مقعد در واقع قسمتی از روده بزرگ میباشد که به صورت خروجی در قسمت انتهایی دستگاه گوارش قرار دارد و وظیفه خروج مدفوع از بدن را بر عهده دارد. (در علم طب با نام پزشکی آنوس نیز شناخته می‌شود)
مقعد توسط خط آنورکتال از روده بزرگ جدا می‌شود.
در ادامه این مقاله به آشنایی با موضوعات زیر می‌پردازیم:
عملکرد و ساختار مقعد
عکس مقعد سالم و ناسالم
انواع بیماری های مقعدی
نحوه تشخیص و درمان بیماری ها
عملکرد و ساختار مقعد
خوراکی که در هر وعده غذایی میل می کنید، سفر جالبی را در داخل بدنتان طی می کند تا از آن خارج شود. خوردن و بلعیدن خوراکی به وسیله دهان و دفع آن از طریق مقعد انجام می شود.
مقعد از طریق کانال باریکی به نام رکتوم که طولی معادل ۷٫۶۰ سانتی متر دارد، به روده بزرگ متصل می شود و بخش انتهایی دستگاه گوارش را تشکیل میدهد.
وظیفه ی رکتوم در بدن انسان تحویل گرفتن مدفوع از روده بزرگ و بردن آن به آنوس جهت دفع می باشد. روکش فوقانی مقعد وظیفه شناسایی رکتوم و محافظت از آنوس در برابر آن را بر عهده دارد.
کانال آنوس طولی معادل ۵٫۰۸ سانتی متر دارد که از ماهیچه های انتهایی لگن و دو اسفنکتر مقعد (داخلی و خارجی) تشکیل شده است.
آنوس توسط ماهیچه های اسفنکتر احاطه شده است که در کنترل مدفوع نقش مهمی ایفا می کند.
اسفنکتر یکی از بافت های بسیار مهم در کانال آنوس است.
اگر بخواهیم توضیحی مختصری داشته باشیم از اینکه ” اسفنکتر چیست ؟ و چگونه عمل می کند؟” می توان اینگونه بیان کرد: در محل خروجی مدفوع از بدن (آنوس)، عضلات حلقوی وجود دارند که به آنها اصطلاحا “اسفنکتر” (sphincter) گفته می‌شود. اسفنکترها به عنوان دریچه عمل می کنند. آنوس دارای دو نوع اسفنکتر sphincter خارجی و داخلی می باشد.
عکس مقعد سالم و ناسالم
مقعد سالم، به مقعدی گفته می شود که هم از نظر عملکرد درست عمل کند و هم ظاهر سالمی داشته باشد. در تصاویر زیر نمونه هایی از آنوس سالم و طبیعی را می بینیم.
انواع بیماری‌های مقعدی
اگر شکل آنوس از حالت طبیعی خود (عکس های بالا) خارج شده و یا دچار هر یک از عارضه های زیر شود، ناسالم به شمار می آید و نیازمند درمان است. بیماری های آنوس که از آنها با نام بیماری های نشیمنگاهی نیز یاد می شود، عبارتند از:
خارش و سوزش
زمانی که آنوس یا بافت اطراف آن دچار حساسیت شود، ممکن است بیمار دچار سوزش یا خارش شود. در این موارد می تواند استفاده از داروهای آنتی هیستامین مانند هیدروکسی زینک کمک کند. البته در این مورد حتما با یک متخصص مشاوره کنید. از دیگر روش های درمان سوزش آنوس می توان به داروهای کوتاه مدت مانند پمادهای موضعی به شکل کورتیکواستروئید ملایم و هیدروکورتیزون اشاره کرد.
در موارد حاد، پس از مراجعه به پزشک معالج از داروهای استروئیدی نیز می توانید استفاده کنید.
همچنین می‌توانید جهت دریافت اطلاعات بیشتر با مشاوران ما در ارتباط باشید
فیستول
اغلب کسانی که تجربه آبسه مقعدی را داشته اند، دچار فیستول مقعدی نیز می شوند. البته بدون آبسه نیز ممکن است که فیستول بوجود بیاید. فیستول آنوس در واقع یک محفظه ی چرکی و عفونی است که در نزدیک آنوس ایجاد می شود. امروزه روش های مختلفی برای درمان فیستول مقعدی وجود دارد که از جمله بهترین آنها می توان به لیزر اشاره کرد.
زخم مقعد
یکی از انواع زخم های پوستی، زخم مقعد می باشد. شاید اسم هایی مانند ترک مقعد یا چاک خوردگی مقعد برایتان آشنا باشد. اینها نام های دیگری از زخم آنوس هستند که به دلیل اسهال طولانی مدت یا یبوست شدید در فرد ایجاد می شود. این زخم ها اکثرا به خودی مداوا می شوند ولی جهت تسریع در درمان زخم از حمام سیتز می توانید کمک بگیرید.
زگیل مقعد
یکی از انواع زگیل تناسلی، زگیل مقعد می باشد. این زگیل ها معمولا در اثر روابط جنسی مقعدی ایجاد شده و گسترش پیدا می کنند. یکی دیگر از اصلی ترین دلایل بوجود آمدن زگیل تناسلی فعالیت ویروس اچ‌پی‌وی (HPV) یا پاپیلوم انسانی در ناحیه آنوس می باشد. جهت درمان زگیل آنوس حتما با یک متخصص مشورت کنید.
خونریزی مقعدی
خروج هر نوع خونریزی از قبیل لکه، قطره و خونریزی کامل زیر مجموعه ای از اثرات خونریزی مقعد هستند که معمولا زمان خروج مدفوع یا روی دستمال آن را مشاهده می کنید. از علل خونریزی آنوس می توان به شقاق مقعد، یبوست مزمن ، مدفوع سفت ، بواسیر یا سرطان مقعد اشاره کرد.
شقاق
شقاق مقعد یا فیشر (Fissure) حاصل از زخم سطحی یا پارگی در ناحیه بافت سلولی آنوس می باشد. این بیماری ممکن است بر اثر هر یک از عوامل زیر بوجود بیاید:
زایمان
سابقه جراحی مقعد
سوء مصرف ملین‌ها
آمیزش جنسی مقعد
یبوست مزمن
عبور مدفوع سفت یا اسهال طولانی
*خواندن مقاله راهکارهای درمان شقاق توصیه می شود*
بواسیر یا هموروئید
بیماری بواسیر یا هموروئید یکی از بیماری های شایع بزرگسالان است که معمولا از هر ۴ آدم بالغ، ۳ نفر بواسیر را تجربه می کنند. در علم، بواسیر تورم رگ های عروقی آنوس تعریف می شوند. که در نوع داخلی یا خارجی در افراد دیده می شود. خوشبختانه علم امروز راهکارهای نوینی جهت درمان بواسیر از جمله داروی بواسیر بوجود آورده است.
سرطان
سرطان مقعد یکی از نادر ترین انواع سرطان و به صورت توموری بدخیم است.
احتمال بروز این سرطان در افرادی که مبتلا به نوعی عفونت ویروسی به نام ویروس پاپیلوم انسانی می‌باشند، زیاد است. این ویروس در بدن انسان به دلیل فعالیت های جنسی با افراد مختلف بوجود می آید. همچنین استفاده بی رویه از سیگار به دلیل تنباکوی داخل آن، احتمال ابتلا به سرطان آنوس را افزایش می دهد.
یبوست
یبوست عارضه‌ای است که ممکن است در دستگاه گوارش بر اثر آن، مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوستِ حاد ممکن است سبب بسته‌شدن روده شود، که در این شرایط نیازمند عمل جراحی است.
جهت اطلاع از روش های کامل درمان یبوست این مقاله را مطالعه کنید.
نحوه تشخیص و درمان بیماری‌ها
همانطور که در بالا اشاره ای به نحوه ی تشخیص و درمان انواع بیماری مقعدی شد، هر یک از این بیماری ها روش درمان خاص خود را دارد.
ولی به طور کلی می توان استفاده از آنتی بیوتیک ها را یک درمان سطحی همه جانبه دانست. زیرا این نوع داروها می توانند برای مبارزه با عفونت های مقعدی ناشی از باکتری ها به طور موثر عمل کنند.
*در صورت قرار گرفتن در شرایط حاد هر یک از بیماری های بالا، دیدن پزشک متخصص ضروری میباشد*
داروهای ضد ویروسی نظیر acyclovir، famciclovir وvalacyclovir برای درمان عفونت های ناشی از ویروس های هرپس HSV-1 و HSV-2 مورد استفاده قرار می گیرند.
به عنوان پیشنهاد برای درمان خانگی بیماری مقعد می توان تغییر در رژیم غذایی را بسیار موثر دانست.
زیرا خوراکی های پر فیبر و نوشیدن آب به مقدار کافی (بزگسالان ۱۰ تا ۱۲ لیوان و کودکان ۸ لیوان در روز) به جلوگیری از بوجود آمدن هرگونه بیماری آنوس کمک می کنند.
در موارد حاد این بیماری ها پس از مراجعه به پزشک، جراحی و درمان با لیزر از بهترین راهکارها به حساب می آیند. زیرا احتمال بازگشت مجدد به حداقل می رسد.
شاید این سوال را بپرسید که پزشک چطور به تشخیص درست بیماری می رسد؟
پزشک در شرایط ابتلا فرد به بیماری‌های نشیمنگاهی از معاینه فیزیکی ناحیه شکم و بررسی ناحیه خارجی مقعد و معاینه دیجیتال مقعد یا معاینه از طریق انگشتان استفاده می‌کند. علاوه بر این پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر مشکل از روش‌های آنوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی نیز استفاده کند.