آن چه در اصطلاح عامیانه به آن درمان ریشه دندان، عصب کِشی یا عصب کُشی اطلاق می شود در حقیقت شامل تخلیه کامل مرکز دندان از اعصاب و عروق آسیب دیده و مهر و موم کردن کامل کانال های ریشه دندان است. به عصب کشی، Root canal therapy نیز گفته می شود.
درمان ریشه دندان چه موقع انجام می شود؟
زمانی که پوسیدگی یا شکستگی دندانی به حدی در بافت دندان پیشرفت کند که به محدوده بافت مرکزی دندان که شامل عروق خونی و اعصاب می باشد، نزدیک شود کم کم علائم و آثار حضور عوامل مخرب هم چون میکروارگانیسم ها و فرآورده های آنها در نزدیکی بافت عصبی دندان ظاهر می شود. از جمله مهمترین عوامل به عصب رسیدن دندان می توان موارد زیر را نام برد:
- احساس درد دائمی در دندان
- احساس درد هنگام جویدن غذا، خوردن شیرینی جات و ترشیجات و نوشیدن مایعات گرم یا سرد
- پوسیدگی گسترده دندان
- ترک، لپ پر شدن یا شکستگی دندان
- تغیر رنگ یا تیره شدن دندان ( به علت وجود عفونت درون پالپ دندان)
- سایش دندان
- تورم یا آبسه لثه
- خارج شدن ترشحات چرکی از دندان یا لثه
در اولین مراحل تحریک عصبی دندان حساسیت دندان ها به تغییرات حرارتی عارض می شود. اگر چنان چه این حساسیت گذرا و محدود به زمان اندک (تنها چند ثانیه بعد از تحریک) بعد از اعمال تغییر حرارتی یا فشاری بر دندان باشد و معمولاً به حساسیت به سردی محیط دهان و دندان محدود گردد عموماً نیاز به درمان ریشه وجود ندارد، اما اگر چنان چه حساسیت یا درد طولانی در تغییرات حرارتی دندان به خصوص با گرما مشاهده شود و یا اساساً درد دندانی بدون عامل تحریکی و به خودی خود به صورت مستمر و شدید و یا ضربان‌دار ایجاد گردد، درمان ریشه دندانِ الزامی است.
ممکن است با تحمل چندروزه درد به هر دلیل بیمار اقدام به درمان ریشه ننماید در این صورت شاید دردها کاهش یابند اما این به مفهوم بهبودی دندان نیست بلکه مرکز دندان به سمت نکروز یا مرگ اعصاب و عروق پیشروی نموده و خاموشی درد موقت است که عاقبت منجر به ایجاد ضایعات وسیع تر هم چون کیست ها و آبسه ها با منشاء دندانی در استخوان و بافت های نرم صورت خواهد شد لذا لازم است تا با ظهور علائم هر چند کوچک با دندانپزشک خود مشورت نمایید.
گاهی دندان هایی از طرف دندانپزشک کاندید درمان ریشه می شوند که سابقه‌ای از درد نداشته‌اند. علت این درمان ها آن است که شاید در تست های حیاتیِ عصب دندان پاسخ حیاتی توسط دندانپزشک دریافت نشده و با توجه به سایر شواهد رادیوگرافی از جمله پوسیدگی یا ترمیم های عمیق و یا ضایعات مشخص در نواحی اطراف ریشه، تخریب قبلی عصب دندانی محرض و نیاز به درمان ریشه از طرف پزشک معالج قطعی شده است.
کاربرد عصب کشی دندان
از کاربردهای درمان ریشه ی دندان زمانی است که به لحاظ تخریب شدید ساختاری دندان، نیاز به انجام درمان ریشه و به دنبال آن درمان هایی مانند پین داخل کانال یا پُست (Post) ضرورت یابد. گاهی به دلیل ملاحظات در زمینه دندانپزشکی زیبایی، هم چون چرخش یا انحراف محوری دندان هایی که بیش از حد خارج از محدوده قوس دندانی هستند و به هر دلیل امکان یا تمایل بیمار به درمان ارتودنسی وجود ندارد ممکن است با نظر و مشاهده خود بیمار بعضی از دندان های بی علامت برای درمان ریشه انتخاب گردند تا ایجاد ظاهر زیبا و مناسب در تاج دندان میسر گردد.
در حین درمان ریشه چه مراحلی انجام می شود؟
درمان ریشه معمولا در سه مرحله انجام می‌شود و تکمیل آن بین یک تا سه جلسه به طول می انجامد، در اولین قدم پزشک اقدام به معاینه، تشخیص دقیق وجمع‌آوری علائم کلینیکی و پاراکلینیکی (عمدتاً رادیوگرافی یا سی تی اسکن سه بعدی) می کند سپس برای انجام درمان ریشه مراحل زیر انجام می گیرد:
- تمیز کردن کانال ریشه در مرحله اول خارج کردن و پاک سازی بافت های نرم و تخریب شده مرکز دندان (عصب و عروق) و نیز پاکسازی کامل تاج دندانی از پوسیدگی ها صورت می گیرد.
- پر کردن کانال ریشه کانال های دندانی از نوک ریشه تا لبه تاجی با مواد زیست سازگار مهر و موم می شوند. سپس پانسمان دندان انجام شده و در مرحله بعد ارجاع داده می شود برای ترمیم یا روکش دندان
- روکش دندان پرشده پس از درمان ریشه، دندان یک دندان مرده است و بیمار دیگر هیچ احساسی در آن نخواهد داشت، چراکه بافت عصبی برداشته شده است.به همین دلیل دندان شکننده تر از قبل است و چون معمولاً سطح وسیعی از تاج دندان تحلیل رفته است، با استفاده از پین های مخصوص استحکام تاج بیشتر می گردد. و با روکش کردن یا پر کردن دندان از آن محافظت میکنند.
در نهایت پس از طی شدن مراحل بالا پیگیری (Follow up) بیمار بعد از درمان برای حصول اطمینان از کامل شدن پروسه درمانی صورت می گیرد که در صورت وجود کیست یا آبسه ریشه ای لازم است تا پیگیری رادیوگرافی تا حداقل دو سال بعد از درمان ریشه صورت گیرد.
پالپ یا مغز دندان چیست؟
دندان از 2 قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است. پالپ یا مغز دندان، منطقه ای نرم مانند است و در مرکز دندان قرار گرفته است. که شامل عصب، عروق خونی و بافت هم‌بند است، که در ریشه دندان قرار دارد. عملکرد اولیه پالپ تولید عاج به منظور ساختن دندان ، ترمیم و مبارزه با محرک های زیان آور می باشد. علاوه بر این نقش تغذیه کننده نیز دارد که متضمن حفظ حیات تمام عناصر سلولی دندان می باشد. همچنین دارای عملکرد حسی بوده و به دندان اجازه دریافت محرک ها را می دهد. وقتی عصب دندان به هر دلیلی با مشکل مواجه شود، متخصص برای حفظ سلامت دندان، درمان ریشه دندان را انتخاب می کند.
درمان مجدد ریشه چیست؟
گاهی درمان ریشه اولیه به هر دلیل موفقیت آمیز نبوده است که می تواند به علت نقص درمان اولیه یا عدم پاسخ دهی بافت های بدن بیمار به درمانی که شاید در نمای رادیوگرافی و علائم کلینیکی درمان مناسبی هم به نظر بیاید ایجاد گردد.
به عنوان مثال اندازه کیست انتهای ریشه بعد از دوسال همان اندازه اولیه است (در رادیوگرافی مقایسه‌ای) یا علائم دردناک به صورت پایدار باقی مانده اند.
در این صورت چنان چه سایر علل دردناک هم چون شکستگی های ریشه و خطا های پروتزی و ترمیمی تاج دندان بررسی و به عنوان عامل درد غیر موثر دانسته شوند و یا اختلال مشخص در رادیوگرافی درمان اولیه مشاهده گردد، اقدام به درمان مجدد ریشه پیشنهاد می گردد که شامل تخلیه کامل مواد قبلی درون ریشه، پاکسازی کامل مجدد کانال ها و بررسی احتمال وجود کانال های اضافی و جانبی و سرانجام پر کردن کلیه کانال های درمان شده است.
جمع بندی
عصب کِشی یا عصب کُشی واژگان به اصطلاح اشتباهی هستند که در مورد فرآیند درمان ریشه دندان مورد استفاده قرار می گیرند، که کاربرد آن برای قسمت های آسیب دیده داخل دندان می باشد. درمان ریشه دندان شامل سوراخ کردن دندان و برداشتن مرکز نرم، معروف به پالپ دندان است. پس از برداشتن پالپ ریشه داخل دندان ضدعفونی و سپس پر می‌شود.
دکتر فرهاد اسماعیلی یکی از دندانپزشک های زیبایی در اصفهان است که برای درمان ریشه دندان می توانید به کلینیک وی مراجعه کنید. همچنین از دیگر خدمات ایشان می توان به: ایمپلنت دیجیتال؛ ترمیمی و زیبایی؛ پروتز؛ جراحی؛ کلیه خدمات دندانپزشکی دیجیتال مانند کاشت دندان به روش دیجیتال و طراحی لبخند دیجیتالی اشاره کرد.
منبع: دکتر فرهاد اسماعیلی https://www.drfarhadesmaeili.com/root-canal-therapy