به تعریف ساده تر، اختلال سازگاری یا انطباقی به حالتی گفته می شود که فرد بعد از گذشت چندین ماه از یک اتفاق غم انگیز و استرس زا، هنوز نتوانسته با آن رویداد به درستی کنار بیاید و تنش و استرس آن رویداد هنوز فرد را آزار می دهد و باعث می شود زندگی فرد از حالت نرمال خارج شود.
باید اشاره کرد که ریشه ی بوجود آمدن این اختلال هنوز مشخص نیست.
این اختلال معمولا بعد از اتفاقاتی مثل مشکلات مالی و خشونت آمیز، شکست در روابط عاطفی، بوجود آمدن مشکلات شدید در خانواده، اخراج شدن از مدرسه و یا دانشگاه و به خصوص اخراج شدن از شغل و از دست دادن افراد نزدیک و عزیزان، تصادفات رانندگی و حتی رویداد های بزرگ بعد از بلایای طبیعی، همه این ها و خیلی از مسائلی که ممکن است روان فرد را بهم بریزد، می توانند باعث اختلال سازگاری یا انطباقی بشوند.
این اختلال ممکن است هم در بزرگسالان و هم نوجوانان و کودکان اتفاق بیفتد. نکته ی قابل توجه درباره ی این اختلال این است که در خانم ها دو برابر مردان رخ می دهد و در زنان متاهل نسبت به زنان مجرد بیشتر است.
بر اساس اختلالات استرس زا، اختلال سازگاری شش نوع مختلف دارد و هرکدام از این شش نوع علائم متفاوتی نشان می دهند.
این شش نوع عبارتند از:
دارای روحیه ی افسرده
اضطراب
اضطراب و افسردگی هم زمان
اختلال در رفتار
مشکلات احساس رفتاری
نامشخص
اختلال سازگاری یا همان انطباقی چند نوع فرعی نیز دارد که عبارتند از:
افسرده خویی
اختلال و اضطراب جدایی در کودکان
اختلال سلوک
همچنین اختلال انطباقی از نظر مدت بروز علائم هم به دو نوع متفاوت تقسیم می شود که بشرح زیر است:
نشانه های این نوع بیشتر از شش ماه یا کمتر باقی می ماند. این علائم بعد از اتمام شرایط ناگوار و استرس زا باید بهبود پیدا بکند.
نشانه های این نوع بیش از شش ماه باقی می ماند. این مورد مشکلاتی را برای زندگی فرد بوجود می آورد و فرد سختی هایی را متحمل می شود.
نشانه های اختلال سازگاری لزوما بلافاصله بعد از حادثه نمایان نمی شود. امکان دارد بین عامل استرس زا و بروز نشانه ها تا 3 ماه فاصله باشد. نشانه های این اختلال در هر فردی به صورت خاص بروز داده می شود.
ممکن است یک عامل، برای مثال اضطراب در یک بیمار A بیشتر و در بیمار B کمتر باشد. هم چنین سن نیز در شدت نشانه ها موثر خواهد بود.
لازم به ذکر است در بزرگسالان نشانه های روانی مثل افسردگی، اضطراب ذهنی و در کودکان و سالمندان نشانه های جسمی مثل درد داشتن بدون دلیل شایع تر می باشد.
به طور کلی نشانه های این اختلال عبارت است از:
ناراحتی، ناامیدی، عصبی بودن و گریه کردن
داشتن رفتار های تهاجمی مثل رانندگی بی پروا
کمبود خوشحالی و لذت
اضطراب های طولانی مدت
نگرانی و دلهره و دلشوره
مشکل داشتن در خواب (اختلال خواب)
مشکل داشتن در تمرکز
افکار پر خطر مثل خودکشی و اعتیاد
دور شدن از خانواده و دوستان، انزوا طلبی
انجام ندادن کارهای روزمره
بی توجهی به درس یا شغل
انقباض و لرزش ماهیچه ها
به محض اینکه علایمی از اختلال سازگاری (Adjustment disorder) را متوجه می شوید، سریعا به روانشناس مراجعه کنید.
باید اشاره کرد هرچه از مدت زمان شروع علائم بگذرد، ممکن است شدت اختلال افزایش پیدا کند. اگر هم شدت اختلال افزایش پیدا بکند و درمان شروع نشود فرد بیمار دچار اختلال ها و مشکلات روانی دیگر نیز می شود.
اگر خودتان یا یکی از نزدیکان شما به این اختلال دچار شده اید، جای نگرانی نیست. این اختلال چه با مراجعه به روانشناس و چه با مصرف دارو قابل درمان است.
اولین قدم برای درمان مراجعه به روانشناس یا روانپزشک می باشد. طول دوره ی درمان و تعداد دفعات مراجعه به تراپیست و اینکه چه داروهایی و با چه شدت دز هایی تجویز و مصرف بشود، بستگی به علائم بیمار دارد.
ممکن است دوره ی درمان بیمار کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. در هنگام مراجعه به پزشک به تمام سوالات او با دقت تمام پاسخ بدهید تا پزشک بتواند روند درمان را به بهترین نحو جلو ببرد.
موردی که نزدیکان و خود بیمار در روند درمان باید بدانند این است که درمان این اختلال با جلسات تراپی و با کمک روانشناس نتایج بهتر و موثر تری از مصرف قرص و داروهای ضدافسردگی خواهد داشت.
در روان درمانی از روش هایی مثل: درمان شناختی رفتاری، درمان رفتاری، درمان های روان پویشی و گروه درمانی استفاده می شود.