افرادی که دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal personality disorder) هستند دنیا را به گونه ای عجیب می بینند. آن ها وقوع هر گونه حادثه ای را به خود نسبت می دهند.
این افراد خرافاتی، عقاید عجیبی دارند به طوری که از بسیاری از اتفاقات، تفسیرهای اشتباهی دارند و آن را به خود نسبت می دهند.
این افراد می پندارند نیروی ماورایی و جادویی دارند و دیگران توان مقابله با اراده آن ها را ندارند. عواملی مانند سیل یا زلزله به خواست آن ها رخ می دهد. در برخی موارد حتی مرگ افراد را هم به خود نسبت می دهند. در تفکر آن ها هر رویدادی به آنان ربط دارد.
صحبت های این افراد بسیار غیرمنطقی است چرا که استدلال نادرستی از وقوع حوادث دارند و همه چیز را شخصی سازی می کنند. آن ها به دلیل این عقاید خرافی، جذب گروه های جادوگری و فرقه های خاص می شوند.
این افراد روابط کمی دارند و به غیر از نزدیکان با افراد کمی در ارتباط هستند چرا که نمی دانند چگونه با انسان ها ارتباط برقرار کنند. نمی دانند یک رابطه چگونه شکل می گیرد و ممکن است از رفتارهای دیگران برداشت های غلطی داشته و نسبت به آن ها سوءظن داشته باشند.
این افراد غالبا اضطراب اجتماعی دارند و چون نمی توانند در موقعیت های اجتماعی خاص رفتارهای درستی نشان دهند. ترجیح می دهند دور از اجتماع باشند و هنگامی که در جمع قرار می گیرند بسیار سرد برخورد می کنند.
فردی که دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال است علایم زیر را بروز می دهد:
باورهای عجیب و بی منطق
رفتار غیرمعمول
ناراحتی در موقعیت های اجتماعی
اضطراب شدید اجتماعی
نداشتن دوست صمیمی
پاسخ های عاطفی غیرمعمول
کمبود محبت یا ناتوانی در ابراز محبت
گفتار عجیب و بعضا نامبهم
پارانویا
این افراد علاقه به زندگی انفرادی دارند و در صورتی که اضطراب شدید اجتماعی داشته باشند به راحتی نمی توانند ارتباط برقرار کنند. این افراد ممکن است دیگران را علت ناراحتی خود در موقعیت های اجتماعی بدانند.
از دیگر رفتار های این افراد:
مبتلایان به این اختلال ممکن است لباس های عجیب و غریب بپوشند (مثلا یک شلوارک را با چکمه زمستانی).
این افراد از نداشتن روابط صمیمی ابراز ناراحتی می کنند در صورتی که رفتارشان با سایرین بسیار سرد است و این طور به نظر می رسد که تمایلی به برقراری ارتباط ندارند.
به افراد مشکوک هستند و نمی توانند روابط اجتماعی خوبی برقرار کنند. اصولا برقراری ارتباط طبیعی برایشان غیرممکن است. فقط زمانی که مجبور باشند این ارتباط را برقرار می کنند.
افراد مبتلا به اسکیزوتایپال روان پریش نیستند. (در روان پریشی علایم هذیان و از دست دادن ارتباط با واقعیت مشاهده می شود.)
رفتار این افراد پس از ازدواج نیز تغییری نمی کند و دچار مشکلات زیر می شوند:
در رابطه عاطفی به خوبی عمل نمی کنند چرا که مهارت ارتباطی بسیار پایینی دارند و نمی توانند به نیازهای عاطفی همسرشان پی ببرند.
در پیدا کردن شغل و مسائل مالی نیز ضعیف هستند چرا که نمی توانند با مردم ارتباط خوبی بگیرند.
به دیگران بی اعتماد هستند و ممکن است هر گونه رفتاری را کنایه و توهین تلقی کنند.
احساس طرد شدگی دارند و در معرض افسردگی هستند. با کوچکترین رفتار بدی از سوی نامزدشان احساس بی ارزشی کرده و از او دوری می کنند.
این نوع اختلال شخصیتی از زمان کودکی فرد ناشی می شود و نوع نگاه کودک و درک او از جهان خارج و نحوه ارتباط با دیگران به شکل گیری این اختلال کمک می کند. عوامل محیطی از جمله نحوه برخورد خانواده با کودک نیز در بروز این اختلال نقش دارد.
هنگامی که فرد دوران کودکی را پشت سر می گذارد در اثر تعامل با دیگران و دریافت نشانه های اجتماعی و تفسیر آنها ارتباط را می آموزد. در صورتی که این سیستم دچار مشکل باشد فرد دچار این اختلال شخصیتی می شود.
عواملی که در بروز این اختلال در کودکی نقش دارند عبارتند از:
بی توجهی ضربه روحی
فشار
سوءاستفاده
داشتن والدینی که به لحاظ احساسی جدا هستند.
کودکی که اختلال اسکیزوتایپال دارد علایم زیر را از خود بروز می دهد:
رابطه کودک با هم سن و سال هایش ضعیف است.
در فعالیت های گروهی کمتر شرکت می کند.
کودک احساس اضطراب اجتماعی و انزوا دارد.
حساس است.
نامفهوم صحبت می کند.
افکار و خیالات عجیب دارد.
برخی نیز عوامل ژنتیکی را عامل این اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال می دانند.
پزشک معالج در ابتدا سوالاتی در رابطه با شرایط بدنی بیمار می پرسد سپس سابقه این اختلال را در خانواده فرد بررسی می کند. ممکن است پزشک برای تشخیص بهتر بیمار را به روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد و با استفاده از نظرات او درمان را شروع کند.
پزشک مربوطه سوالات زیر را از بیمار می پرسد:
این علایم از چه زمانی شروع شد؟
این علایم بر زندگی شما چه تاثیری دارد؟
در موقعیت های اجتماعی چه احساسی دارید؟
خانواده شما چه نظری در مورد شما دارد؟
آیا به فکر آسیب رساندن به خود یا دیگران افتاده اید؟
در مورد تجربیات دوران مدرسه سوالاتی می پرسد؟
تجربیات محیط کاری را بررسی می کند؟
در مورد تجربیات دوران کودکی از بیمار سوال می پرسد؟
اگر پزشک این اختلال را تشخیص داد ممکن است داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی برای بیمار تجویز کند تا علایم کمتر شود. این اختلال داروی خاصی ندارد بسیاری از افرادی که به دلیل سایر مشکلات مرتبط با اسکیزوتایپال از جمله پارانویا به پزشک مراجعه می کند و در خلال شرح حال، این اختلال تشخیص داده می شود.
در ادامه به انواع درمان هایی که برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال استفاده می شود می پردازیم.
برای افرادی که مبتلا به این نوع اختلال هستند خانواده درمانی می تواند مفید باشد. مورد حمایت خانواده بودن و بهبود ارتباط با اعضای خانواده می تواند کمک زیادی به این افراد بکند.
روان شناس می تواند با استفاده از روان درمانی یا گفتار درمانی نحوه برقراری روابط اجتماعی را به فرد بیاموزد. همزمان با آن مهارت های اجتماعی نیز به او آموزش داده می شود تا در موقعیت های مختلف اجتماعی احساس راحتی کرده و بتواند به درستی رفتار کند.
این نوع درمان می تواند به بیمار کمک کند تا برخی رفتارهای مرتبط با شرایط را بهتر کنترل کند. در موقعیت های اجتماعی رفتار بهتری داشته باشد.
به نشانه های اجتماعی خوب پاسخ دهد. افکار و باورهای غیر معمول را عوض کنند و باورهای درست و معقول را جایگزین باورهای خرافی کنند و تفکرات او را اصلاح کنند.