وکیل مهریه
مهریه چیست؟
مهریه مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک می‌شود و مرد ملزم به دادن آن به زن می‌باشد. مهریه یکی از مهمترین حقوق مالی زوجه است و در واقع پشتوانه مالی زن در زندگی مشترک محسوب می‌شود و مطابق با قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح و ازدواج ، زن مالک آن می‌گردد و این اختیار را دارد که هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
طبق ماده ۱۰۸۲قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. در واقع زوجه هر زمان که اراده بنماید می‌تواند مهر خود را مطالبه و درخواست نماید و زوج نیز پس از مطالبه زن، باید آن را به وی بپردازد.
شما می توانید با بهترین وکیل مهریه ارتباط بگیرید و مشکل خود را به راحتی و در کمترین زمان در رابطه با مهریه حل کنید.
برای دریافت راهنمایی و مشاوره رایگان در خصوص کلیه دعاوی طلاق با وکلای طلاق موسسه حقوقی دادآرمان تماس بگیر. (02122904873-02122904874-09128400921-09336267676-09336267878)
تفاوت تعیین مهریه در عقد دائم و موقت چیست؟
برخلاف عقد موقت، تعیین مهریه در عقد دائم شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نمی‌باشد. بنابراین، در صورتی که در زمان عقد، مهریه‌ای تعیین نشده باشد نیز عقد صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از ازدواج در مورد مهریه توافق نمایند.
انواع مهریه
با توجه به اینکه مهریه در زمان عقد تعیین شده باشد یا نشده باشد، می‌توان مهریه را به انواع مختلفی تقسیم کرد:
مهر‌المسمی
اگر مهر ضمن عقد نکاح یا پس از آن به رضایت طرفین تعیین شود مهر‌المسمی نامیده می‌شود. مهر‌المسمی مال معینی است که به عنوان مهر با توافق زوجین (زن و شوهر) تعیین می‌گردد یا شخصی که زوجین انتخاب کرده‌اند.
مهر‌المثل
مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی زن و بر حسب زمان و مکان تعیین می‌گردد.
موارد تعیین مهر‌المثل
* هرگاه مهر‌المسمی تعیین نشده باشد و نزدیکی واقع شده باشد.
* در عقد نکاح و ازدواج شرط عدم مهر شده باشد پس از وقوع نزدیکی زن مستحق مهر‌المثل است.
* در مواردی که مهر‌المسمی به جهتی از جهات باطل باشد پس از نزدیکی زن مستحق مهر‌المثل می‌باشد.
* مواردی که مهر تعیین نشده و مرد پس از نزدیکی زن خود را طلاق دهد.
مهر‌المتعه
هرگاه در عقد ازدواج مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهر‌المتعه می‌شود. در مهر‌المتعه وضعیت مرد از لحاظ اقتصادی و توانایی مالی مورد توجه واقع می‌شود.
مهرالسنه
مهری است که پیامبر اکرم (ص) برای دخترش فاطمه (س) تعیین کرده. این مهر معادل ۵۰۰درهم است، که این یک نوع مهر‌المسمی می‌باشد.
انواع مهریه از نظر زمان مطالبه
از نظر زمان مطالبه مهریه ازسوی زن، مهریه به دو دسته تقسمیم می شود، که عبارتند از:
۱- مهریه عندالمطالبه
۲- مهربه عندالاستطاعه
مهریه عندالمطالبه چیست؟
مهریه عندالمطالبه به این معناست که هر زمان زوجه اراده نمود و آن را از همسرش درخواست بنماید، مرد موظف است که آن را به طور کامل پرداخت نماید، مگر آنکه بتواند عدم توانایی مالی خود را اثبات کند که در این صورت دادگاه با توجه به توانایی‌های مالی و درآمد مرد، مهریه را تقسیط می‌نماید.
هنگامی که مهریه به صورت عندالمطالبه است، اصل بر این است که مرد توانایی پرداخت آن را دارد، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بار اثبات آن نیز بر عهده شوهر است و در واقع او باید ثابت نماید توانایی کافی برای پرداخت تمام و یا پرداخت بخش زیادی از مهریه را به صورت یکجا ندارد.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
مهریه عندالاستطاعه به این معناست که پرداخت آن از سوی مرد به همسرش مشروط به داشتن توانایی مالی است و اصل بر این است که مرد توانایی کافی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد.
چنانچه زوجه مهریه خود را درخواست نماید، اصل بر این است که زوج توانایی پرداخت تمام و یا بخش زیادی از آن را به صورت یکجا ندارد و بار اثبات خلاف این موضوع بر عهده زوجه است.
* نکته: این امکان وجود دارد که بخشی از مهریه به صورت عندالمطالبه و بخشی دیگر به صورت عندالاستطاعه در نظر گرفته شود که در چنین شرایطی حکم هر قسمت از مهریه مطابق با شرایطی است که بیان شد.
مهریه حال و موجل چیست؟
مهریه حال: مهریه حال مهریه ای است که برای مطالبه ی آن زمانی مشخص نشده است و زوجه پس از عقد نکاح می تواند هر زمان که بخواهد مهریه اش را مطالبه کند. اگر مهریه حال باشد زن می تواند از حق حبس مهریه استفاده کند، یعنی زن می تواند تمکین از شوهرش را موکول به دریافت کامل مهریه نماید و تا زمانی که مهریه خود را از مرد دریافت نکرده است از انجام وظایف زناشویی خود امتناع کند.
مهریه موجل: هرگاه برای پرداخت مهریه مدتی تعیین شود، در این صورت زن نمی تواند هر زمان که بخواهد مهریه اش را مطالبه نماید. اگر مهریه موجل باشد زوجه نمی تواند از حق حبس استفاده کند و از انجام وظایف خود امتناع کند.
تعیین مهریه در عقد موقت
در عقد موقت (صیغه) عدم مهریه در عقد موجب بطلان است. در عقد موقت فوت زن در بین مدت صیغه موجب از بین رفتن مهریه نمی شود، همچنین اگر شوهر تا آخر مدت با زن نزدیکی نکند و یا شوهر قبل از نزدیکی، تمام مدت عقد موقت را ببخشد، باید نصف مهریه را به زن پرداخت نماید.
شرایط صحت مهریه چیست؟
از آنجا که مهریه یک قرارداد مالی است باید شرایط صحت و درستی معامله را داشته باشد:
۱- مهر باید مالیت داشته باشد و دارای ارزش مادی باشد و اشخاص بتوانند مالک آن بشوند و بتوان برای آن قیمت تعیین نمود. همچنین طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.»
۲- مهر باید قابل تملک به وسیله زن باشد. (اموال و مشترکات عمومی و موقوفات را نمی توان به عنوان مهریه قرار داد) مالی که متعلق حق شخص ثالث است (مانند مالی که به عنوان تأمین یا در اثر صدور اجرائیه بازداشت شده نمی تواند مهر قرار داد) مگر با اجازه دارنده حق.
۳- مال باید ملک غیر نباشد؛ مگر با اجازه مالک.
۴- مقدار و جنس و وصف آن معین باشد و معلوم باشد.
۵- مهریه باید منفعت عقلایی داشته باشد.
۶- شوهر باید قدرت بر تسلیم داشته باشد.
نکته: چنانچه مهریه وجه نقد تعیین شود و زن پس از گذشت سال ها آن را مطالبه نماید، مهریه وی مطابق با تغییر قیمت و تورم سالانه محاسبه و به وی پرداخت خواهد شد.
طبق ماده ۱۰۸۲قانون مدنی: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری توافق کرده باشند.»
چه مواردی را می توان به عنوان مهریه تعیین کرد؟
* عین معین: خانه‌ای معین
* منفعت: سکونت در خانه‌ای معین
* عمل و کار: تعلیم زبان انگلیسی
* حق: اعم از حق دِینی مثل اینکه شوهر تعهد کند صد هزار تومان بابت مهر به زن بدهد. یا طلبی که شوهر از شخص ثالث دارد یا حق عینی مثل حق انتفاع و حق ارتفاق یا حق خیار (اختیار فسخ)
شرایط تعلق گرفتن مهریه به زن چیست؟
در هر شرایطی مهریه به زن تعلق می گیرد و دلایلی مانند اثبات رابطه نامشروع زن، نشوز یا عدم تمکین زن و یا به طور کلی اگر زن از انجام وظایف خود در مقابل شوهرش امتناع کند، مانع از تعلق گرفتن مهریه به زن نمی شود و در هر شرایطی مرد باید مهریه همسر خود در صورت مطالبه پرداخت نماید.
در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟
* طبق ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی، در صورتی که عقد دائم یا موقت بین زوجین به هر دلیل باطل شود و نزدیکی بین زن و مرد اتفاق نیفتاده باشد، زن حق دریافت مهریه ندارد.
* طبق ماده ۱۱۰۱قانون مدنی، تنها استثنای فسخ نکاح در صورت عدم نزدیکی را، فسخ ازدواج به دلیل عنن مرد (ناتوانی جنسی مرد) می داند. در این صورت زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود.
* به طور کلی مهریه دختر باکره در زمان طلاق نصف خواهد بود و از شرایط لازم برای دریافت کل مهریه برخوردار نمی باشد و طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد؛ نصف مهریه به زن تعلق می گیرد و اگر شوهر تمام آن را پرداخته باشد، می تواند نصف آن را پس بگیرد. اما اگر زن را طلاق ندهد، زن حتی قبل از رابطه زناشویی مستحق تمام مهریه است.
تفویض مهریه چیست؟
اختیار تعیین مهر می تواند به زوج یا زوجه یا شخص ثالثی واگذار شود:
* اگر اختیار تعیین مهریه به زوج داده شود، می تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند.
* اگر اختیار به زوجه داده شود (مفوضه‌المهر) زن نمی تواند بیش از مهر‌المثل تعیین نماید.
* اگر اختیار تعیین به شخص ثالثی داده شود، می تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند.
مطالبه مهریه زن در صورت ورشکستگی مرد
طبق ماده ۵۸ قانون مدنی، تصفیه امور ورشکستگی طلب‌های بدون وثیقه از تاجر را به پنج طبقه تقسیم کرده و مهریه زن را در طبقه چهارم قرار داده. طبق این ماده مهریه زن مهریه زن تا میزان ۱۰ هزار ریال به شرط آنکه ازدواج حداقل ۵سال قبل از توقف واقع شده باشد جزء دیون ممتاز بوده و مازاد جزء سایر دیون محسوب می شود.
مطالبه مهریه زن در صورت فوت مرد
یکی از سوالات مهم در خصوص مطالبه مهریه زن این است که در صورت فوت شوهر آیا زن می تواند مهریه خود را مطالبه نماید؟
در پاسخ به این سوال باید گفت چون مهریه زن یک دِین بر گردن شوهر است، با فوت وی امکان مطالبه مهریه از ماترک و اموال به جامانده از مرد برای زن وجود دارد و زن می تواند به صورت قانونی برای مطالبه مهریه خود از ماترک مرد اقدام نماید.
مطالبه مهریه در صورت فوت زوجه
در صورتی که زوجه فوت کند و در زمان حیات خود مهریه اش را مطالبه نکرده باشد، در این صورت مهریه مانند هر حق مالی دیگر به ورثه او منتقل خواهد شد و ورثه زوجه می توانند با تقدیم دادخواست مطالبه و درخواست (طلب مهریه زوجه متوفی) به نسبت سهم الارث خود به طرفیت مرد، حقوق قانونی زوجه متوفی را مطالبه نمایند. در این صورت باید گواهی حصر وراثت و عقدنامه زوجه را پیوست دادخواست خود نمایند.
حق حبس مهریه چیست؟
حق حبس زن یعنی، زن می تواند تا وقتی که تمام مهریه به او پرداخت نشده از وظایفی که نسبت به شوهر دارد خودداری نماید.
حسن معاشرت، زندگی در محل مورد نظر شوهر، در دسترس بودن به ویژه از نظر تمتعات جنسی شوهر از جمله وظایف زوجه هستند که انجام آنها به محض عقد نکاح بر زن واجب می شود.
شرایط استفاده از حق حبس مهریه چیست؟
زن می تواند در شرایط زیر از حق حبس مهریه استفاده نماید:
۱- مهریه حال باشد
طبق ماده ۱۰۸۵قانون مدنی، زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری نماید؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع از بین برنده حق نفقه نخواهد بود. اگر مهر موجل باشد؛ زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت تعیین شده برای مطالبه مهریه سپری گردد و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که انجام وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی تواند از حق حبس خود استفاده کند.
۲- زوجه قبل از گرفتن مهریه تمکین نکرده باشد:
طبق ماده ۱۰۸۶قانون مدنی، اگر زن قبل از دریافت مهریه با اختیار خود به انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد اقدام نماید؛ دیگر نمی تواند از حکم ماده ۱۰۸۵استفاده کند؛ بنابراین حقی که برای مطالبه مهریه دارد ساقط نخواهد شد.
طبق ماده ۱۰۸۶قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج تمکین خاص نماید. حق حبس زن از بین می رود و دیگر نمی تواند از تمکین و سایر وظایف زناشویی خودداری نماید.
* نکته ۱: اگر زوجه به زور یا اکراه یا در حال بیهوشی تسلیم زوج شود؛ حق حبس زن ساقط نمی‌شود.
* نکته ۲: چنانچه مهریه موجل باشد؛ قدرت زوج بر پرداخت مهریه هنگام پرداخت لازم است و چنانچه مهر تماماً یا جزئاً حال باشد و زوجه زمان عقد نداند که زوج قادر به پرداخت نیست و یا بعد از عقد نکاح تا موقع «عروسی» زوج معسر گردد؛ حق حبس برای زوجه تا گرفتن تمام یا آن قسمت از مهریه که حال است. وجود خواهد داشت. در واقع اعسار (ناتوانی مالی) شوهر در پرداخت مهریه، حق حبس زن را از بین نمی برد.
آیا زن می تواند در دادخواست تمکین از حق حبس استفاده کند؟
در صورتی که مرد دادخواست تمکین را به دادگاه خانواده تقدیم نماید و به بخواهد زن را ملزم به تمکین نماید، در صورتی که زن قبلاً تمکین نکرده باشد و مهریه اش حال باشد، می تواند در جواب دادخواست الزام به تمکین شوهر از حق حبس خود استفاده کند و تمکین از شوهر را موکول به پرداخت مهریه از سوی مرد نماید و از انجام وظایف خود امتناع کند.
در چه مواردی حق حبس مهریه از بین می رود؟
در موارد زیر حق حبس مهریه از بین می رود:
۱- تمکین خاص زوجه
داشتن رابطه زناشویی چه قبل از مراسم عروسی و چه بعد از آن و چه از طریق نزدیکی از قُبُل (جلو) یا دُبُر (پشت)
۲- تمکین عام زوجه
با توجه به رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۰هیأت عمومی دیوان عالی کشور، اگر زن بدون داشتن رابطه جنسی، از شوهر تمکین عام کرده باشد، یعنی در منزل او شروع به زندگی کرده باشد، دیگر امکان استناد به حق حبس ندارد.
آیا در زمان حق حبس به زن نفقه تعلق می گیرد؟
استفاده از حق حبس زوجه، موجب از بین رفتن حق نفقه نخواهد شد؛ یعنی در حالی که زوجه در زمان استفاده از حق حبس تمکین نمی کند اما مستحق دریافت نفقه از شوهر است و اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری نماید، از موجبات طلاق زوجه خواهد بود و زن می تواند از شوهر به دلیل ترک انفاق شکایت نماید و نفقه معوقه خود را مطالبه کند.
حق حبس زوجه و تسیط مهریه
اگر به دلیل اعسار و ناتوانی مالی زوج در پرداخت، مهریه قسط بندی شود؛ هر چند که شوهر در حال پرداخت مهریه به صورت اقساطی است، باز هم حق حبس زوجه از بین نمی‌رود و زن می تواند تا پایان اقساط مهریه و دریافت کامل مهریه، از انجام وظایف خود در مقابل شوهر خودداری نماید.
طبق رأی وحدت رویه شماره ۷۰۸مورخ ۲۲/۵/۱۳۸۷هیأت عمومی دیوان عالی کشور، زن را محق در استفاده از حق حبس حتی با تقسیط مهریه و پرداخت کامل آن دانسته است.
حق حبس مهریه و اجرای شرط تنصیف اموال در زمان طلاق
اگر زوج دادخواست طلاق به طرفیت زوجه را بدهد، در حالی که زوجه در دعاوی قبلی استناد به حق حبس مهریه کرده باشد، مهریه زن پابرجاست و زوج ملزم به پرداخت آن است، اما شرط تنصیف دارایی اموال شوهر مشمول زوجه نخواهد شد و تنصیف اموال مرد به زن تعلق نمی گیرد.
حق حبس مهریه و طلاق از طرف زوجه
آیا زمانی که زن از حق حبس مهریه استفاده می کند می تواند درخواست طلاق نماید؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: طبق قانون، حق طلاق با مرد است و زن برای درخواست طلاق باید یکی از شروط دوازده‌گانه عقدنامه و یا هر دلیل موجه دیگری را در دادگاه خانواده اثبات نماید؛ مانند اعتیاد زیان آور شوهر، ابتلای شوهر به بیماری صعب العلاج، ترک انفاق و عسر و حرج زن و…
اما زمانی که زن از حق حبس استفاده می کند و از شروع زندگی مشترک خودداری می نماید، اثبات عسر و حرج او بسیار دشوار و شاید غیرممکن باشد؛ مگر اینکه زن به دلایل دیگری مانند ترک انفاق از سوی شوهر یا سوء رفتار و سوء معاشرت او، محکومیت کیفری زوج و… درخواست طلاق نماید و این امر در دادگاه ثابت شود.
امتیازات استفاده از حق حبس مهریه برای زوجه
۱- زوجه را نمی توان ملزم به تمکین خاص و انجام سایر وظایف زناشویی نمود. زوجه می تواند تا زمانی که مهر را دریافت نکرده است از سکونت در منزلی که شوهر تهیه نموده خودداری کند و اگر چنین کرد ناشزه (ناسازگار) محسوب نمی شود.
۲- در صورت تقسیط پرداخت مهریه، حق حبس زوجه تا پایان دریافت تمامی اقساط به قوت خود باقی می ماند.
۳- زوجه مستحق نفقه خواهد بود و در صورت خودداری زوج از پرداخت نفقه، زوجه حق شکایت کیفری از زوج خواهد داشت.
ضامن پرداخت مهریه کیست؟
طبق ماده ۶۸۴قانون مدنی، براساس عقد ضمان، شخص ضامن، مالی را که پرداخت آن به عهده دیگری است، به عهده می گیرد.
براساس قانون، هر دِینی را به شرط برخورداری از قوای عقلی و داشتن اهلیت، می توان ضمانت نمود. طلبکار می تواند مطالبه رهن از ضامن نماید. به این معنی که وقتی شخصی ضمانت فرد دیگری را پرداخت مهریه پذیرفت، امکان دریافت رهن نیز از وی وجود دارد. ضامن در پرداخت مهریه، نمی‌تواند پرداخت دِینی که ضمات نموده است را مشروط به عدم پرداخت بدهکار اصلی نماید و مطلقاً ضامن پرداخت مهریه است.
* نکته: می توان در مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه و نیز مهریه بیش از ۱۱۰سکه نیز، ضامن قرار داد. در مهریه عندالاستطاعه، ضامن پرداخت مهریه زمانی باید به تکلیف پرداخت عمل نماید که بدهکار اصلی به توانایی مالی رسیده باشد، در غیر این صورت درخواست مهریه از ضامن به نظر با توافق طرفین سازگار نمی باشد.
مطالبه مهریه از ضامن
مطالبه و درخواست مهریه از ضامن پرداخت مهریه، می‌تواند به صورت مستقل مطرح شود و یا اینکه به شرط عدم پرداخت مهریه از سوی بدهکار اصلی، یا زوج امکان مراجعه به ضامن وجود داشته باشد.
در هنگام توافقات نامزدی و هنگام خواستگاری، اگر توانایی مالی زوج، برای خانواده عروس و یا زوجه مشخص نباشد و تقاضای ضامن شدن پدر داماد یا زوج و یا هرشخص ثالثی بنمایند و فردی حاضر به پذیرش ضمانت پرداخت مهریه باشد، زوجه، تحت شرایطی برای دریافت مهریه می‌تواند به زوج و ضامن وی به صورت همزمان مراجعه نماید و یا اینکه در صورت خودداری شوهر از پرداخت مهریه، دعوای مطالبه مهریه از ضامن را مطرح نماید.
مطالبه مهریه از ضامن براساس عقد ضمان است که در زمان انعقاد عقد نکاح و ازدواج، جاری شده و مورد پذیرش طرفین و ضامن قرار گرفته است.
عدم پرداخت مهریه توسط ضامن
با درخواست مهریه و عدم پرداخت مهریه توسط ضامن و همچنین عدم اثبات اعسار وی از پرداخت مهریه، می‌توان طبق ماده ۳ نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، تقاضای بازداشت ضامن تا زمان پرداخت مهریه را نمود. همچنین دادخواست مطالبه مهریه از ضامن می‌تواند همزمان با مطالبه و درخواست مهریه از بدهکار اصلی به دادگاه خانواده مطرح شود و نیازی نیست تا عدم پرداخت مهریه توسط شوهر به اثبات برسد و سپس علیه ضامن اقدام نمود.
مطالبه مهریه از ضامن و پرداخت مهریه توسط ضامن، ذمه و بدهی شوهر را به ضامن مشغول نموده و ضامن در صورتی که با رضایت شوهر، مهریه را ضمانت کرده و پرداخت نموده باشد، می‌تواند برای وصول مبلغی که پرداخت نموده است، به شوهر یا بدهکار اصلی مراجعه نماید.
اما اگر ضمانت پرداخت مهریه توسط ضامن بدون دریافت اجازه متعهد و بدهکار اصلی باشد، ضامن پس از پرداخت دِین نمی‌تواند به زوج، مراجعه کند.
تکلیف ضامن در اعسار زوج برای پرداخت مهریه چیست؟
اگر شوهر، معسر از پرداخت مهریه تشخیص داده شود، این موضوع به ضامن پرداخت مهریه تسری پیدا نمی کند.
ضامن پرداخت مهریه، در هر صورت مسئول پرداخت مهریه می باشد و اگر مدعی اعسار از پرداخت مهریه ای است که ضمانت نموده است، باید اعسار و ناتوانی مالی خود را در دادگاه صالح اثبات نماید.
در هر صورت، طلبکار می تواند بابت وصول و دریافت مهریه به نرخ روز و خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل به اصیل و ضامن مراجعه کند.
دادگاه صالح جهت مطالبه مهریه از ضامن
دادگاه صالح جهت مطالبه مهریه از ضامن، دادگاه خانواده ای است که صلاحیت رسیدگی به اصل موضوع را دارد.
اما اگر مبلغ مهریه کمتر از بیست میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است.
در هر صورت می‌توان ضمن تقدیم دادخواست مطالبه مهریه از ضامن درخواست توقیف اموال بدهکار را نیز با توجه به رسمی بودن سند ازدواج از دادگاه خانواده نمود.
مدارک لازم جهت مطالبه مهریه از ضامن
۱- کارت شناسایی و تکمیل دادخواست مطالبه مهریه از ضامن و خسارات دادرسی
۲- سند ازدواج که به امضای ضامن هم رسیده باشد.
۳- مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در تهران و مراکز استان‌ها و دادگستری در سایر شهرها
۴- پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی
آیا می توان مهریه را به نرخ روز از ضامن مطالبه کرد؟
نهاد تعدیل مهریه بر اساس نرخ تورمی بانک مرکزی، در صورتی که وجه رایج باشد، پذیرفته شده است.
اگر شخصی ضامن مهریه زوج شود یا مهریه زوج را بر عهده بگیرد، در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، آیا نسبت به مبلغ زمان ضمانت، ضامن است یا بر اساس شاخص بانک مرکزی ضامن خواهد بود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: گروهی این تعدیل را، در صورتی که مهریه از سوی شخصی ضمانت شده باشد، نمی پذیرند و معتقدند ضامن فقط مقداری معین که به طور دقیق در ازدواج به عنوان مهر قرار داده شده را ضمانت نموده و نه بیشتر و دریافت مبلغی اضافه بر آن هیچ توجیهی ندارد و تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ناظر به زوج است.
وقتی شخصی مهریه ای را ضمانت می کند ضامن مهریه با تمامی اوصاف و خصوصیات آن می شود نه مبلغ معینی و تعدیل مهریه نیز از آثار قانونی عقد ضمان محسوب می شود. طبق ماده ۲۲۰قانون مدنی «عقود نه فقط متعاملین (طرفین عقد) را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم می نماید بلکه متعاملین به کلیه نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل می شود ملزم است.»
با استناد بر این ماده مبلغ ناشی از تعدیل نیز بر عهده ضامن می باشد.
با توجه به مبنایی که در خصوص نقل ذمه به ذمه در ضمانت مهریه ذکر شد اگر با نظر اول موافقت شود مبلغ تعدیل شده و به عبارتی اضافه بر مبلغ نقدی ثبت شده در سند ازدواج از هیچ کسی قابل مطالبه و درخواست نمی باشد.
ضامن مقداری مشخص ارزش و قدرت خرید را ضمانت کرده که مبلغ مندرج در عقدنامه وسیله عینیت بخشیدن به آن بوده و حال ضامن باید آن قدرت خرید را به مضمون له بازگرداند و فرقی ندارد که این قدرت خرید در چه میزان از اسکناس باشد. بنابراین تعدیل مهریه تأثیرش در ضامن به اندازه تأثیر آن در زوج است.
همچنین طبق ماده ۶۹۴قانون مدنی، علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط دِینی که ضمانت آن را می‌نماید شرط نیست بنابراین اگر کسی ضامن دِین و بدهی شخص بشود بدون اینکه بداند آن دِین چه مقدار است ضمان صحیح است. به این ترتیب دریافت مبلغ مازاد بر مهریه از ضامن خلاف قانون یا قصد وی نمی باشد.
در این رابطه نظر مشورتی شماره ۱۱۳۳/۷ مورخ ۲۰/۱۲/۱۳۸۰ اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضاییه تعیین تکلیف قانونی در مورد دِین و بدهی به نرخ روز متوجه اصل دِین است نه شخص مدیون یا ضامن، بنابراین قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲قانون مدنی مصوب ۱۳۷۶ اختصاص به زوج ندارد و شامل کسی هم که ضمانت را پرداخت کرده است می شود.
نحوه مطالبه مهریه
برای مطالبه مهریه ابتدا زوجه باید از طریق اجرای ثبت اقدام نماید و در صورتی که از این طریق موفق به وصول مهریه نشد، باید دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم نماید.
نحوه مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
در مطالبه و درخواست مهریه از طریق اجرای ثبت زوجه یا وکیلش به همراه مدارک شناسایی، اصل سند ازدواج را به دفترخانه ای می‌برد که ازدواج را ثبت کرده است و درخواست صدور اجرائیه نسبت به تمام یا قسمتی از مهریه را می نماید. مرجع صالح درخواست صدور اجرائیه طبق ماده ۲آیین نامه اجرای مفاد اساسنامه لازم الاجرا و طریقه رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مرجع صالح برای تقدیم درخواست صدور اجرائیه، دفتر ازدواجی است که عقد نکاح و ازدواج را ثبت کرده است.
نحوه درخواست صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه
الف) درخواست ذی نفع: صدور اجرائیه با درخواست ذی نفع است. این درخواست الزاماً باید کتبی باشد. به علاوه، این درخواست از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک تهیه و در اختیار دفاتر ازدواج قرار می گیرد.
ب) مندرجات تقاضانامه: مطابق ماده ۳ آیین نامه مذکور تقاضای صدور اجرائیه مهریه طبق فرم مخصوص تنظیم می‌گردد و باید شامل موارد زیر باشد:
۱- نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، محل صدور، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، محل سکونت درخواست کننده اجرائیه یا نماینده قانونی وی.
۲- نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، محل صدور، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، محل اقامت متعهد.
۳- موضوعی که اجرای آن درخواست شده است.
۴- شماره و تاریخ مستند درخواست صدور اجرائیه
شرایط صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه
پس از درخواست صدور اجرائیه از طرف زوجه در صورت مشخص شدن شرایط زیر توسط سردفتر، امکان صدور اجرائیه فراهم است.
الف) مطالبه مهریه به موجب سند رسمی باشد:
سند ازدواجی که مطابق مقررات مورد نظر تنظیم شده باشد رسمی شناخته می‌شود. بنابراین برگه‌ای که در شب بله‌بران به عنوان صداق و مهریه تنظیم می‌شود و به امضای طرفین می‌رسد، قابلیت درخواست صدور اجرائیه را ندارد حتی اگر این برگه به امضا و مهر سردفتر نیز رسیده باشد. همچنین در نکاح موقت برگه‌ای را که سردفتر تحت عنوان نکاح منقطع تنظیم می‌کند، سند رسمی شناخته نمی‌شود. در فرض اخیر زوجه می‌تواند جهت مطالبه مهریه فقط به دادگاه خانواده مراجعه نماید.
ب) منجز بودن مهریه و تعهدات:
به دلالت تبصره ۲ ماده ۵ همان آیین نامه، صدور برگه اجرائیه نسبت به تعهداتی که در سند منجزاً قید شده باشد، امکانپذیر است. منظور از منجز بودن این است که مهریه معلق نباشد.
ج) مهریه و اجرای تعهد موجل نباشد:
در مورد دریافت مهریه چند فرض وجود دارد: حال، موجل، عندالمطالبه و عندالاستطاعه مهریه در صورتی موجل است که برای پرداخت آن مدتی تعیین شود. در صورتی که مدتی برای پرداخت معین نشده باشد مهریه حال محسوب می‌شود و قید عندالمطالبه آن را از حال بودن خارج نمی کند.
تکالیف سردفتر در درخواست صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه
طبق ماده ۵ آیین نامه مذکور، سردفتر با مشخص شدن هویت درخواست کننده و تشخیص صلاحیت خود موظف به انجام موارد زیر می باشد:
۱- صدور اجرائیه و ارسال آن به اداره ثبت
سردفتر باید رونوشت سند را در برگه‌های ویژه ظرف ۲۴ ساعت با خط خوانا در سه نسخه تهیه کرده و موضوعی را که باید اجرا شود (مطالبه سکه، وجه نقد و…) در محل مخصوص آن نوشته ظرف ۴۸ساعت از تاریخ وصول درخواست برگه‌های اجرائیه را امضا کرده و به مهر ویژه رسانده و برای اجرا نزد مسئول اجرای ثبت می فرستد و رسید دریافت می نماید.
۲- مطلع کردن زوج یا ضامن از صدور اجرائیه
سردفتر ازدواج مکلف است پس از صدور اجرائیه مراتب را به آخرین نشانی زوج از طریق پست سفارشی به او اطلاع داده و برگه‌های اجرائیه را به ضمیمه قبض پست به او اطلاع دهد.
ابلاغ اجرائیه برای مطالبه مهریه
اداره اجرا پس از دریافت اجرائیه، باید آن را در دفاترلازم وارد و پرونده برای آن تنظیم و نام مأمور ابلاغ را در آن نوشته و جهت ابلاغ به مأمور تسلیم نماید. مأمور اجرا بر اساس قوانین جاری، اجرائیه را به زوج یا ضامن ابلاغ می‌کند. از تاریخ ابلاغ اجرائیه، زوج یا ضامن باید ظرف ده روز دِین را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت دِین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را ممکن نماید.
توقیف اموال زوج برای مطالبه مهریه
اگر زوجه ابلاغ اجرائیه تقاضای تأمین طلب خود را از اموال زوج یا ضامن کند. در این صورت، اجرا معادل طلب زوجه را از اموال نامبردگان توقیف می کند. در صورتی که زوج مهریه را پرداخت نکند، اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش رسیده و مطالبات زوجه پرداخت می گردد.
نکته: در صورتی که زوجه در هر مرحله از فرآیند عملیات اجرایی از اجرا منصرف شود، طبق ماده ۹۸ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، از پرداخت حق‌الاجرا (نیم عشر یا یک بیستم) معاف می شود.
توقیف اموال زوج برای مطالبه مهریه توسط اجرای ثبت
هرگاه اداره ی اجرا، برگ اجرائیه را به زوج ابلاغ نماید، زوج باید تا ظرف ده روز نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید در غیر این صورت اموالش توقیف می‌گردد.
* اگر مهریه سکه باشد: اداره‌ی اجرا، نامه‌ای خطاب به بانک مرکزی می‌دهد و نرخ سکه را جویا می‌شود. جواب بانک مرکزی ملاک عمل اداره اجرا خواهد بود. هر چند که نرخ سکه بعداً نیز تغییر کند دیگر تأثیری بر عملیات اجرایی ندارد. بعد از ده روز، در صورت عدم اجرای مندرجات اجرائیه، زوجه اموال زوج را برای توقیف معرفی می‌کند. مال معرفی شده توسط اداره‌ی ثبت، به یکی از کارشناسان رسمی مستقر در همان دایره‌ی اجرا، جهت قیمت‌گذاری معرفی می‌شود. مال معرفی شده به مزایده گذاشته می‌شود و از محل فروش آن، مهریه‌ی زن پرداخت می‌گردد.
نحوه مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
در صورتی که زوجه نتواند از طریق اجرای ثبت مهریه خود را وصول نماید می تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام نماید.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه نیازمند تقدیم دادخواست از سوی زوجه است و زوجه می تواند در ابتدا دادخواست توقیف و تأمین اموال را تقاضا نموده و درخواست دریافت مهریه را با توجه به قرار تأمین مطرح نماید و یا می‌تواند به صورت همزمان درخواست صدور قرار تأمین و درخواست مهریه و همچنین در صورت عدم توانایی مالی در پرداخت هزینه‌ی دادرسی اعسار و ناتوانی مالی آن را همزمان از دادگاه درخواست نماید.
همچنین در صورت فوت شوهر زن می‌تواند تقاضای توقیف ترکه (ارثیه) شوهر متوفی را نیز بنماید و در این صورت دعوای مطالبه‌ی مهریه باید به طرفیت ورثه متوفی که ترکه متوفی را پذیرفته‌اند در دادگاه طرح و اقامه نماید.
همچنین زوجه یا وکیل او به جهت جلوگیری از نقل و انتقال اموال می‌توانند از دادگاه تقاضای توقیف اموال به صورت اجرا قبل از ابلاغ نماید.
ثبت دادخواست مطالبه مهریه
ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می گیرد. و پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارسال خواهد شد. بر اساس قانون همزمان با دادخواست مطالبه مهریه و یا حتی قبل از آن می توان قرار تأمین خواسته از دادگاه تقاضا کرد.
هزینه دادرسی در دعوای مطالبه مهریه بر اساس نرخ مهریه دریافت می گردد که میزان سه و نیم درصد از مجموع ارزش مهریه می باشد، که پرداخت آن برعهده زوجه است، که دادخواست مطالبه مهریه را مطرح کرده است.
مرجع صالح به رسیدگی دادخواست مطالبه مهریه
همان طور که گفته شد، در صورتی که زوجه نتواند از طریق اجرای ثبت مهریه خود را وصول کند باید از طریق دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف برای مطالبه مهریه اقدام کند.
اگر ارزش مهریه مطالبه شده از سوی زن کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی دادخواست مطالبه مهریه است و ادر صورتی که ارزش مهریه بالای ۲۰میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی می باشد.
آیا مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟
در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، طبق تبصره الحاقی ماده ۱۰۸قانون مدنی متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی تعیین می‌گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.
نحوه محاسبه:
متوسط شاخص بها در سال قبل از مطالبه، تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضرب در مهریه ثبت شده در عقدنامه.
* نکته: در مواردی که مهریه زوجه باید از ترکه و ارثیه زوج متوفی پرداخت شود، تاریخ فوت زوج مبنای محاسبه است.
ممنوع الخروج کردن زوج برای مطالبه مهریه
زوجه می تواند زوج را از کشور ممنوع الخروج نماید. در این صورت فرم ممنوع الخروج کردن بابت مهریه را از همان اداره دریافت و تکمیل می نماید. همچنین در این فرم باید ذکر شود که زوج نسبت به چه میزان از مهریه ممنوع الخروج می شود. همچنین هر میزان از مهریه را که در این فرم قید کنید دیگر نسبت به آن نمی توانید تقاضای توقیف اموال نمایید.
جرم انتقال اموال به برای فرار از پرداخت مهریه
انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه، معامله به قصد فرار از دین محسوب نمی‌شود حال آنکه اگر منتقل شده باشد لذا به نام نشده باشد تصمیم‌گیری در خصوص فرار از دین با دادگاه است.
طبق قانون، هرگاه زوجه به دادگاه دلیل ارائه نماید که زوج برای فرار از پرداخت مهریه، قصد فروش اموال خود را دارد، دادگاه می‌تواند قرار توقیف اموال وی را به میزان بدهی صادر کند و به منظور توقیف اموال ۴شرط وجود دارد:
۱- عموماً مالی موجود باشد.
۲- اثبات غیر واقعی بودن معامله توسط زوجه
۳- ثابت کردن این موضوع که نیت مرد فرار از پرداخت مهریه بوده.
۴- فرد انتقال گیرنده از موضوع و سوء نیت مرد آگاه بوده و با او همدست بوده است.
در غیر این ۴ شرط اگر باشد، دادگاه اعلام می کند که نیت زوج فرار از دین (مهریه) نبوده و به دلیل نیازش مال را فروخته است.
اگر زوج پس از ابلاغ اجرائیه اموال خود را به قصد فرار از دِین منتقل نماید در صورت شکایت و اثبات آن براساس ماده ۴قانون نحوه محکومیت‌های مالی به مجازات محکوم می‌گردد. همچنین ابطال معامله انجام شده از طریق حقوقی نیز قابل پیگیری می‌باشد.
* نکته: مدت زمان معامله به قصد فرار از دین، یک سال قبل از مطالبه مهریه می‌باشد.
مجازات معامله به قصد فرار از پرداخت مهریه
طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴، «انتقال مال به دیگری به هر نحو به وسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقی مانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکوم به یا هردو مجازات می‌شود و در صورتی که منتقل الیه با علم به موضوع اقدام کرده باشد، در حکم شریک جرم است. در این صورت عین مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه اخذ و محکوم به از محل آن استیفاء خواهد شد.»
معایب مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
۱- در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت در صورت افزایش قیمت سکه در طول عملیات اجرایی، زن ممکن است ضرر کند زیرا اجرای ثبت، به افزایش قیمت توجه نمی‌کند.
۲- در اجرای ثبت نمی‌توان، زوج را زندانی کرد ولی از طریق دادگاه می‌توان وی را براساس ماده ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت مالی به زندان انداخت.
تفاوت مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه
۱- اصولاً با مراجعه زوجه به دادگاه، به دلیل شکسته شدن حریم روابط عاطفی زوجین امکان سازش تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند و گاهی سازش را غیرممکن می‌کند. جلوگیری از تشکیل پرونده وصول مهریه که اصولاً به عنوان اولین پرونده در مسیر پرونده‌های متعددی که در خلال رسیدگی به اختلاف زوجین در دادگاه خانواده تشکیل می‌شود در کاهش اختلاف و حل و فصل دعوی بسیار موثر است. از این جهت مراجعه به اجرای ثبت که به دلیل طبیعت اداری آن، کراهت کمتری از دید جامعه دارد، می‌تواند آثار زیانبار عدم ایجاد سازش را تا حد زیادی کاهش دهد.
۲- مطالبه مهریه از طریق دادگاه با تقدیم دادخواست و رعایت مقررات شکلی دیگر صورت می‌گیرد، و نیازمند تعیین وقت رسیدگی است که این امر فرآیند دادرسی را طولانی می‌کند و از طرفی بر تراکم و حجم پرونده‌ها می‌افزاید. در صورتی که در وصول مهریه از طریق اجرای ثبت، به صرف تقاضای ذی‌نفع از دفتر ازدواج مربوط، عملیات اجرایی بدون تعیین وقت، شروع می‌شود.
۳- در اجرای ثبت، عملیات اجرایی به مجرد درخواست کتبی زوجه شروع می‌شود ولی در دادگاه عملیات اجرایی پس از فرآیند دادرسی و صدور حکم قطعی با درخواست اجرای حکم توسط محکوم له یا نماینده او شروع می‌شود.
۴- صدور اجرائیه در اجرای ثبت، شامل مرور زمان نمی‌شود، چون نصی در این مورد پیش‌بینی نشده است. ولی نسبت به اجرائیه دادگاه طبق ماده ۱۶۸ قانون اجرای احکام، اجرای مرور زمان پنج ساله جاری است.
۵- مراجعه به دادگاه علاوه بر پرداخت هزینه دادرسی، نیازمند پرداخت هزینه اجرایی است. در صورتی که در مراجعه به اجرای ثبت فقط حق‌الاجرا تعلق می‌گیرد.
۶- از طریق مراجعه به اجرای ثبت طبق ماده ۱۷ قانون گذرنامه، امکان ممنوع‌الخروج کردن زوج وجود دارد، در صورتی که این امکان در مراجعه به دادگاه وجود ندارد.
۷- در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، در صورت افزایش قیمت سکه در طول عملیات اجرایی، زن ممکن است ضرر کند؛ زیرا اجرای ثبت، به افزایش قیمت توجه نمی‌کند ولی دادگاه، قیمت زمان اجرای حکم را ملاک می‌داند.
۸- در اجرای ثبت نمی‌توان، زوج را زندانی کرد ولی از طریق دادگاه می‌توان وی را طبق ماده ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی به زندان انداخت.
توقیف اموال زوج برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه
زوجه یا وکیل او به جهت جلوگیری از نقل و انتقال اموال می‌توانند از دادگاه تقاضای توقیف اموال زوج به صورت اجرا قبل از ابلاغ کند، به این صورت که ابتدا اموال توقیف شود و سپس زوج مطلع شود و در ادامه دادگاه وقت رسیدگی برای دادخواست مهریه تعیین کند و اگر ظرف مدت ۱۰ روز از زمان صدور قرار تأمین خواسته توسط دادگاه یا شورای حل اختلاف، دادخواست اصلی مطالبه مهریه ثبت نشود، با درخواست زوج اموال از توقیف آزاد می‌شود.
اموالی که نمی توان برای مطالبه مهریه توقیف کرد
بعضی از اموال قابل توقیف نیست و اگر هم توقیف شود با اعتراض زوج از توقیف آزاد می‌شود که در اصطلاح حقوقی به آنها مستثنیات دِین گفته می‌شود که براساس ماده ۲۴ قانون محکومیت‌های مالی عبارتند از:
۱- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم‌علیه (زوج) در حالت اعسار (ناتوانی مالی) او باشد.
۲- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع نیازهای ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل و سرپرستی وی لازم است.
۳- آذوقه موجود به قدر نیاز محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
۴- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
۵- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌‌وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش و گذراندن زندگی آنها و افراد تحت تکفلشان لازم و ضروری است.
۶- تلفن مورد نیاز مدیون
۷- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره‌‌بها بدون آن موجب عسر و حرج (سختی) گردد و عین مستأجره (مورد اجاره) مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
پس از توقیف اموال باید توجه داشت که ظرف ۱۰روز پس از صدور قرار تأمین خواسته از سوی دادگاه، باید دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت رسد در غیر این صورت شوهر می‌تواند با مراجعه به شعبه تقاضای رفع توقیف نماید.
هزینه دادخواست تأمین خواسته برای مطالبه مهریه چقدر است؟
تامین خواسته درخواستی است که خواهان یک دعوا از دادگاه به عمل می آورد و ضمن آن تقاضا می کند که اموال خوانده به اندازه خواسته او توقیف شود تا از ضایع شدن حق او تا صدور حکم دادگاه جلوگیری شود.
هزینه دادخواست تأمین خواسته غیرمالی محسوب می‌شود اما دادخواست مطالبه مهریه مالی است و نیازمند پرداخت ۳.۵درصد از ارزش مهریه به عنوان هزینه دادرسی است، مگر اینکه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی هم درخواست شده باشد و دادگاه بپذیرد.
اعسار زوج از پرداخت مهریه
بعد از اینکه زوج به صورت قطعی به پرداخت مهریه محکوم می‌شود، اما اموال یا درآمد چندانی ندارد که بتواند به صورت یکجا مهریه زوجه را پرداخت نماید؛ باید دادخواستی تحت عنوان اعسار از پرداخت مهریه مطرح نماید.
اعسار یعنی چه؟ در اصطلاح حقوقی، زمانی که یک فرد به نوعی توانایی مالی ندارد، یا دارای اموالی است که امکان دسترسی به آنها را ندارد این فرد دچار اعسار شده است.
معسر کیست؟ کسی که به دلیل نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت وجوه قانونی یا دیون خود را ندارد.
اگر مهریه هر مقدار که باشد و زوج مالی اعم از منقول (قابل جابجایی مانند ماشین) یا غیرمنقول و حساب بانکی دارای موجودی باشد در قبال همه مهریه حتی اگر بالای ۱۱۰سکه باشد توقیف می‌گردد که این توقیف می‌تواند از طریق دادگاه یا اجرای ثبت باشد. فقط بعضی از اموال جزء مستثنیات دِین توقیف آن می‌باشد که قابل توقیف نیستند و در صورت توقیف نیز با اعتراض زوج از توقیف آزاد می‌شود.
* چنانچه منزل مسکونی محکوم‌علیه بیش از نیاز و شأن عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و زوج حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراکننده رأی نباشد به درخواست محکوم‌له (زوجه) به وسیله مرجع اجراکننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف پرداخت دیون محکوم‌علیه خواهد شد مگر اینکه استیفاء و گرفتن محکوم‌به (مهریه) به طریق آسان‌تری مانند گرفتن از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌علیه یا انتقال سهم مشاعی (مشترک) از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکانپذیر باشد که در این صورت محکوم‌به از طرق مذکور گرفته خواهد شد.
* همچنین اگر به حکم قانون، مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرح‌های عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول و مطالبه محکوم‌به از آن امکانپذیر است مگر اینکه مشخص شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.
نحوه اثبات اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج
مدعی اعسار (زوج) از پرداخت مهریه باید پس از صدور حکم به یکی از دفاتر خدمات قضایی به جهت دادن دادخواست اعسار مراجعه نماید.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار از مهریه عبارتند از:
۱- دادنامه محکومیت مهریه
2- استشهادیه که شهادت کتبی دو نفر است. استشهادیه نیاز به فرم خاصی ندارد و می توان در برگه A4 دو نفر با ثبت مشخصات کامل، نشانی، نحوه آشنایی و اشراف به وضعیت زوج که می تواند فامیل یا از دوستان و همکاران باشد، شهادت دهند که زوج توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد.
۳- صورت کلیه اموال منقول و غیرمنقول جهت تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
۴- میزان وجوه نقد در کلیه حساب های بانکی زوج که مدعی اعسار از پرداخت مهریه است و نیز فهرست کلیه نقل و انتقالات اموال در یک سال گذشته.
تاجر و اعسار از پرداخت مهریه
اگر کسی بر طبق قانون تجارت تاجر باشد؛ اعسار از پرداخت مهریه یا هر حکم دیگری از او پذیرفته نمی شود. تاجر در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه باید به جای دادخواست اعسار از مهریه به دادگاه خانواده، دادخواست اعلام ورشکستگی به دادگاه عمومی تقدیم نماید.
مهلت دادن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
فرصت دادن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه یک ماه از زمان ابلاغ اجرائیه می باشد. اما اگر در فرصت یک ماهه، دادخواست اعسار تقدیم دادگاه نشود، زوجه می تواند از دادگاه درخواست بازداشت زوج را نماید و در صورت بازداشت زوج در صورتی آزاد می شود که یا زوجه رضایت دهد و یا اینکه کفیل و یا وثیقه گذار به تشخیص دادگاه معرفی نماید؛ پس از آن دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفالت تا روشن شدن وضعیت اعسار زوج از پرداخت مهریه، به موجب حکم قطعی از حبس او خودداری می کند و در صورت حبس او را آزاد می کند.
رد شدن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
در صورت رد شدن اعسار زوج از پرداخت مهریه، به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ می شود، ظرف ۲۰ روز از ابلاغ واقعی، زوج را به دادگاه تحویل دهد.
ضمانت اجرای رد شدن اعسار از پرداخت مهریه
طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، چنانچه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه رد شود، با درخواست زوجه، دادگاه مدعی اعسار را به جبران خسارات بستانکار محکوم می نماید.
اگر ادعای اعسار از پرداخت مهریه رد شود؛ مدعی اعسار باید هزینه دادرسی و مهریه را با تمام هزینه های مربوطه پرداخت نماید. که این بدیهی ترین نتیجه رد اعسار می باشد.
اگر بعد از صدور حکم اعسار از پرداخت مهریه معلوم شود که زوج معسر (ندار) نبوده است و خود را معسر جلوه داده باشد؛ براساس ماده ۲۹قانون اعسار ، به یک تا شش ماه حبس محکوم می شود و چون ادعای اعسار از پرداخت مهریه با شهادت ۴شاهد اثبات شود؛ در صورت مشخص شدن موضوع ماده ۳۰ قانون اعسار گواهان به حبس موضوع شهادت کذب (ماده ۲۱۸ ق.م .ع سابق) ماده ۶۵۰قانون مجازات اسلامی فعلی محکوم می گردند.
* در صورتی که زوج معسر از اعسار خارج گردد و با این وجود از حکم اعسار از پرداخت مهریه استفاده نماید به حبس تأدیبی تا دو ماه محکوم می گردد.
* براساس مواد ۳۱ و ۳۲ قانون اعسار، در صورتی که زوج معسر جهت اثبات اعسار از پرداخت مهریه تبانی و همدستی کرده باشد، به همان مجازات تأدیبی محکوم می شود.
ضمانت اجرای عدم پرداخت اقساط مهریه
طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در صورتی که زوج، اقساط مهریه را پرداخت نکند تا پرداخت اقساط معوق یا کسب اعسار مجدد در خصوص باقیمانده مهریه در حبس می ماند؛ البته لازمه اعمال این ماده این است که معسر دستگیر شود و یا به وی دسترسی داشته باشیم و منظور در دسترس بودن معسر می باشد که ضمانت اجرایی ندارد.
بذل مهریه از سوی زوجه
به طور کلی بذل مهریه از سوی زوجه به سه صورت انجام می شود :
۱- ابراء مهریه
۲- هبه غیرمعوض مهریه
۳- هبه معوض مهریه
۱ ابراء مهریه
ابراء مهریه زمانی است که زوجه در مورد مهریه، ما فی الذمه زوج (آنچه بر عهده زوج است) را ابراء می کند. به این معنا که می گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت. این بیان باعث می شود تا تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طور کلی ساقط شود.
طبق ماده ۲۸۹قانون مدنی، ابراء، صرفاً در مورد دیون قابل تحقق است. بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه ای که به صورت سکه تعیین شده، از سوی زوجه به زوج بخشیده شود، دیگر امکان رجوع از عمل انجام شده (ابراء مهریه) برای وی وجود نخواهد داشت.
۲- هبه غیرمعوض مهریه
هبه غیرمعوض بدین معناست که زن بدون هیچ چشم داشت و عوضی مهریه اش را بذل (بخشش) می کند. در مورد هبه غیرمعوض، زن همیشه می تواند به مابذل (مهریه) رجوع نماید و مهریه خود را درخواست کند.
۳- هبه معوض مهریه
هبه معوض یعنی هرگاه بخشیدن مهریه در مقابل چیزی یا انجام یا عدم انجام کاری باشد. مثلاً زوجه در عوض موافقت زوج با طلاق، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد.
چنانچه هبه معوض باشد و عوض هم داده شده باشد، طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه، قابل رجوع نمی باشد. اما هرگاه هبه، معوض و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع نماید، زوج هم می تواند رجوع به زوجیت کند؛ یعنی طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می شود. از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است.
شرط عدم رجوع از هبه‌ی مهریه چیست؟
اگر طرفین عقد هبه در «عقد خارج لازمی» بر عدم رجوع از هبه فی ما بین (هبه مهریه) شرط کرده باشند، هبه مهریه غیرقابل رجوع خواهد بود، اما اگر عدم رجوع را به صورتی غیر از حالت فوق الذکر، شرط کرده باشند امکان رجوع از آنها از بین نمی رود و همچنان پابرجا می ماند.
آیا برای بذل مهریه اجازه پدر زوجه ضروری است؟
علیرغم اینکه در شرع و قانون شرط خاصی برای صحت بخشیدن مهریه از طرف زن در نظر گرفته نشده است، اما به لحاظ عملی دفترخانه ها اجازه پدر برای بخشیدن مهریه و رضایت وی برای بخشش آن را شرط لازم و ضروری برای این امر می دانند. این مسئله تنها به دلیل جلوگیری از پیامدهای منفی این امر می باشد.
البته زوجین می توانند با تنظیم یک قرارداد خصوصی و بر روی برگه کاغذ اقدام به بخشش مهریه نمایند و آن را به امضای شهود برسانند. در این صورت ، چون این برگه یک سند عادی محسوب می شود، در صورت بروز اختلاف میان زوجین و مراجعه به دادگاه برای رجوع از بخشیدن مهریه، می توان به این برگه استناد کرد. ولی دفترخانه کماکان برای رسمی کردن این برگه و ثبت آن، رضایت پدر زوجه را اخذ خواهد کرد.
شرایط گرفتن مهریه بعد از طلاق چیست؟
۱- گرفتن مهریه بعد از طلاق بستگی به نوع توافقات زوجین دارد. در صورتی که مهریه در قبال طلاق توافقی بخشیده شده باشد، بعد از طلاق دیگر امکان مطالبه مهریه از طرف زوجه وجود نخواهد داشت.
۲- اگر زوجه یائسه یا دوشیزه نباشد؛ زن در ایام عده می تواند به آنچه بذل کرده (مهریه) رجوع نماید؛ به این صورت که به دفترخانه ای که طلاق توافقی را ثبت کرده مراجعه می کند و تقاضای رجوع می نماید؛ پس از رجوع زن به مابذل طلاق به ماهیت خود که رجعی بودن است باز می گردد و در این صورت زوج نیز می تواند به زوجیت رجوع کند و دوباره به حالت اول زوجیت بازمی گردند. اما پس از گذشتن مدت عده زوجه به هیچ عنوان به مهریه بذل کرده نمی تواند رجوع کند.
۳- در صورتی که طلاق، توافقی باشد و زن تعدادی از سکه یا مهریه خویش را بخشیده باشد یا تعیین تکلیف نکرده باشد و در واقع در قبال اجرای صیغه طلاق، مهریه کامل خود را نبخشیده باشد، امکان مطالبه و مهریه را دارد و تمامی شرایط از قبیل گرفتن مهریه از طریق دادگاه و اجرای ثبت اسناد رسمی فراهم می باشد.
نحوه مطالبه مهریه در طلاق غیابی
در صورتی که در طلاق غیابی زوج مجهول المکان باشد، در این صورت زوجه برای مطالبه مهریه در طلاق غیابی باید در زمان اجرای صیغه طلاق غیابی در صورتی که زوج مالی داشته باشد، آن مال را توقیف کند و در غیر این صورت زوجه می تواند بعد از اجرای صیغه طلاق غیابی و در هر زمان که بخواهد و در صورت رؤیت زوج نسبت به بازداشت ایشان برای دریافت مهر اقدام نماید.
بذل مهریه در انواع طلاق ها
در مورد بذل (بخشش) یا عدم بذل مهریه در انواع طلاق ها یا گواهی عدم امکان سازش، شرایط بدین گونه نمی باشد که زن باید کل مهریه خویش را برای دریافت حکم طلاق بذل کند؛ بلکه با توجه به نوع توافقات و نوع طلاق می تواند بخشی از مهریه یا کل مهریه را بعد از طلاق مطالبه نماید.
نظریات مشورتی در خصوص مهریه
برخی نظریات مشورتی در خصوص مهریه عبارتند از:
نظریه شماره ۷/۹۲/۲۲۱۱
سوال: آیا اعمال حق حبس مهریه از سوی زوجه (موضوع ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی) و عدم تمکین خاص از زوج در حالی که سابقاً تمکین عام داشته است را می توان از مصادیق معاذیر پیش بینی شده در تبصره ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ دانست؟ به عبارت دیگر در فرض عدم پرداخت نفقه از سوی زوج آیا زوجه با وجود عدم تمکین خاص در حالی که تمکین عام دارد به استناد اعمال حق حبس مهریه می تواند اقدام به طرح شکایت کیفری بابت ترک انفاق نماید یا خیر با توجه به مفهومی که رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۰از عبارت تمکین ارائه شده است؟
جواب: تمکین عام (نه خاص) از سوی زوجه، موجب اسقاط حق وی (حق حبس مهریه) به شرح مندرج در ماده ۱۰۸۵قانون مدنی نمی گردد و رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۰هیأت عمومی دیوان عالی کشور، مغایرتی با این نظر ندارد . ضمن آن که قانون حمایت خانواده استنادی مصوب ۱۳۹۱ و موخر بر تاریخ صدور رأی وحدت رویه مزبور است.
نظریه شماره ۸۴۹۵/۷
سوال: آیا استفاده از حق حبس مهریه توسط زوجه یعنی عدم انجام تکالیفی که در قبال شوهر دارد تا پرداخت مهریه موجب سقوط نفقه می شود یا خیر و در صورت عدم پرداخت نفقه از ناحیه زوج، آیا قابل تعقیب کیفری می باشد یا نه؟
جواب: طبق ماده ۱۰۸۵قانون مدنی، به شرط حال بودن مهریه، زوجه می تواند تا تسلیم مهریه از وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند و چنانچه غیر مدخوله باشد، امتناع او به شرح فوق موجب سقوط نفقه او نیز نمی باشد؛ لذا مانع تعقیب کیفری شوهر ممتنع از پرداخت نفقه نیست.
نظریه شماره ۷/۹۹/۹۸۹
سوال: رسیدگی به دعوای اعسار از پرداخت وجه موضوع اجرائیه ثبتی در خصوص مهریه در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است یا دادگاه خانواده؟
جواب: برابر تبصره ۳ بند «ب» ماده ۱۱۳قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵چنانچه متعهد سند لازم الاجرا مدعی اعسار باشد، می تواند با رعایت قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ دادخواست اعسار خود را به مرجع قضایی صالح تقدیم کند. از سوی دیگر به موجب بند ۶ ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مطالبه «مهریه» از جمله دعاوی داخل در صلاحیت دادگاه خانواده است و ادعای اعسار از پرداخت مهریه موضوع سند اجراییه نیز با توجه به اطلاق بند ۶ماده ۴ یاد شده در صلاحیت دادگاه خانواده است.
نظریه شماره ۷/۹۹/۷۸۵
سوال: پس از صدور گواهی عدم امکان سازش (در طلاق رجعی) و تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه و تقسیط مهریه زوجه توسط دادگاه به دفترخانه طلاق مراجعه پس از طلاق قبوض اقساطی با تاریخ های معین را دریافت می نمایند و متعهد و متعهد له هر کدام ظهر قبوض را امضاء می نمایند. حال سوال این است: ۱- با توجه به بدست آمدن اموال جدید از زوج، زوجه می تواند قبوض اقساطی مهریه را که حال نشده به اجرا بگذارد و از طریق دادگاه اموال را مطالبه نماید؟ ۲- آیا با دریافت قبوض اقساط، اقساط دادگاه بلااثر می شود؟
جواب: ۱- در فرض تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه و تقسیط مهریه توسط دادگاه و صدور قبوض اقساطی از سوی دفترخانه، وفق تبصره ۱ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ تقسیط مهریه مانع از وصول بخش اجرا نشده مهریه در فرض تحصیل اموال جدید زوج از طریق اجرای احکام دادگاه نیست.
۲- در صورتی که اقساط موضوع قبوض اقساطی (مهریه) پرداخت نشود و متعهد له آن از طریق اجرای ثبت نسبت به صدور اجرائیه اقدام کند، با توجه به اینکه تعقیب و جریان دو عملیات اجرایی برای یک دین (مهریه) به طور همزمان امکان پذیر نیست؛ اجرای احکام دادگاه به لحاظ اراده مؤخر محکوم له مبنی بر انتخاب اجرای ثبت، باید عملیات اجرایی را متوقف کند. بدیهی است صرف صدور قبوض اقساطی، مانع ادامه عملیات اجرایی دادگاه نیست.
نظریه شماره ۷/۹۹/۵۶۷
سوال: الف- در سند عادی مهریه قید شده است که مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی است؛ آیا مهریه تعیین شده به دلیل جهالت باطل است؟
ب- در سند عادی مهریه قید شده است که مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی است که در آینده زوج می سازد یا خریداری می کند؟ آیا مهریه تعیین شده به دلیل جهالت باطل است؟
جواب: الف) در فرض سوال که در سند عادی قید شده است «مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی می باشد»، دادگاه در مقام رسیدگی به دعوای صحت یا بطلان مهریه به علت مجهول بودن آن صرفاً به مندرجات سند اکتفا نمی‌کند؛ بلکه با بررسی دیگر ادله استنادی و انجام تحقیق لازم چنانچه احراز کند منزل مسکونی مورد نظر زوجین در زمان عقد برای ایشان مشخص و روشن و قابل تعیین بوده است، مهریه را صحیح تلقی می کند؛ اما اگر دادگاه احراز کند در زمان عقد برای زوجین مشخص نبوده که منزل مسکونی که مهریه براساس آن تعیین شده واجد چه ویژگی های است، به گونه ای که نمی توان وجود علم اجمالی زوجین نسبت به مهریه را در زمان عقد محرز تلقی کرد، مهریه باطل خواهد بود؛ در هر صورت تشخیص مصداق بر عهده مرجع رسیدگی‌کننده است.
ب) در فرض سوال که در سند عادی قید شده است مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی است که زوج در آینده می سازد و یا خریداری می کند، از یک سو مفروض آن است، شرط بنایی زوجین بر این است که با استطاعت زوج مبنی بر ساخت یا خرید منزل، وی به این امر اقدام می کند و از سوی دیگر مفروض آن است در خصوص محل سکونت که به نوعی محل احداث یا خرید منزل مسکونی را تعیین خواهد کرد نیز توافق کرده اند؛ بنابراین مهریه تعیین شده برای زوجین اجمالاً مشخص بوده و مهریه صحیح است.
نظریه شماره ۷/۹۸/۱۸۹۹
سوال: در پرونده ای حکم به اعسار و تقسیط مهریه بدین صورت که ۱۴ سکه را هر پنج ماه یک سکه و مبلغ دو میلیون ریال به نرخ روز را پس از استهلاک سکه ماهانه مبلغ سه میلیون ریال صادر شده است؛ در حین پرداخت سکه محکوم له (زوجه) حساب بانکی از محکوم علیه (زوج) معرفی و تقاضای استیفای محکوم به (مهریه) را نموده است؛ آیا وجه نقد مهریه باید به نرخ روز محاسبه و وصول شود یا تا تاریخ صدور قطعیت حکم اعسار و تقسیط مهریه؟
جواب: در فرض سوال که دادگاه حکم به پرداخت وجه نقد مهریه به نرخ روز (مبلغ دو میلیون ریال) پس از استهلاک بخشی دیگر مهریه (سکه) از قرار ماهی سه میلیون ریال تقسیط نموده است، تاریخ اجرای حکم (راجع به وجه نقد) ملاک محاسبه مهریه به نرخ روز است و نه تاریخ صدور حکم قطعی تقسیط.
نظریه شماره ۷/۹۸/۱۶۳۲
سوال: چنانچه شخصی بابت مهریه همسر خود در واحد اجرائیات اداره ثبت اسناد و املاک ممنوع الخروج شده باشد؛ آیا با صدور حکم اعسار ، تقسیط مهریه و اجرای آن از ممنوع الخروجی وی رفع اثر می شود؟
جواب: با توجه به اینکه تبصره ۳ بند «ب» ماده ۱۱۳قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵، رسیدگی به اعسار متعهد سند لازم الاجرا را با رعایت قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ تجویز کرده است و با عنایت به فلسفه وضع ماده ۲۳ قانون اخیر‌الذکر و عبارات به کار رفته در آن، به نظر می رسد مقصود از عبارت «ثبوت اعسار محکوم علیه» مذکور در این ماده، ثبوت اعسار مطلق (کلی) است و منصرف از تقسیط مهریه است؛ به ویژه آنکه لغو قرار ممنوع الخروجی محکوم علیه با سپردن تأمین مناسب یا تحقق کفالت در ماده مزبور پیش بینی شده و در موارد تقسیط مهریه نیز قابل اعمال است. بنابراین در فرض سوال صدور حکم تقسیط محکوم به موجب لغو قرار ممنوع الخروجی نمی شود؛ بلکه لغو قرار مذکور با سپردن تأمین مناسب یا تحقق کفالت امکان پذیر است.