در زندگی روزمره هر فردی می تواند اتفاقات ناگوار زیادی بیفتد و هر فردی در معرض مشاهده آن باشد. اتفاقاتی مانند حادثه رانندگی یا دیدن یک حادثه دردناک و اتفاقاتی از این دست.
این اتفاقات با این که در افراد تجربیات تلخی ایجاد می کند، اما با گذر زمان افراد با آن کنار می آیند. اگر این فرآیند کنار آمدن تا ماه ها و سال ها طول بکشد، فرد دچار اختلال استرسی پس از حادثه یا اختصارا (PTSD) شده است.
اختلال استرسی نیز مانند سایر آسیب‌های روانی قابل درمان است و چه بسا می‌توان با رعایت نکاتی ابتدایی، از آسیب‌های اولیه آن که زندگی روزمره شخص را دچار بحران می‌کند جلوگیری کرد و طبیعتا در مرحله نخست باید فرد یا اطرافیان آن به شناسایی علائم بپردازند.
این اختلال می تواند پس از یک تاخیر، پس از چند هفته یا چند ماه شروع شود. معمولا این علایم تا 6 ماه خود را نشان می دهند.
در بیشتر افراد احساس غم عمیق، افسردگی، اضطراب، احساس گناه و یا عصبانیت وجود دارد و در برخی دیگر سه نوع علامت دیگر مشاهده می شود.
این سه علامت عبارتند از:
تکرار مداوم حادثه در ذهن یا به صورت کابوس در خواب
اجتناب از یادآوری حادثه و دوری کردن از مکان هایی که آن حادثه را تداعی می کند، یا سرگرم کردن خود با کارهای دیگر
فرد با حالت اضطراب منتظر خطر و اتفاق ناگوار است.
علائم اختلال استرسی پس از حادثه یا Posttraumatic stress disorder (PTSD)، ممکن است از یک ماه تا یک سال بعد از حادثه در فرد ظاهر شوند؛ ولی بعد از بروز، بطور مشخص ممکن است با شنیدن خبری خاص از جمله اخبار سوانح رانندگی، ضرب و شتم خیابانی، سرقت، اخبار تجاوز جنسی و موارد مشابه در فرد پدیدار شوند.
فرد مذکور بعد از شنیدن اخبار مشابه دچار حمله‌های عصبی شدید که عوارض آن شامل مواردی مانند؛ شوک عصبی، تشنج، پرخاش ناگهانی، استرش شدید، لرزش دست و بی قراری‌های مکرر است می‌شود.
پی تی اس دی می تواند پس از هر اتفاق ناگواری شروع شود. به طور کلی حادثه تلخ، حادثه ای است که انسان در آن موقعیت احساس خطر کند و زندگی خود را در معرض خطر و تهدید می بیند.
بعضی از حوادثی تلخی که می توان به آن اشاره کرد شامل:
حوادث شدید جاده‌ای
درگیری های نظامی
تجاوزهای شدید شخصی (مانند: تجاوز جنسی، حمله فیزیکی، سوءاستفاده، دزدی، زورگیری)
به گروگان گرفته شدن
حملات تروریستی
اسیر جنگی بودن
حوادث ناگوار طبیعی یا حاصل دست بشر
داشتن بیماری های لاعلاج
بروز مداوم علائم بیماری، می تواند روند زندگی عادی فرد در اجتماع را دچار آسیب جدی کند، بطوری که از انجام امور روزمره مثل تحصیل و کار باز بماند و از اجتماع دوری و به محیط‌های ایزوله پناه ببرد.
حتی در صورت شدت علائم بیماری و بی توجهی به شناسایی علائم و درمان اختلال استرسی پس از حادثه، ممکن است فرد دچار افسردگی های بلند مدت شود و گاها کار به خودکشی برسد!
تمامی افراد در رنج های مختلف سنی می توانند به اختلال پی تی اس دی دچار شوند.
به طور معمول این اختلال در افرادی مانند کهنه سربازان جنگ، کودکان و افرادی که مورد حمله فیزیکی، سوءاستفاده جنسی قرار گرفته اند و یا از یک تصادف شدید یا حادثه طبیعی مانند سیل، زلزله و… نجات پیدا کرده اند، دیده شده است. اما اطلاعات دقیقی در خصوص علت این بیماری مشخص نیست.
دانشمندان از ژنتیک، نوروبیولوژی، عوامل محیطی و خصوصیات شخصی به عنوان عوامل تاثیرگذار در این اختلال یاد می کنند.
برخی از شرایطی که می تواند این اختلال را نمایان تر کند، به شرح زیر است:
جنسیت؛ زنان بیشتر از مردان در معرض این اختلال روانی هستند.
زندگی طولانی مدت در شرایط پرخطر مانند جنگ و…
آسیب های دوران کودکی
احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید
عدم حمایت اجتماعی پس از حادثه
استرس اضافی پس از یک حادثه خطرناک، مانند از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه و شغل و…
داشتن سابقه بیماری های روانی، اعتیاد و مصرف مواد
کسی که مشکوک به PTSD است، چه علایمی از خود بروز می دهد؟
یادآوری مدام اتفاقی ناگوار در گذشته
داشتن مداوم احساسات و افکار منفی
بی حوصلگی و استرس شدید در مواجهه با مشکلات
عدم انجام صحیح فعالیتی که فرد به صورت مدام آن را انجام می‌داد.
گریه و علائم برونگرایی ناگهانی
تغییر در عادت اخلاقی بصورت ناگهانی
پرخاشگری
دوری از جمع و ترجیح به انجام امور بصورت انفرادی
فکر کردن به خودکشی
اگر یک یا چند مورد از علائم بالا را دارید و اتفاقی تلخ در گذشته شما افتاده است، ممکن است مستعد علائم شدیدتری باشید.
شاید فردی که دوستش دارید یا یکی از نزدیکان شما بعد از سانحه عوض شود و دیگر شبیه به قبل نباشد؛ مثلا عصبانی، کج خلق و افسرده شود. اختلال اضطراب پس از حادثه تاثیر زیادی روی احساس و سلامت روان عزیزان و دوستان شما دارد که باید با درک این موضوع به روند بهبود علائم کمک کرد.
شنیدن درباره حادثه‌ای که این اختلال را در نزدیکان شما ایجاد کرده دردناک است و حتی ممکن است باعث تداعی رویدادهای عذاب آوری شود.
در این مواقع شاید از تلاش‌های او برای صحبت در مورد حادثه اجتناب کنید یا از بهتر شدن حال عزیزتان نا امید شوید، و یا ممکن است به دلیل اینکه نمی‌توانید حالش را خوب یا فرایند درمان را سریع‌تر کنید، احساس عذاب وجدان داشته باشید.
یادتان باشد که نمی توانید فردی را تغییر دهید اما…
در مورد این اختلال اطلاعات کسب کنید؛ در این صورت درک می‌کنید که عزیزتان چه حالی دارد. توجه داشته باشید که انزوا جزو علائم اجتناب ناپذیر این اختلال است. پس در صورت لزوم به او فضا بدهید و در صورت نیاز بدون تغییر در رفتار برای او گوش شنوا باشید.
پیشنهاد حضور در مطب و شروع پروسه درمانی را بدهید، البته نه به صورت ناگهانی بلکه مرحله به مرحله در او احساس نیاز کنید. فرد را تشویق به انجام فعالیت‌های خانوادگی و دست جمعی کنید تا ذهن اون از افکار منفی دور بماند.
درمان PTSD به فرد کمک می‌کند دوباره کنترل زندگی خود را به دست بگیرید و اولین اقدام در پروسه درمانی، روان درمانی فرد است، اما می‌توان از دارو هم با نظر پزشک استفاده کرد.
ترکیب این دو روش به طرق زیر به بهبود علائم تدریجی و درمان کمک به سزایی می‌کند:
آموزش توانایی های مهار علائم در فرد
کمک کردن به فرد تا حس بهتری نسبت به خود و اطرافیان داشته باشد و سانحه پیش آمده را اتفاقی در گذشته تصور کند.
مهارت کنار آمدن با شرایط درصورت عود علائم با روش‌های روان درمانی حرفه‌ای در فرد ایجاد شود.
درمان مشکلات دیگر مربوط به تجربه آسیب زا، که منجر به تشدید علائم می‌شود مانند؛ افسردگی، اضطراب یا سوء مصرف الکل و مواد مخدر در فرد کنترل شود.
داروهایی که به روند بهبود PTSD یا اختلال استرسی کمک می کند، عبارتند از:
ضد افسردگی
این داروها به علائم کلی افسردگی و اضطراب کمک می‌کند. همچنین در رفع اختلالات خواب و تمرکز موثر هستند؛ سروتونین، پاروکستین و سرترالین برای درمان PTSD به تایید موسسه غذا و دارو جهانی رسیده‌اند.
پرازوسین
تحقیقات نشان داده پرازوسین می‌تواند باعث کاهش کابوس در افراد مبتلا به اختلال استرسی شود، از تحقیقات اخیر برمی‌آید که تاثیر این دارو بهتر از مسکن نیست. البته تفاوت شرکت کنندگان تحقیق اخیر با موارد قبل به گونه ای بود که می‌توان گفت نتیجه را تحت تاثیر قرار داده است.
افرادی که می‌خواهند پرازوسین مصرف کنند، باید حتما با پزشک صحبت کنند تا مشخص شود وضعیتشان در حدی هست که بتوانند این دارو را بخورند یا نه.
همچنین فراموش نکنید هرگونه عوارض احتمالی دارو را با پزشک درمیان بگذارید؛ شاید لازم باشد بیشتر از یک دارو یا ترکیبی از چند دارو را تجویز کند یا بهتر باشد پزشک دوز روزانه مصرف را تغییر دهد.