آیا شما اطلاعات کافی درباره TSH دارید؟ TSH یا هورمون محرک غده تیروئید به وسیله غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود. غده هیپوفیز در قاعده مغز وجود دارد که وظیفه تنظیم و کنترل میزان هورمون‌های غده تیروئید را بر عهده دارد. رابطه غده هیپوفیز با غده تیروئید یک رابطه مستقیم است، به این ترتیب که اگر غده هیپوفیز TSH زیادی تولید کند، به همان میزان غده تیروئید هورمون‌های بیشتری ترشح می‌کند.
آیا می‌دانید TSH چیست؟
بهتر است قبل از آشنایی با TSH با خود غده تیروئید آشنا شویم. غده تیروئید یک غده کوچک در جلوی گردن است که به شکل پروانه می‌باشد. این غده مسئولیت تولید 3 هورمون مهم اولیه را بر عهده دارد: 1- تری یدوتیرونین 2- تیروکسین 3- کلسیتونین. غده تیروئید به وسیله تولید این 3 هورمون، بسیاری از فعالیت‌های بدن مانند متابولیسم و رشد را کنترل می‌کند. اگر مقدار تولید هورمون محرک غده تیروئید، کم یا زیاد شود به همان ترتیب میزان تولید هورمون‌های غده تیروئید هم تغییر می‌کند. با انجام آزمایش TSH می‌توان کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید را تشخیص داد.
کاهش TSH و کم‌کاری تیروئید
در این حالت هورمون‌های تولیدی از غده تیروئید کاهش یافته و متابولیسم به کندی انجام می‌شود. از علائم کم‌کاری تیروئید می‌توان به احساس خستگی، اختلال در تمرکز و داشتن ضعف اشاره کرد. بیشترین عوامل ایجاد کم‌کاری تیروئید به شرح زیر است:
- ابتلا به بیماری خودایمنی تیروئیدیت هاشیموتو: در این بیماری بدن به سلول‌های غده تیروئید حمله می‌کند و بنابراین هورمون به مقدار کافی ترشح نمی‌شود. این اختلال، یک بیماری بدون علامت است و بعد از آسیب رساندن، متوجه وجود این بیماری می‌شوید.
- وجود التهاب در غده تیروئید یا تیروئیدیت: التهاب بیشتر مواقع به دلیل وجود یک عفونت ویروسی یا بیماری تیروئیدیت هاشیموتو به وجود می‌آید. وجود التهاب موجب ایجاد اختلال در تولید هورمون‌های تیروئید شده و کم‌کاری تیروئید بروز می‌کند.
- احتمال بروز تیروئیدیت بعد از زایمان که به صورت موقتی می‌باشد.
- کمبود ید موجب اختلال در ترشح هورمون‌های غده تیروئید می‌شود.
افزایش TSH و پرکاری تیروئید
در این حالت غده هیپوفیز، هورمون محرک تیروئید بیشتری تولید کرده و غده تیروئید هم هورمون‌های بیشتری ترشح می‌کند؛ در نتیجه موجب افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. از علائم پرکاری تیروئید می‌توان به وجود اضطراب، افزایش اشتها و اختلال در خواب اشاره کرد. بیشترین عوامل ایجاد کننده پرکاری تیروئید به شرح زیر است:
- ابتلا به بیماری گریوز: در این بیماری تیروئید رشد بیشتری دارد و بزرگ می‌شود، در نتیجه بیش از حد هورمون ترشح می‌کند.
- وجود التهاب در مراحل اولیه موجب پرکاری تیروئید می‌شود و هورمون‌ها بیش از اندازه ترشح می‌شوند.
- افزایش مقدار ید در بدن موجب افزایش فعالیت غده تیروئید شده و هورمون بیشتری ترشح می‌شود. این وضعیت در استفاده همیشگی از داروهای حاوی ید مانند شربت‌های سرفه و آمیودارون مخصوص درمان آریتمی قلبی، اتفاق می‌افتد.
- وجود ندول‌های تیروئید: این ندول‌ها توده‌های خوش‌خیم هستند که روی غده تیروئید تشکیل می‌شوند. زمانی که ندول‌ها بزرگ می‌شوند، فعالیت بیشتری دارند و تیروئید هورمون بیشتری تولید می‌کند.
نکاتی در مورد آزمایش TSH
قبل از انجام آزمایش TSH باید مصرف داروهای آمیودارون، دوپامین، لیتیوم، یدید پتاسیم و پردنیزون (پردنیزولون) را قطع کرده و به پزشک اطلاع دهیم. با انجام یک آزمایش خون می‌توانیم از سلامتی تیروئید مطمئن شویم.
- مقدار طبیعی TSH در خون بین 0/4 mlu/L و 4/0 mlu/L می‌باشد.
- مقدار بالاتر از این بازه نشان دهنده کم‌کاری تیروئید است چون غده تیروئید هورمون‌های کافی ترشح نمی‌کند. در نتیجه هیپوفیز برای کمک به تیروئید و تحریک آن TSH بیشتر تولید می‌کند.
- مقدار پایین‌تر از این بازه نشان دهنده پرکاری تیروئید است. زمانی که تیروئید هورمون‌های بیشتری تولید کند، هیپوفیز TSH کمتری تولید خواهد کرد.