درمان های دارویی همیشه جواب نیست در بسیاری از موارد به دنبال روش هایی هستیم که مشکل طولانی بودن روند مصرف دارو و هزینه های زیاد درمان را نداشته باشد و فرد در زمان کمتری به درمان دست پیدا کند.
بیوفیدبک Biofeedback یک تکنیک جدید و روشی نوین در علم پزشکی است که در آن عملکردهای غیرارادی بدن را کنترل می کند و می تواند باعث بهبود بسیاری از بیماری ها شود.
در برخی موارد این روش جایگزین روش های معمول درمانی است و در برخی موارد به تشخیص متخصص این روش در کنار روش های درمانی برای افزایش اثربخشی آنها استفاده می شود.
در بدن انسان برخی فعالیت ها از جمله راه رفتن، صحبت کردن و… ارادی است اما برخی دیگر مانند ضربان قلب و فشار خون و دمای بدن غیر ارادی هستند که توسط سیستم عصبی کنترل می شوند.
این فعالیت ها در پاسخ به محیط انجام می شود. در واقع سیستم عصبی تصمیم می گیرد که فشار خون شما بالا برود یا قلب تان تندتر بزند.
بیوفیدبک تکنیکی است که با استفاده از قدرت ذهن و جمع آوری سیگنال های بدن می تواند عملکردهای غیرارادی بدن از جمله ضربان قلب و فشار خون و .. کنترل کند.
هدف بیوفیدبک پیشگیری درمان و کنترل بسیاری از بیماری ها و اختلالات است. گذشته از آن در بهبود عملکرد فردی نیز استفاده می شود.
روش کار بیوفیدبک به این صورت است که در ابتدا حسگر های الکتریکی به نقاط خاصی از بدن وصل می شود سپس درمانگر فرد را از طریق تمریناتی ذهنی از قبیل مدیتیشن، تجسم خلاق، تنفس یا تکنیک های آرام سازی هدایت می کند.
در طول جلسه، حسگرها، سیگنال های زیستی را از بدن شما دریافت کرده و بازخورد های لازم را به عکس العمل های بدن شما نشان می دهد.
بیوفیدبک نوعی چرخه شرطی سازی را در ذهن و بدن ایجاد می کند که باعث خود تنظیمی مغز شده و عملکرد آن اصلاح می شود. در طول اجرای این چرخه اگر عملکرد مغز خوب باشد و فرد پاسخ زیستی مطلوب را از خود بروز دهد پاداش (فیدبک) می گیرد.
برای مثال فردی دچار افزایش ضربان قلب است در صورتی که با تمرینات ذهنی که درمانگر می دهد ضربان قلبش نرمال شود، یک فیلم لذت بخش به عنوان پاداش برایش پخش می شود. مغز این لذت را درک کرده شرطی می شود و عملکرد ضربان قلب را بهبود می بخشد.
بیوفیدبک انواع مختلفی دارد که بسته به نظر درمانگر برای هر فردی نوع خاصی از آن استفاده می شود. در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
در این روش الکترودها روی سطح پوست، روی عضله موردنظر قرار گرفته و فعالیت الکتریکی این عضله سنجیده می شود. این سیگنال ها جمع آوری شده و به صورت ویدئوی چشمک زن نمایش داده می شود مثلا وقتی عضله در حالت انقباض است نور چشمک می زند یا وقتی در حال استراحت است نور خاموش می شود این گونه فرد یاد می گیرد چگونه این انقباضات عضلانی را در سطح نرمال نگه دارد.
در این روش امواج مغزی اصلاح می شود. الکترودها روی پوست سر قرار می گیرد و فعالیت الکتریکی مغزی وابسته به حالات هوشیاری فرد از جمله خواب آلودگی و آرامش و… را اندازه گیری می کند. سپس با توجه به آن به فرد بازخورد می دهد.
این تکنیک به دو صورت زیر استفاده می شود:
- آموزش آلفا: تکنیکی برای ریلکسیشن
- آموزش بتا: تکنیکی برای هوشیار سازی
با این دو تکنیک مغز فرد می آموزد که میزان امواج مغزی (دامنه ، قدرت، یکنواختی و…) را کم یا زیاد کند. این میزان به نوع اختلال فرد وابسته است.