اختلال علائم جسمانی چیست؟ – چه علائم و نشانه هایی دارد و نحوه درمان


بیماری علایم جسمانی یا سوماتیک نوعی اختلال روان تنی است که مشخصه آن بروز نشانه هایی از قبیل درد در نواحی مختلف بدن است.

برای آشنایی بیشتر با این اختلال پیشنهاد می کنیم در ادامه مطلب با مرکز مشاوره هم اندیشان همراه باشید.

در این اختلال فرد افکار منفی بسیاری در مورد سلامتی خود دارد. این یک اختلال غیرمعمول است که در آن فرد تمایل دارد در مورد علایم جسمانی فکر خود را مشغول کند.

در حالی که ممکن است فرد به لحاظ سلامتی مشکلی نداشته باشد و پارامترهای بیولوژیکی او طبیعی باشد. در حالی که او در مورد جسم خود دچار وسواس شده است و کوچکترین نشانه ها را رصد می کند.

در این حالت فرد مدام دارو مصرف می کند و در حال تجزیه و تحلیل بیش از حد بدن خود است. مثال واضح آن شیوع کرونا در دو سال گذشته بود که با اینکه همه از علایم آن آگاهی داشتیم با مشاهده کوچکترین آثاری از سرماخوردگی آن را به کرونا نسبت می دادیم و به صورت وسواس گونه با آن برخورد می کردیم و برای اطمینان به پزشک مراجعه می کردیم.

در ادامه علایم اختلال بدنی را توضیح می دهیم این علایم ممکن است خفیف یا شدید باشد که شامل دو گروه علایم عمومی و اختصاصی باشد.

علایم عمومی، بدن درد و خستگی است. علایم اختصاصی آن تنگی نفس و درد است. در موارد نادر می تواند سرطان و ایدز را نیز به همراه داشته باشد.

در حالت کلی موارد زیر به عنوان علایم اختلال جسمانی شناخته می شوند:

مقاربت دردناک

افکار مشوش در مورد سلامتی

علایمی مانند اسهال یبوست و شکم درد

در برخی از خانواده ها ممکن است شرایط بیمار درک شود و با مراجعه به پزشک همکاری شود اما برخی خانواده ها آسیب زا هستند. ممکن است او را دیوانه بنامند و او را رها کنند در این حالت فرد دچار افسردگی می شود.

بیمار همیشه نیاز دارد به بیمارستان مراجعه کند. در بدترین موارد ممکن است در مورد اطلاعات و مهارت تشخیص پزشک معالج خود شک داشته باشد. مثلا اگر پزشک عمومی باشد فرد به پزشک متخصص مراجعه می کند.

چنان چه این فرد برای اولین بار به روانپزشک مراجعه کند ممکن است در مورد سلامت فیزیکی فرد تردید کند. با این که مصرف دارو برای این بیماران چندان خوشایند نیست اما با عوارض جانبی آن ها کنار می آیند.

پزشک در فرآیند درمان ممکن است ابتدا روش درمانی خاصی را انتخاب کند و در برهه ای از زمان این روش را عوض کند. برای مثال اگر تا دیروز از روش آلوپاتیک برای درمان دردها استفاده می کرده ممکن است به این نتیجه برسد که این روش عوارض جانبی زیادی دارد و آن را کنار گذاشته و روش های دیگر مانند طب سوزنی یا هومئوپاتی را انتخاب کند.

اختلال جسمانی در اثر شرایط زیر رخ می دهد:

ژنتیک

اختلالات خلقی

علل محیطی

سابقه خانوادگی

عزت نفس پایین

بی ثباتی احساسی

الگوهای مخرب در خانواده

آزار جسمی و مورد سوءاستفاده جسمی بودن

حساس شدن به درد جسمی و عاطفی

زنان بیشتر از مردان تحت تاثیر این علایم قرار می گیرند. بنابراین شیوع این بیماری در زنان بالاتر است. این بیماری در افراد بالای 30 سال بیشتر دیده می شود ولی شروع آن می تواند در نوجوانی فرد هم باشد.

بررسی ها نشان می دهد عوامل زیر در بروز بیماری نقش عمده دارد:

مصرف الکل و مواد مخدر

افسردگی و اضطراب

سابقه بیماری پزشکی

شرایط نامناسب اقتصادی

سوء استفاده جنسی مکرر

اختلال استرس پس از سانحه

اگر این اختلال درمان نشود می تواند باعث بروز اتفاقات زیر شود:

افزایش افکار خودکشی

بی ثباتی مالی

ارتباطات ضعیف

بی کاری یا کم کاری

به خطر افتادن بهداشت روان

تشخیص این اختلال مشکل است چرا که علایم آن می تواند مشابه بقیه اختلالات باشد؛ اما این عارضه توسط روانپزشک و روان درمانگر تشخیص داده می شود.

برای تشخیص از کتابچه راهنمای تشخیصی DSM-5 استفاده می شود. سابقه بیماری فرد و وضعیت سلامتی دیگر افراد خانواده وی بررسی می شود و ممکن است پرسشنامه ای هم اخذ شود.

در ادامه روش تشخیص یکی از انواع این بیماری که به اختلال سوماتیک (Somatic) با اسپسیفایر درد است، می پردازیم.

در این اختلال بیمار از درد شکایت دارد اما به نظر می رسد منشا آن فیزیولوژیک یا نورولوژیک نیست.

درد شدیدتر حاصل از عارضه فیزیکی خاص است.

پس از آن که آسیب فیزیکی رفع شد، این درد ادامه می یابد. عوارضی مانند اختلال تبدیلی دارد و دچار عوارض فیزیکی زیادی می شوند که در اثر آن به پزشکان مختلف مراجعه می کند و حتی برای تسکین آن می تواند به مواد مخدر روی بیاورد.

در کشوری مانند آمریکا این اختلال 30 درصد مردم را درگیر کرده است و موارد زیر را شامل می شود:

کمردرد 30 درصد

درد مفاصل 25 درصد

دست درد و پادرد 20 درصد

سردرد 19 درصد

ورم معده و سایر اعضای بدن 11 درصد

درد معده یا دل درد 11 درصد

درد قفسه سینه 5 درصد

در زنان شیوع این اختلال بین افرادی که به طبقه پایین اجتماعی تعلق دارند بیشتر دیده می شود. همچنین در بین سیاهپوستان و افراد متعلق به آمریکای لاتین آمار بیشتر دیده می شود. در کودکان و خردسالان دردهای شکمی و سر و دست و پا دیده می شود که هیچ گونه علت جسمانی ندارد.

چون عوامل روانی در تشدید این بیماری نقش دارد این امر در تشخیص مفرط بودن درد متخصص را دچار مشکل می کند. در بسیاری از موارد هنگامی که پزشک شدت درد بسیار را زیر سوال می برد بیمار خشمگین می شود.

دارودرمانی

در اکثر مواقع این اختلال با دارودرمانی بهبود می یابد. اگر بیمار دچار افسردگی باشد داروهای ضدافسردگی به او تجویز می شود. در مورد مقدار این داروها باید با پزشک مشورت شود و ممکن است چند روز طول بکشد تا داروها اثر خود را نشان دهند.

روان درمانی

در این روش به فرد انگیزه لازم برای بهبود داده می شود. درمان شناختی – رفتاری نیز یکی از بهترین گزینه ها برای درمان است. روان پزشک باید بتواند اعتماد بیمار را جلب کند و برای او فردی تاثیرگذار باشد.

در این صورت بیمار می تواند به خوبی برنامه درمان را ادامه دهد و نشانه های بهبودی را ببیند. در این نوع درمان ممکن است مدیریت استرس به فرد یاد داده شود.