ترایپوفوبیا (Trypophobia) نوعی فوبیا است که در آن فرد، از سوراخ های ریز و برآمدگی های سطوح ناهموار یا الگوهای نامنظم احساس ترس و بیزاری دارد.
ترایپوفوبیا حس بصری – دیداری است که افراد مبتلا با دیدن اشیای محرک یا عکس آنها دچار انزجار می شوند. این افراد هنگامی که الگوهای محرک را می بینند احساس خارش، تهوع، لرزش، تعریق و یا حتی حملات هراس را تجربه می کند.
یکی از راه های تشخیص این بیماری آن است که عکس هایی محرک به فرد نشان داده می شود و حال اگر نشانه ها و حالات ترس در او ایجاد شد، فرد به این نوع از فوبیا دچار شده است.
ترایپوفوبیا علایمی همانند فوبیاهای عجیب دارد که شامل علایم زیر است:
ترس و اضطراب
تعریق
خارش یا مور مور شدن
نفس نفس زدن
لرز
حملات هراس
در این فوبیا، احساس انزجار بیشتر از ترس گزارش شده است. در ادامه اثرات این اختلال، فرد تغییرات رفتاری مشاهده می کند؛ رفتارهایی که در آن از خوراکی ها و اشیاء محرک دوری می کند.
برای مثال فردی که نسبت به توت فرنگی ترایپوفوبیا دارد، از خوردن آن اجتناب می کند یا از حضور در مکان های با کاغذ دیواری طرح توت فرنگی یا خالدار دوری می کند.
برخی از عامل های محرک ترایپوفوبیا عبارتند از:
توت فرنگی
انار
حباب ها
قطرات شبنم
دانه میوه
حیوانات و چشم حشرات
اسفنج دریایی
پوشش بسته بندی حباب دار
کندوی زنبور عسل
مرجان ها
سطوح خالدار
اطلاعات در مورد این نوع از فوبیا اندک است و دانشمندان هنوز در حال بررسی هستند، اما به نظر می رسد برخی عوامل زیر در ایجاد ترایپوفوبیا نقش داشته باشد.
مغز فرد این الگوها را حیوانات خطرناک تداعی می کند
به نظر می رسد فرد با دیدن الگوهای گروهی و خال های ریز، حیوانات خاصی مانند پلنگ، مار، تمساح و… را در ناخودآگاه خویش تداعی می کند. تحقیقات نیز این فرضیه را تایید می کند.
تحقیقات نشان می دهد برای یک فرد مبتلا به ترایپوفوبیا هنگام دیدن کندوی زنبور، خطر حمله زنبورهای وحشی را تصور می کند؛ اما افراد معمولی با دیدن کندو به عسل یا زنبور (بدون خطر نیش) فکر می کنند.
به یک علت تکاملی اتفاق می افتد
ترایپوفوبیا یک واکنش تکاملی به اشیایی است که خطر را تداعی می کنند. برای مثال برخی از انگل ها سطوحی ناهموار دارند و با دیدن آن سطوح، خطر بیماری و مرگ را به صورت اغراق آمیزی حس می کند. این هراس تکاملی است و به دلایل دوری جستن از بیماری ها در فرد رخ می دهد.
یک بیماری عفونی را تداعی می کند
با مشاهده الگوهایی با سوراخ های ریز، فرد به یاد بیماری های عفونی می افتد و احساس مور مور شدن به او دست می دهد. این یک پاسخ تطبیقی به تهدید های احتمالی است که به صورت اغراق آمیز رخ می دهد و فرد را دچار مشکل می کند.
پاسخ به الگوهای بصری
در برخی موارد این احساسات در اثر پاسخ به الگوهای بصری اتفاق می افتد و به حیوانات خطرناک یا بیماری ها مرتبط نمی شود. در نتیجه این سوال را ایجاد می کند که آیا ترایپوفوبیا پاسخ طبیعی به محرک های بینایی است یا نوعی فوبیا محسوب می شود؟!
ابتلا به برخی اختلالات روانی
افراد مبتلا به ترایپوفوبیا معمولا دچار برخی از اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی نیز هستند.