مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران در استان خراسان رضوی و شاهکاری از دوران تیموریان است. این مدرسه چهار ایوانی و چشم نواز، در دوران شکوه خود، از بهترین دانشگاه های اسلامی به شمار می رفت و دانشمندان بسیاری را در دل خود پرورش داد. مدرسه غیاثیه در میان مدارس تاریخی ایران، در دقت و تنوع معماری، کامل ترین نمونه است و این روزها به مقصدی برای گردشگران بدل شده است. مجله گردشگری سفرزون در این مطلب قصد دارد تا با معرفی این بنا و وصف معماری شگفت انگیزش، شما همراهان همیشگی را به دیدن آن ترغیب کند.
مدرسه غیاثیه خرگرد در حاشیه جنوبی روستای خرگرد و ۵ کیلومتری شهر خاف، در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد. این مدرسه اثری بر جای مانده از شهر خرگرد قدیم در خراسان به معنای خورشید گرد است. برخی درباره وجه تسمیه خرگرد گفته‌اند: خر به معنای بزرگ و گرد یعنی شهر چون این شهر مرکز علمای بزرگ بوده است. عده دیگری هم خرد را معادل علم و دانش و گرد را همان شهر گرفته اند که نتیجه “شهر علم و دانش” است. که هر دو تعبیر ناظر بر این است که خرگرد مرکز علم وادب بوده است.
خراسان، مهد مدارس تاریخی ایران
خراسان بزرگ به دلیل وجود مقدس بارگاه امام رضا (ع)، مدارس باشکوه متعددی در خود دارد. در زمان قدیم، مساجد و مدارسی به صورت مکتب خانه وجود داشتند، مدارسی که جلسات بحث و تدریس یا جلسات قرآن به شمار می رفت. برخی از این مدارس به لحاظ معماری بسیار چشمگیر و قابل توجه ساخته می شدند و بناهای با شکوهی داشتند. این امر دوره تیموریان و زمان شاهرخ به اوج خود می رسد. شاهرخ شاه تیموری همچون پدرش تیمور و فرزندش الغ‌بیگ همواره از معماران خردمند و با استعداد روزگار، با صرف هزینه زیاد حمایت می‌کرد.
خرگرد ، دارنده تاریخی شکوهمند
مدرسه غیاثیه خرگرد سالم‌ترین مدرسه به جا مانده از دوره تیموری در جهان و یکی از زیباترین مدارس تاریخی است. گرچه خرگرد امروزه روستای کوچکی بیش نیست اما شواهد موجود، از رونق آن در گذشته حکایت می‌‌کنند. هر یک از آثار تاریخی این شهرستان به عنوان شاهکارهای معماری قرون میانی پس از اسلام در ایران مطرح است. این که خواجه نظام‌الملک وزیر ملکشاه سلجوقی در قرن پنجم هجری در اینجا مدرسه نظامیه را ساخت، نشان می‌دهد که خرگرد در روزگار سلجوقیان نیز شهری درخور توجه بوده است.
مدرسه غیاثیه، مشهور در مطالعات تاریخی
اهمیت هنری مدرسه در‌حدی است که محققان معروف غربی چون هرتسفلد، سایکس و برنارد اوکین و گرابار در مورد آن به تحقیق پرداخته و از کتیبه‌های آن نسخه برداری کرده‌اند. غیاثیه در روزگار خود به لحاظ نوع معماری و جایگاه علمی از زیباترین و کامل ترین نمونه های دانشگاه های اسلامی به شمار می رفته است. زیبایی و استحکام بنا به گونه‌ای بوده که امید می‌رفته قرن‌ها‌ی متمادی مرکز پر جنب و جوش تعلیم و تربیت باشد اما شرایط خاص آن روزگار مجال چنین مرکزیتی