سلام به همراهان و هنردوستان سایت باو تی وی.در این پست می خواهیم به طور مفصل در مورد هنر حصیر بافی صحبت کنیم.
حصیر بافی یک هنر دستی است که نه تنها در ایران در بسیاری از کشورهای جهان هنر حصیر بافی را دارند و در ایران هم در شهرهای شمالی و جنوبی این هنر زیبا کار می شود و یک فعالیت خانگی برای زنان و مردان محسوب می شود.از جمله کشورهایی که هنر حصیر بافی دارند می تواند به آفریقا ، کشورهای جنوب شرق آسیا مانند اندونزی، تایلند اشاره کرد.
حتما بخوانید: انواع بافت در حصیر بافی چگونه است
با حصیر بافی انواع و اقسام محصولات حصیریه بسیار زیبا درست می شود که اتفاقا این هنر زیبا این روزها بسیار مد شده و بسیاری از افرای برای تزییات خانه از محصولات حصیری استفاده می کنند.حالا برای اطلاع و آگاهی بیشتر در مورد هنر حصیر بافی حتما تا انتهای این پست همراه ما باشید.
هنر حصیربافی چیست؟
هنر حصیر بافی در واقع پیچاندن و بافتن رشته های گیاهی به یکدیگر می باشد .این بافته ها ممکن است ساده و یا طرح دار باشد و به کمک دست یا پا انجام شود.
از حصیربافی چه تولید می شود؟
از حصیر بافی محصولات بسیار متنوعی تولید می شود که از جمله ی آن ها می توان سبد ، زنبیل ، کلاه ، فرش و زیرانداز ، پرده های حصیری و بسیاری از ظرف های مختلف اشاره کرد.
حصیربافی در کجای ایران تولید می شود؟
حصیربافی در مناطق جنوبی و شمالی ایران به دلیل اینکه مواد اولیه ی آن ها به راحتی قابل دسترس هستند تولید می شود و تولید این محصول و هنر دست در این مناطق بسیار رواج دارد .
یکی از علت هایی که در این مناطق حصیر بافی رواج دارد ارزان بودن مواد اولیه و در دسترس بودن مواد اولیه ی آن می باشد . امروز بخشی از این محصولات به عنوان اشیای کاربردی و تزئینی در زندگی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بافته‌های چوبی به صورت تخت و با حجم دیده میشوند. ایجاد نقش و تنوع آن وابسته به رشته‌ها و چگونگی از زیر و رو گذراندن آن‌هاست، رنگ محصولات حصیربافی بستگی به رنگ طبیعی مواد اولیه‌ی آن‌ها دارد اگر چه در مواردی برخی از رشته‌ها را رنگ‌آمیزی کرده و به کار می‌برند.
انواع مختلف حصیربافی
با توجه به ماده ی اولیه ای که برای بافت استفاده می کنند و روش بافت می توان حصیربافی را به دسته های زیر تقسیم کرد:
حصیربافی
بامبو بافی
مرواربافی
کپوبافی
در حصیربافی از برگ چه درختانی استفاده می کنند؟
اولین و مهمترین چیزی که در حصیر بافی نیاز است همان برگ درختان و رشته های گیاهی است .در حصیر بافی از برگ درخت های زیر استفاده می شود که اتفاقا به وفور در شهرهای شمالی و برخی دیگر در شهرهای جنوبی دیده می شود.
برگ درختانی مانند:
نخل
برگ و ساقه‌ی انواع نی
ترکه و شاخه‌های نازک درختانی مانند بید
ساقه‌ی گندم
برنج و امثال آن
مهمترین ابزارهای حصیر بافی
از مهمترین ابزار و وسایل حصیربافی؛ قیچی، انواع چاقو، درفش، سوزن و ظرف آب (برای خیساندن رشته‌ها) می‌باشد.
کاربرد برخی از این ابزار مورد استفاده عبارتند از:
قیچی
قیچی در حصیربافی لبه های باریکی که دارد که برای بریدن چوب ها از آن استفاده میشود.
درفش
برای زمانی‌که می‌خواهید ترکه‌های اضافی را در بافت قرار دهید به کار می‌رود. درفش تیز ترکه‌ها را می‌شکند اما شما می‌توانید از آن برای ایجاد کردن سوراخ در تخته‌‌های سه لایی استفاده کنید.
چاقو
در حصیر بافی از چاقو برای بریدن الیاف و برگ های بسیار ضخیم استفاده می کنند.
خط‌کش متری و نواری
خط کش و متر برای اندازه گیری دقیق کار استفاده می شود.
چسب
برای چسباندن قسمت های اضافی چوب در کار و محکم کردن آن ها استفاده می شود.
گاز یا چراغ الکلی
برای سوزاندن پُرزهای اضافیه کار از چراغ الکلی استفاده می کنند .برخی از ساقه ها و الیاف گیاهان پرزهای زیادی دارند که اگر سوزانده نشوند یک سر آن را بگیرید تا انتها می رود و الیاف آسیب می بیند.
مقوا
زمانی‌که می‌خواهید وسیله‌ای با ته چهارگوش ببافید طراح را روی مقوا بکشید و سپس ترکه‌ها را روی طرح قرار دهید.
درفش با نوک پهن
برای زمانی‌که می‌خواهید بافت را اگر لازم است باز کنید.
روش های بافت در حصیربافی
اصل کار حصیر بافی تنیدن الیاف گیاهان به یکدیگر است در واقع رشته ها ، برگ ها و ساقه ها را به روش هایی در هم دیگر می بافند.
تار و پود تشکیل دهنده‌ی آثار بافتنی همان رشته‌هایی هستند که هنگام بافت انعطاف‌پذیر بوده و به راحتی بافته میشوند.
به طور کلی حصیربافی به دو روش بافته می شود:
1.مشبک : در این روش رشته ها و یا ساقه ی گیاهان به صورت هندسی و منظم در هم بافته می شوند مثل انواع حصیر و بامبو
2. پیچشی : در روش پیچشی یا مارپیچ، ابتدا رشته‌های گیاهی به شکل طناب یا نوار بافته شده و سپس آن‌ها را به صورت مارپیچ کنار یکدیگر پیچیده و به هم متصل می‌کنند تا شی‌ء نهایی حاصل شود.
کاربرد حصیر
حصیر از زمان های بسیار قدیم بوده و همچنان هم هست و کاربردهای آن بسیار زیاد است و علاوه بر کاربردی بودن آن بسیار زیبا هم می باشد .در گذشته های بسیار دور بسیاری از خانواده ها در قسمت هایی از خانه حصیر پهن می کردند .
از کاربردهای دیگر حصیر در عصر حاضر می توان موارد زیر را نام برد:
حصیر بافی برای درست کردن کلاه های ساحلی
درست کردن سبدهای نان با حصیر بافی
درست کردن انواع کیف و زنبیل با حصیر
درست کردن انواع زیراندازها با حصیر
درست کردن انواع کلاهک های آباژور و لوسترهای حصیری
درست کردن انواع گلدان های حصیری که امروزه بسیار مد شده اند.
روش نگهداری و شست و شوی حصیر چگونه است ؟
حصیرها از ساقه ها و برق انواع گیاهان درست می شوند و به راحتی با آتش آسیب می بینند پس باید در محیط هایی که امکان اشتعال وجود دارد ، استفاده نشود.
اشیای نوک تیز و برنده نباید به آن ها برخورد کنند زیرا به راحتی پاره می شوند ، مخصوصا حصیربافی های مشبک بسیار حساس تر هستند.
تفاوت‌های حصیر بافی در مناطق مختلف
همانطور که گفتیم یکی از مواد اولیه ی مهم در ساخت حصیرها و حصیربافی الیاف گیاهان می باشد .یکی از تفاوت های اصلی حصیرها در شهرهای مختلف ، الیاف و برگ های گیاهان استفاده شده در آن هاست .برای نمونه در استان های شمالی به این دلیل که کاشت برنج و گندم وجود دارد ، حصیربافی ها با ساقه های برنج و گندم انجام میشوند.
اما در مناطق جنوبی به این دلیل که درخت های نخل خرما به وفور وجود دارد از برگ درخت خرما برای حصیربافی استفاده می کنند.
از سوی دیگر نوع کاربری لوازم تولیدی بسته به نیاز اهالی آن منطقه از نظر شکل و اندازه تفاوت دارند. در استان اصفهان، حصیربافی در مناطق بیابانی و خشک مانند خور و بیابانک و نایین انجام میشود و مواد خام مورد استفاده الیاف نخل خرما است ولی در شهرستان نجف‌آباد برای بافت سبدهای حصیری از ترکه‌های نرم درختان یک ساله یا دو ساله استفاده میشود، سبدهای ساخته شده در نجف آباد، لوده نام دارد و کاربرد آن‌ها در حمل محصولات باغی و میوه است. در قصرشیرین برای حصیربافی از شاخه‌های جوان پاجوش درخت خرما استفاده میشود که به آن «فَسیل» گفته میشود .
نکته مهم در نگهداری محصولات حصیری
محصولات حصیری زیبایی طبیعی منحصر به فردی را به محیط خانه شما هدیه می کنند. از این رو بهتر است برای استفاده بهتر و طولانی مدت از این محصولات نکات زیر را در نظر داشته باشید:
محصولات حصیری را به مدت طولانی زیر نور خورشید و آفتاب قرار ندهید .قرار گرفتم حصیر به مدت طولانی زیر نور خورشید و آفتاب باعث خشک شدن حصیر و در نهایت شکنندگی و پوسیدگی آن می شود.
محصولات حصیری نباید در معرض رطوبت باشند زیرا به راحتی تغییر رنگ می دهند و لکه های تیره روی آن ایجاد می شود و یا باعث میشود سبد باد کند و کلا آسیب ببیند.
اگر می خواهید از سبدها برای سرو شیرینی ها و نون های چرب استفاده کنید بهتر است از یک پارچه استفاده کنید تا چربی ها به سبد نفوذ نکند.
برای تمیز کردن سبدها بهتر است از دستمال مرطوب استفاده کنید و آن را مستقیم زیر آب نگیرید.
هنگام شستشو با آب ضروری است از آب خنک و بدون مواد شوینده استفاده کرده، سریعا آب آن گرفته و طوری قرار داده شود که خشک شدن آن طولانی نگردد. در ضمن توصیه می گردد که از شستشوی مکرر سبد خودداری شود.