یکی از اختلالات خطرناک روانشناختی که حتی ممکن است باعث بیماری یا مرگ افراد شود، اختلال ساختگی یا Factitious Disorder است.
افرادی که به این اختلال مبتلا می شوند، ممکن است به خود یا اطرافیانشان آسیب بزنند؛ بنابراین باید هر چه سریع تر این اختلال شناسایی و درمان شود.
اختلال ساختگی یکی از پیچیده ترین اختلالات سوماتیک سمپتوم یا شبه جسمانی است. در این نوع اختلال، فرد بدون اینکه بیماری جسمانی داشته باشد، تلاش می کند تا بیمار شود یا کس دیگری را بیمار کند.
فرد مبتلا به اختلال ساختگی تمایل به فریب دادن پزشکان یا اطرافیانش دارد و معمولا این اختلال به دو صورت بروز می کند:
اختلال ساختگی برای خود
در این حالت فرد بیماری ندارد؛ اما تلاش می کند تا با آسیب زدن به خودش، خود را بیمار کند؛ معمولا افرادی که این کار را می کنند، سعی دارند تا توجه دیگران را جلب کنند و یا از زیر بار مسئولیت های خود فرار کنند.
با وجود اینکه انگیزه های مختلفی برای این کار وجود دارد؛ اما بیشتر این افراد تمایل دارند تا جلب توجه کنند. معمولا بار اول ممکن است پزشک متوجه این اختلال در فرد نشود؛ اما تکرار رفتارهای آسیب زا و بستری شدن های پی در پی باعث می شود که دیگران به وجود این اختلال پی ببرند.
اختلال ساختگی برای دیگران
در اختلال ساختگی نیابتی، فرد کس دیگری را بیمار می کند یا به او آسیب جسمانی می زند. بیشتر این افراد پدر و مادرهایی هستند که فرزندان خود را بیمار می کنند و یا به آنها صدمه جسمانی می زنند. بدین ترتیب فرزند خود را به بیمارستان می برند و بستری می کنند.
هدف از این کار این است که این والدین به دیگران نشان دهند که به سلامتی فرزند خود بسیار اهمیت می دهند و نگران سلامتی او هستند. آنها شبانه روز در کنار تخت فرزندشان می نشینند و از او مراقبت می کنند. با این کار باعث می شوند که دیگران آنها را تحسین کنند.
در صورتی که این کار تکرار شود؛ ممکن است که فرد قربانی دچار آسیب های شدیدی مانند قطع تنفسی در خواب، اسهال، تب های شدید، اختلال در خورد و خوراک، آلرژی، اختلالات اضطرابی و… شود. حتی ممکن است که به مرگ فرد قربانی بینجامد.
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، ممکن است که علائم مختلفی را از خود نشان دهند. این علائم عبارتند از:
از دست دادن بینایی
درد مفاصل
تهوع
استفراغ
اسهال
سردرد
این بیماری نشانه های دیگری نیز دارد که پزشکان باید با آن آشنا باشند تا فریب این افراد را نخورند و در صورت مشاهده این علائم از روانشناس برای درمان فرد کمک بگیرند.
این علائم عبارتند از:
دانش و آگاهی بسیار زیاد درباره بیماری ها و اصطلاحات پزشکی
علائم و نشانه های مبهم بیماری جسمانی
وخیم تر شدن شدت بیماری جسمانی بدون دلیل خاص
بستری شدن های پی در پی در بیمارستان
علاقه زیاد به انجام آزمایش های پزشکی یا عمل هایی با ریسک بالا
درگیری با پزشکان و کارکنان بیمارستان
ملاقات کنندگان کم در زمان بستری شدن به دلیل آگاهی خانواده و اطرافیان از تمارض های فرد
بستری شدن در بیمارستان های گوناگون
استفاده از نام های جعلی برای پنهان کردن سوابق پزشکی
عدم پاسخ گویی به درمان ها
این اختلال علل متعددی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
بی توجهی در دوران کودکی
از دست دادن یکی از عزیزان درجه یک
مشاهده یک اتفاق تلخ در خانواده
داشتن سابقه بیماری های مکرر و بدون درمان
این بیماری عوارضی دارد که ممکن است سلامتی فرد را به خطر انداخته و حتی منجر به مرگ فرد شود. برخی از این افراد در برابر آزمایش ها و درمان ها واکنش نشان داده و ممکن است به سراغ مصرف مواد روان گردان و یا مواد مخدر نیز بروند. بنابراین بهتر است که هر چه سریع تر برای درمان این بیماری اقدام شود.
معمولا افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارند و در بسیاری از کشورها، کودکان از چنین والدینی گرفته می شوند. رفتارهای این والدین برای فرزندان بسیار خطرناک بوده و می تواند منجر به مرگ آنها شود.
درمان این بیماری بسیار دشوار است؛ زیرا افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، خود را به عنوان بیمار ساختگی قبول ندارند و با پزشک خود نیز همکاری نمی کنند. معمولا درمان این افراد به کمک پزشک و روانپزشک انجام می شود.
در حالت کلی درمان بیماری اختلال ساختگی به دو صورت انجام می شود:
روان درمانی
این نوع درمان بر روی تغییر رفتار و تفکر فرد متمرکز بوده و به آن درمان شناختی – رفتاری نیز می گویند. در روان درمانی، درمانگر از روش هایی مانند: روان کاوی، هیپنوتیزم (هیپنوتراپی)، طرحواره درمانی و رفتار درمانی شناختی استفاده می کند.
خانواده درمانی
در خانواده درمانی به خانواده آموزش می دهند که با رفتارهای مناسب به فرد کمک کنند تا از تنهایی و انزوا خارج شده و این بیماری را در خود رفع کنند.