقعی تعیین می شود که:
1- هرگاه مهرالمسمی تعیین نشده باشد و نزدیکی واقع شده باشد.
2- در عقد نکاح و ازدواج شرط عدم مهریه شده باشد پس از وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.
3- در مواردی که مهرالمسمی به جهتی از جهات باطل باشد پس از نزدیکی زن مستحق مهرالمثل می باشد.
4- مواردی که مهر تعیین نشده و مرد پس از نزدیکی زن خود را طلاق دهد.
مهرالمتعه: هرگاه در عقد ازدواج مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه می شود. در مهرالمتعه وضعیت مرد از لحاظ اقتصادی و توانایی مالی مورد توجه واقع می شود.
مهرالسنه: مهری است که پیامبر اکرم (ص) برای دخترش فاطمه (س) تعیین کرده. این مهر معادل ۵۰۰ درهم است، که این یک نوع مهرالمسمی می باشد.
انواع مهریه از نظر زمان مطالبه
همان طور که گفته شد زن مالک مهریه است و می تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را از شوهرش مطالبه کند، اما مهریه از نظر زمان مطالبه به دو دسته تقسیم می شود:
1- مهریه عندالمطالبه: مهریه عندالمطالبه یعنی هر زمان که زوجه بخواهد می تواند مهریه اش را از همسرش درخواست بنماید و زوج موظف به پرداخت مهریه است.
* نکته: هنگامی که مهریه به صورت عندالمطالبه باشد، اصل بر این است که مرد توانایی پرداخت آن را دارد، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بار اثبات آن نیز بر عهده شوهر است و در واقع او باید ثابت نماید توانایی کافی برای پرداخت تمام و یا پرداخت بخش زیادی از مهریه را به صورت یکجا ندارد.
2- مهریه عندالاستطاعه: مهریه عندالاستطاعه یعنی پرداخت آن از سوی مرد به همسرش مشروط به داشتن توانایی مالی است و اصل بر این است که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد.
* نکته: چنانچه زوجه مهریه خود را درخواست کند، اصل بر این است که زوج توانایی پرداخت تمام و یا بخشی از آن را به صورت یکجا ندارد و بار اثبات خلاف این موضوع بر عهده زوجه است.
شرایط تعلق گرفتن مهریه به زوجه
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به مجرد عقد نکاح، مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی در آن داشته باشد و تحت هر شرایطی مهریه به زن تعلق می گیرد حتی در شرایطی مانند رابطه نامشروع زن، نشوز یا عدم تمکین و تخلف از وظایف زناشویی و غیره از سوی زن، مانع از استحقاق زن نسبت به دریافت مهریه نمی باشد.
در چه شرایطی مهریه به زوجه تعلق نمی گیرد؟
همان طور که گفته شد در هر شرایطی مهریه به زوجه تعلق می گیرد و مرد در صورت مطالبه زن باید مهریه او را پرداخت کند، اما طبق قانون، شرایطی وجود دارد که به زن مهریه تعلق نمی گیرد.
طبق قانون در شرایط زیر به زن مهریه تعلق نمی گیرد:
1- طبق ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی، در صورتی که نکاح دائم یا موقت بین زوجین به هر دلیل باطل شود و نزدیکی بین زن و مرد واقع نشده باشد؛ زن حق دریافت مهریه نخواهد داشت.
2- طبق ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به دلیلی فسخ شود، زن حق دریافت مهریه ندارد؛ مگر در صورتی که دلیل فسخ نکاح عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد؛ که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهریه است.
3- دختر باکره در زمان طلاق مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود؛ طبق ماده 1092 قانون مدنی، هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد، نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.
* نکته: زوجه حتی قبل از رابطه زناشویی مستحق تمام مهریه است.
آیا در صورت ورشکستگی مرد به زن مهریه تعلق می گیرد؟
طبق قانون حتی در صورتی که مرد ورشکسته باشد، اعسار مرد از پرداخت مهریه به دلیل ورشکستگی مانع از مطالبه مهریه از سوی زن نمی باشد و در صورت ورشکستگی مرد، به زن مهریه تعلق می گیرد.
طبق ماده 58 قانون تصفیه امور ورشکستگی، طلب های بدون وثیقه از تاجر را به پنج طبقه تقسیم کرده و مهریه زن را در طبقه چهارم قرار داده است. طبق قانون، مهریه زن تا میزان ۱۰هزار ریال به شرط آنکه ازدواج حداقل ۵ سال قبل از توقف واقع شده باشد، جزء دیون ممتاز بوده و مازاد آن جزء سایر دیون محسوب می شود.
آیا در صورت فوت مرد به زن مهریه تعلق می گیرد؟
مهریه زن یک دِین بر ذمه مرد است و حتی در صورتی که مرد یا زن فوت کنند همچنان به زن مهریه تعلق می گیرد و در صورتی که زن فوت کند ورثه ی او می توانند مهریه اش را از شوهرش طلب کنند.
مطالبه مهریه زن در صورت فوت زوج
چون مهریه یک دِین بر گردن شوهر است، با فوت وی هم امکان مطالبه از ماترک او می باشد.
دعوی مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر باید به طرفیت ورثه متوفی در دادگاه طرح شود و در قسمت خوانده، اسامی وارث نوشته شود. پس از کسر مهریه از اموال زوج، مابقی ماترک طبق قانون ارث بین وراث تقسیم می شود.
* نکته: اگر زوجه بعد از فوت شوهر برای مطالبه مهریه به دادگاه مراجعه نماید، مهریه او براساس زمان فوت شوهر محاسبه خواهد شد.
مطالبه مهریه زن در صورت فوت زوجه
در صورت فوت زوجه، مهریه ی او مانند حقوق مالی دیگر به ورثه ی وی منتقل خواهد شد؛ لذا ورثه ی زوجه می توانند با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه زوجه متوفی، به نسبت سهم الارث خود به طرفیت مرد، حقوق قانونی زوجه متوفی را مطالبه نمایند؛ در این صورت باید گواهی حصر وراثت و عقدنامه زوجه را پیوست دادخواست خود نمایند. همچنین در صورتی که زوجه متوفی فرزندی نداشته نباشد؛ نیمی از مهریه ی او به زوج ارث می رسد و مابقی مهریه در زمره ماترک قرار می گیرد.
اختیار تعیین مقدار مهریه بر عهده چه کسی است؟
مقدار مهریه ی مشهور بین فقهای امامیه این است که برای مهریه، حداقل و حداکثری نیست و میزان آن بستگی به توافق زن و مرد دارد. اختیار تعیین مهر می تواند به زوج یا زوجه یا شخص ثالثی واگذار شود که به قرار زیر است:
1- اگر طبق ماده 1089 قانون مدنی، اختیار تعیین مهریه به مرد داده شده باشد؛ می تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند.
2- اگر طبق ماده 1090 قانون مدنی، اختیار تعیین مهریه به زن داده شود؛ زن نمی تواند بیش از مهرالمثل تعیین نماید.
3- اگر اختیار تعیین مهریه به شخص ثالثی داده شود؛ می تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند. این شخص به منزله ی داور زن و مرد محسوب می شود و هیچ یک از طرفین حق عزل داور را بدون توافق دیگری ندارد.
مهریه مورد تعیین شخص ثالث به عنوان مهرالمسمی بوده و در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی، زن مستحق دریافت نصف آن خواهد بود.
کلام آخر
وکیل مهریه یک وکیل پایه یک دادگستری است که در خصوص دعاوی مربوط به مهریه فعالیت و قبول وکالت می نماید و به همه ی قوانین مهریه خصوصا قوانین جدید و همچنین روند رسیدگی دادگاه خانواده به دعاوی مهریه آشنایی کامل دارد، بنابراین وکیل مهریه، بهترین کسی است که می تواند هر یک از زوجین را در مورد دعاوی مهریه مانند مطالبه مهریه از ارث، اعسار از پرداخت مهریه، درخواست تعدیل اقساط مهریه و غیره راهنمایی کند.