پرتودرمانی (رادیوتراپی) روش درمانی رایج و قابل اطمینان برای انواع تومورها و سرطان ها از جمله سرطان پستان است. پرتوهای پر انرژی ایکس به از بین بردن سلول های سرطانی کمک می کنند. این پرتو ها که از دستگاه شتاب دهنده خطی ساطع می شوند، نامرئی بوده و بدون احساس درد منجر به حذف سلول های سرطانی می شوند، زیرا این سلول ها به دلیل سرعت رشد بیشتر نسبت به سلول های سالم، واکنش بیشتری نسبت به پرتو درمانی نشان می دهند.
بنابراین پرتو درمانی سرطان سینه یکی از مهمترین اقدامات جهت درمان سرطان پستان است که بنابر تشخیص پزشک در هر مرحله از بیماری توصیه می شود. این مقاله با هدف بررسی رادیوتراپی، طول مدت درمان، عوارض پرتودرمانی و… نگارش شده است و سعی شده تا به سوالات پرتکرار بیماران در این زمینه پاسخ داده شود. پس اگر می‌خواهید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید با ما همراه باشید.
پرتودرمانی چیست؟
پرتو درمانی روشی است که در آن از طریق تابش اشعه های ولتاژ بالا مانند اشعه ایکس امواج آلفا، بتا یا گاما سلول های سرطانی به مرور از بین می‌روند، البته مرگ سلول های سرطانی به یکباره اتفاق نمی افتد، این ممکن است روزها، هفته ها و حتی ماه ها به طول بیانجامد. پرتودرمانی برای انواع سرطان ها از جمله سرطان پستان به دو شکل خارجی و داخلی انجام می‌شود. انتخاب نوع پرتو درمانی به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع سرطان
- اندازه تومور
- محل تومور در بدن
- نزدیکی تومور به بافت های طبیعی حساس به تابش
- سلامت عمومی بیمار
- وجود دیگر انواع سرطان
- سن و سایر شرایط پزشکی
اما هر کدام از انواع پرتو درمانی چگونه و به چه شکل عمل می کنند؟ در واقع استیج سرطان پستان یکی از عوامل بسیار مهم در انتخاب این روش است. همچنین ممکن است که از روش پرتودرمانی در کنار روش‌های دیگر جراحی سرطان مانند ماستکتومی استفاده شود.
پرتو درمانی خارجی
در این روش درمانی پرتو های تابش شده از دستگاه، نقطه ها و سلول های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. شما این پرتوها را حس نمی کنید ولی در اطراف و جهت های مختلف تشعشعات لازم را به بدن شما می فرستد. در واقع این روش درمان موضعی بخش خاصی از بدن را هدف قرار می‌دهد. به عنوان مثال برای درمان سرطان پستان پرتو های خارج شده از دستگاه به روی سینه تابیده می شوند.
پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی)
در این روش رادیوتراپی منبع پرتو در داخل بدن قرار می گیرد. منبع تابش به شکل های مختلف جامد و مایع در قالب کپسول یا دانه ها نزدیک بافت تومور قرار می گیرد. البته این جایگذاری موقت است، پرتوهای ساطع شده تومورها و بافت های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و به بافت های سالم آسیبی نمی رسانند.
برای درمان سرطان پستان به روش براکی تراپی منبع تابش پرتو برای مدتی نزدیک سینه ها قرار داده می شود. البته در برخی موارد جایگذاری پس از عمل جراحی خواهد بود. پس از جراحی تومور، استفاده از پرتودرمانی داخلی باعث می‌شود تا از وقوع مجدد سرطان پیشگیری شود.
به عنوان یک نکته مهم در نظر داشته باشید که تمامی تومورهای پستان، سرطانی نیستند. بلکه این تومورها به 2 دسته اصلی تومورهای خوش خیم پستان و تومورهای بدخیم پستان تقسیم می‌شوند.
عوارض پرتودرمانی در درمان سرطان پستان
استفاده از پرتو درمانی های مختلف برای سرطان پستان ممکن است با عوارض و خطراتی همراه باشند. عوارض جانبی با توجه به نوع درمانی که انتخاب می شود، بافت های و سلول هایی که هدف قرار می گیرند و برنامه درمانی تجویز شده متفاوت است. از بین رفتن این عوارض جانبی ممکن است چندین هفته یا حتی چندین ماه ماه به طول بیانجامند. در برخی موارد نیز عوارض جانبی ممکن است تا پایان درمان ادامه داشته باشند، زیرا بهبودی سلول های آسیب دیده زمان بر است. مهمترین عوارض پرتو درمانی سرطان پستان شامل:
خستگی مفرط: خستگی های جسمی، ذهنی و روحی در افراد مبتلا به سرطان بسیار مشاهده می شود. افراد پس از چند هفته که درمان را انجام می دهند و حتی در طول دوره ادامه درمان احساس خستگی خواهند داشت و ممکن است در انجام فعالیت های روزانه دچار مشکل شوند. اگر احساس خستگی باعث عدم تمرکز، پایین آمدن کیفیت خواب و اختلال در زندگی روزانه و اجتماعی شود باید با پزشک خود یا یک روانشناس صحبت کنید.
آسیب های پوستی: تورم، پوسته پوسته شدن، تاول، قرمزی تغییر رنگ و تحریک پوست از مهمترین عوارضی هستند که ممکن است چند هفته پس از پرتو درمانی مشاهده شوند. این شرایط درماتیت پرتویی گفته می شود. اگر این آسیب ها به موقع مورد بررسی قرار نگیرند، می‌توانند باعث تحریک بیشتر در نقاط آسیب دیده و حتی عفونت شوند.
عدم استفاده از لباس های تنگ، محافظت در برابر نور خورشید، استفاده از شوینده‌های بسیار ملایم، لوسیون ها، کرم های تجویز شده، قرار گرفتن در برابر گرما یا سرمای شدید، مهم ترین اقداماتی هستند که می‌توانید برای بهبود این شرایط انجام دهید.
پایین آمدن تعداد گلبول ها در CBC آزمایش شمارش خون: در موارد بسیار نادر پرتودرمانی می‌تواند بر سلول‌های خونی اثر بگذرد و باعث شود تا شمارش خون در سطح پایین تری قرار بگیرد. در این صورت دستور توقف درمان داده می‌شود تا شرایط بیمار به حالت عادی برگردد.
تورم پستان در اثر تجمع مایعات (ادم لنفاوی): این نیز یکی دیگر از عوارض درمان سرطان پستان به روش رادیوتراپی است. برای جلوگیری از هرگونه تحریک پوستی اطراف پستان بهتر است از سوتین های نخی و نرم استفاده شود یا در صورت امکان اصلاً سوتین پوشیده نشود.
درد سینه: تجمع مایعات(ادم لنفاوی ) ممکن است منجر به درد در سینه‌ها شود. این عارضه یک یا دو ماه پس از پرتودرمانی به مرور از بین خواهد رفت.
تغییرات طولانی مدت در پستان: پرتو درمانی می تواند پوست سینه ها را تیره تر و منافذ را بزرگتر و برجسته تر نماید. در این صورت ممکن است احساس کنید پوست شما ضخیم تر و سفت تر از گذشته شده است. تجمع مایعات یا بافت اسکار مهمترین دلایل این امر می باشند.
در موارد بسیار نادر ممکن است شکستگی دنده، عوارض قلبی، آسیب ریه، آسیب به شانه ها و بازوها پس از درمان سرطان پستان به روش رادیوتراپی مشاهده شوند.
رعایت رژیم غذایی مناسب سرطان پستان می‌تواند عوارض پرتودرمانی را تا حد محسوسی کاهش دهد. به شما پیشنهاد می‌کنیم که در دوره پرتودرمانی به رژیم خود توجه بیشتری داشته باشید.
پرتودرمانی چقدر طول می کشد؟
انجام هر جلسه رادیوتراپی کمتر از نیم ساعت به طول می‌انجامد. در واقع در طی درمان چند دقیقه بیمار به صورت درازکش قرار می‌گیرد. البته مدت زمان انجام رادیوتراپی به میزان پیشرفت سرطان و علائم مرتبط با آن نیز بستگی دارد. به طور دقیق نمی توان گفت پرتو درمانی تا چه زمانی طول می کشد. انجام رادیوتراپی برای درمان سرطان پستان ممکن است روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها به طول بیانجامد، زیرا همانطور که گفته شد، از بین رفتن سلول های سرطانی به زمان نیاز دارند.
پس از آنکه دوره های پرتودرمانی به پایان رسید، پزشک متخصص معاینات منظمی را برای شما در نظر می‌گیرد. این معاینات به مرور زمان با فاصله بیشتری انجام خواهند شد. معاینات منظم باعث می شوند تا علاوه بر کاهش استرس و اضطراب، مدیریت درمان نیز به بهترین شکل انجام شود تا از عود مجدد بیماری، آسیب ها و مشکلات احتمالی پیشگیری شود.