قراردادها از ابتدای تاریخ تاکنون نقش بسیار مهمی را در زندگی بشر داشته اند. در واقع روابط اجتماعی افراد بر اساس تعهدات پا بر جاست. به عبارت ساده تر اگر فردی قصد خرید یک ماشین را داشته باشد، در برابر فروشنده تعهداتی دارد اما آیا تاکنون از خود پرسیده اید که این تعهدات بر چه اساس شکل می گیرند؟ با ما تا آخر این مقاله همراه باشید تا با یکی از اساسی ترین منشاء های تعهدات یعنی قرارداد بیشتر آشنا شویم.
قرارداد چیست؟
اولین گام برای بررسی قرارداد آشنایی با تعریف آن می باشد. به همین منظور ابتدا بایستی به سراغ معنای لغوی آن برویم. هنگامی که این کلمه را در لغت نامه ها جستجو می کنیم، با واژه هایی نظیر پیمان، عقد و کنترات مواجه خواهیم شد. معنای حقوقی قرارداد نیز از معنای لغوی آن جدا نمی باشد. در واقع عقد نوعی توافق الزام آور است که بین افراد محقق می شود و تکالیف و حقوق آنها را معین می کند. پس برای تحقق عقد بایستی طرفین به توافق برسند و اراده آنها در جهت انجام موضوع عقد با یکدیگر جمع شود. در آخر نیز باید به تعریفی که قانونگذار در ماده 183 قانون مدنی از عقود ارائه داده است، اشاره کنیم. این ماده به عنوان می کند: «عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد». لازم به ذکر است که عقود، دارای انواع متنوعی هستند که در ادامه به ذکر آنها خواهیم پرداخت.
دسته‌بندی و تقسیم‌بندی انواع قراردادها
اکنون نوبت آن است که به سراغ دسته بندی انواع قراردادها برویم. ماده 184 قانون مدنی عنوان می کند: «عقود و معاملات باقسام ذیل منقسم میشوند: لازم، جائز، خیاری، منجز و معلق».
پس می توان انواع عقود را شامل موارد ذیل دانست:
عقود لازم: بر اساس ماده 185 قانون مدنی، عقودی هستند که پس از انعقاد امکان فسخ آنها وجود ندارد. جز در مورد اقاله و خیارات مطرح در قانون.
عقود جایز: ماده 186 قانون مدنی، عقد جایز را عقدی می داند که قابل فسخ می باشد؛ مگر در مواردی که حق فسخ اسقاط شده باشد یا بحث اشتراط ضمن عقد لازم مطرح باشد.
عقود خیاری: این دسته از عقود قراردادهایی هستند که ضمن آن برای یکی از طرفین یا شخص دیگری حق فسخ در نظر گرفته شده است. البته از جمله عقود لازم به حساب می آیند. (ماده 188 قانون مدنی).
عقد منجز: عقدی است که بلافاصله پس از ایجاد آن آثارش نیز به وجود آمده باشد. (ماده 189 قانون مدنی).
عقد معلق: عقدی است که اراده طرفین آن را ایجاد کرده با این حال آثار آن موکول به انجام موضوع دیگری شده باشد. (ماده 189 قانون مدنی).
انواع قراردادها در قانون مدنی
همانطور که گفته شد یکی از تقسیم بندی های مهم انواع قراردادها، عقود معین می باشد که قبلا با تعریف آن آشنا شدیم. پس بیایید به انواع عقود معین در قانون مدنی بپردازیم:
بیع: این عقد یکی از مهمترین عقود معین قانون مدنی محسوب می شود که بر اساس آن فروشنده کالایی را در ازای دریافت پول به خریدار می فروشد.
اجاره: بر اساس این قرارداد مستاجر در ازای پرداخت مبلغی برای مدت معین، مالک منافع عین مستاجره خواهد شد.
مزارعه: بر اساس این عقد، شخصی در زمین شخص دیگر به زراعت می پردازد و سود حاصل از آن بین آنها تقسیم میشود.
رهن: بر اساس این قرارداد، مدیون مالی را تحت عنوان وثیقه به داین می دهد.
مضاربه: اگر بین شخص «ب» و «الف» عقد مضاربه منعقد شود، بدان معناست که «الف» (عامل یا مضروب) با در اختیار داشتن سرمایه «ب» (مالک) به تجارت می پردازد و سود ناشی از آن بر اساس توافق بین آنها تقسیم خواهد شد.
از جمله سایر انواع قراردادهای معین که در قانون مدنی از آنها نام برده شده است، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عقد جعاله.
- عقد شرکت.
- عقد معاوضه.
- عقد مساقات.
- عقد ودیعه.
- عقد عاریه.
- عقد قرض.
- عقد ضمان.
- عقد وکالت.
- عقد حواله.
- عقد کفالت.
- عقد صلح.
- عقد هبه.