پیرومانیا (به انگلیسی: pyromania) یک بیماری جدی روانی است که باعث می شود فرد مبتلا به صورت عمدی و تکراری دست به آتش افروزی بزند.
این فرد احساس می کند که قادر به کنترل رفتار خود نیست و آتش زدن باعث کاهش تنش ها و استرس های او خواهد شد. در واقع آتش افروزی باعث می شود که فرد احساس لذت و یا تسکین کند.
ویژگی اساسی این بیماری این است که فرد دست به آتش سوزی های عمدی و هدفمند می زند و علاوه بر این، فرد قبل از آتش سوزی دچار تحریک عاطفی و تنش می شود.
در این اختلال فرد در اثر افکار وسواس گونه غیرقابل کنترل اقدام به روشن کردن آتش کرده و نمی توانند خود را کنترل کنند. تا زمانی که آتش روشن نکنند، آرام نمی گیرند.
در آتش بازی معمولی، فرد با برنامه قبلی سعی در به آتش کشیدن چیزی می کند؛ در صورتی که در اختلال آتش افروزی فرد بدون انگیزه قبلی و توجه به عواقب آن در موقعیت های خطرناک آتش روشن می کند. این روشن کردن آتش، در اثر افکار وسواس گونه اتفاق می افتد.
در مورد کودکان باید احتیاط بیشتری در تشخیص به کار برد؛ چرا که ممکن است فرد در اثر ابتلا به اختلال سلوک (CD) این کارها را انجام دهد.
گاهی یک کنجکاوی یا آزمایش علمی توام با بی احتیاطی یا عدم آگاهی از عواقب، ممکن است با این جنون اشتباه گرفته شود.
افراد مبتلا به این بیماری برای سود مالی، پنهان کردن فعالیت های جنایی، انتقام جویی و یا تلاش برای زندگی بهتر، دست به آتش سوزی نمی زنند. همچنین توهم یا گمان نیز دلیلی بر آتش افروزی آنها نیست.
این آتش افروزی از اختلال در قضاوت نیز ناشی نمی شود و دلیل این بیماری ناتوانی ذهنی نیست.
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است که از قبل برای آتش افروزی آماده شوند. این افراد نسبت به آسیب های جسمی و مالی آتش سوزی بی تفاوت هستند.
بنابراین باید دنبال نشانه ها و علائم این بیماری در این افراد بود؛ از مهم ترین علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فرد شیفته آتش است؛ این شیفتگی می تواند شامل علاقه، کنجکاوی و جذابیت فرد برای آتش و لوازم آتش سوزی شود.
فرد از تماشای آتش سوزی، مواد آتش زا و تجهیزات مربوط به آتش سوزی لذت می برد و گاه صدای هشدارهای دروغین را در می آورد.
فرد بعد از آتش افروزی از عواقب کار خود لذت برده و احساس رضایت و تسکین می کند.
این افراد آتش سوزی را برای وابستگی به آتش نشانی دوست دارند.
این افراد ممکن است که همواره کبریت و فندک احتکار کنند و پارچه، فرش یا مبلمان را بسوزانند.
علت شناخته شده ای برای این بیماری وجود ندارد، البته تحقیقات نشان می دهد که ممکن است دلیل این بیماری ژنتیکی باشد و ممکن است که مشابه اعتیاد رفتاری باشد.
از طرفی افرادی که بیماری های روانی دیگری دارند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. اختلالاتی مانند اختلال قمار، اختلال دو قطبی، اختلال در مصرف مواد و اختلال شخصیت ضد اجتماعی از عوامل تاثیرگذار در این بیماری هستند.
همچنین تحقیقات نشان داده است که این بیماری در مردان شیوع بیشتری داشته است و شیوع آن در مردان 8 برابر بیشتر از زنان است؛ البته این بیماری هم در مردان و هم در زنان وجود دارد.
شیوع این بیماری حتی می تواند از 3 سالگی باشد و محدودیت سنی برای این بیماری وجود ندارد. عواملی چون ناتوانی در یادگیری و یا فقدان مهارت های اجتماعی، از مواردی هستند که در این بیماری تاثیر می گذارند.
همچنین عوامل محیطی نیز در این بیماری بی تاثیر نیستند. افرادی که مورد آزار های جسمی و جنسی قرار گرفته اند، افرادی که به آنها بی توجهی شده است و یا کودکانی که والدین آنها، آنها را رها کرده اند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
همچنین افرادی که سابقه جرم دارند، تمایل زیادی به آتش سوزی دارند.
پیرومانیا یک بیماری خطرناک است و باید به سرعت درمان شود. این بیماری در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده می شود.
از عوارض آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آسیب های جسمی ناشی از آتش سوزی
خسارت اموال
زندان
مرگ
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند یا والدینی که کودک مبتلا به اختلال آتش افروزی دارند، باید هر چه سریع تر نسبت به درمان این اختلال اقدام کنند.
راه های درمان این بیماری را در ادامه بیان می کنیم.
یکی از بهترین راه های درمان این بیماری، درمان شناختی – رفتاری است. این روش به فرد می آموزد که احساس تنش او منجر به آتش سوزی می شود. همچنین با صحبت کردن با فرد، ممکن است که ریشه بیماری و علل آن شناسایی شود.
بدین ترتیب درمانگر می تواند با صحبت کردن فرد را از علل بیماری دور کرده و به او راه های مقابله با این علت ها را نشان دهد.
همچنین درمانگر راه های از بین بردن یا کاهش تنش را به او آموزش می دهد تا فرد بتواند این اختلال را مدیریت کرده و یا به طور کامل از بین ببرد.
در درمان این اختلال در کودکان و بزرگسالان، خانواده درمانی نقش به سزایی دارد.
خانواده درمانی می تواند به اطرافیان کمک کند تا این اختلال را درک کنند. همچنین به آنها می آموزد که چگونه خانواده را در امان نگه دارند.
در برخی از مواقع، داروهایی برای بیماران تجویز می شود. این داروها شامل داروهای ضد بیماری صرع، ضد روان پریشی غیر معمولی، لیتیوم و ضد آندروژن هستند. این داروها باید توسط روانپزشک تجویز شوند.
توجه داشته باشید که تشخیص به موقع و مراجعه به درمانگر بهترین نتیجه را در درمان این بیماری خواهد داشت. یعنی اینکه به طور کلی روش شناختی – رفتاری بهترین گزینه برای درمان این اختلال است.