تیک عصبی به مجموعه ای حرکات ناگهانی مانند پرش پلک یا گفته می شود که تکرار شونده است و دلایل عصبی دارد. فرد روی این حرکات کنترلی نداشته و بیشتر مانند سکسکه می ماند که فرد با این که می خواهد آن را کنترل کند ولی نمی تواند.
شاید فقط چند تیک عصبی مانند پریدن پلک، در بین مردم شناخته شده باشد اما واقعیت این است که تیک ها انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها می پردازیم.
تیک های حرکتی به تیک هایی گفته می شود که در آن حرکت غیرارادی را در عضلات فرد مشاهده می کنیم مانند به پلک زدن، تکان دادن شانه و یا تکان دادن دست ها و… .
در این نوع از تیک ها فرد صداهایی مانند صاف کردن گلو، فریاد زدن یک کلمه خاص و یا زمزمه را دارد.
تیک ساده فقط یک قسمت از بدن را درگیر می کند. مثلا چشم های فرد به حالت خیره در می آید.
در تیک های پیچیده چندین قسمت از بدن درگیر شده و با الگوی خاصی این تیک اتفاق می افتد. برای مثال فردی هنگام تکان دادن سر، دستش را نیز عقب و جلو کند و بالا بپرد.
علت دقیق تیک عصبی معلوم نیست اما عواملی مانند هیجان، خستگی شدید، استرس و اضطراب نیز می تواند باعث بروز آن شود. به نظر می رسد علت تیک های حرکتی تغییراتی است که در قسمتی از مغز رخ می دهد که مسئول حرکت است.
از عمده ترین عوامل ایجاد تیک می توان به موارد زیر اشاره کرد
استرس شدید
عوامل ژنتیکی
داروهایی مانند ریتالین، دگزدرین، آدرال و تگرتول
عفونت های نادر مغزی مانند انسفالیت
آن دسته از اختلالات ژنتیکی یا متابولیکی که عقده های قاعده ای مغز را درگیر می کند.
یماری هایی مانند فلج مغزی یا هانتینگتون
برخی عفونت های ویروسی
برخی عوامل باعث تشدید آن می شود از جمله توجه کردن به تیک ها و صحبت در مورد آن، اما تحقیقات نشان می دهد استرس و بی خوابی در ایجاد و تشدید تیک ها حرکتی نقش بیشتری دارد.
مصرف برخی داروهای غیرقانونی مانند کوکائین یا آمفتامین ها نیز می تواند این تیک ها را ایجاد کند.
اولین نشانه های تیک عصبی در سنین 5 الی 10 سال دیده می شود. رایج ترین نوع آن تیک های عصبی حرکتی است و در ناحیه سر و گردن رخ می دهند. این تیک ها در موارد استرس زا تشدید می شوند ولی در زمان آرامش فرد یا وقتی که روی کاری تمرکز داشته باشد این تیک ها دیده نمی شوند.
این علایم در طی زمان تغییر می کند ولی این به معنای بهبودی کامل نیست و فرد برای تشخیص و درمان باید اقدام کند.
از آن جایی که تشخیص اختلالات روانی بسیار پیچیده تر از بیماری های جسمی است بنابراین برای تشخیص و درمان تیک های عصبی مراجعه به یک روانشناس باتجربه ضروری است.
او با بررسی علایم تیک و طول مدتی که فرد را درگیر خود کرده می تواند روند تشخیص و درمان را شروع کنند. تیک هایی که طولانی مدت ادامه داشته اند باید به صورت جدی درمان شوند.
درمان تیک های عصبی معمولا به تلاش و استمرار زیادی نیاز دارد و فرد باید روند درمان و تمرینات را به طور مداوم انجام دهد.
در این مرحله روانشناس به فرد یاد می دهد چگونه علایم تیک را کنترل کند تا زندگی فرد دچار اختلال نشود و مانند بقیه افراد زندگی کند.
در این مرحله ممکن است در صورت صلاح دید روانشناس دارو درمانی انجام شود.
در طی این مراحل باید فرد باید یاد بگیرد در محیط های مختلف آرامش خود را حفظ کند و از ترس و خستگی دوری کند تا تیک های عصبی رخ ندهد. در تیک های خفیف درمانی صورت نمی گیرد و فقط فرد با اجتناب از استرس، خستگی و حفظ آرامش این علایم را کنترل می کند.
درمان به تشخیص متخصص در تیک های شدید
روش HRT (درمان عادت معکوس)
در این درمان یک سری حرکات عمدی به بیمار یاد داده می شود که در رقابت با این تیک ها عمل می کند و با وجود این حرکات، تیک ها نمی توانند همزمان رخ بدهند.
روش CBiT
در این روش مجموعه ای از رفتارها و تکنیک های رفتاری به فرد آموزش داده می شود که بتواند تیک ها را کم کند.
روش ERP
در این روش فرد یاد می گیرد با ترس هایش روبه رو شود و احساسات ناخوشایندی که قبل از تیک به فرد دست می دهد را کنترل کند تا وقوع تیک متوقف شود.
دارودرمانی
برخی داروها اثر کنترل کنندگی تیک ها را دارند و باعث کم شدن بروز این تیک ها می شوند. در کنار درمان های روانشناختی، درمان های دارویی استفاده می شود و زمانی تجویز می شود که درمان روانشناختی به تنهایی کافی نباشد.
اصلی ترین قرص ها برای کنترل تیک ها، داروهای عصبی است که به داروهای ضد روان پریشی مشهورند. این داروها با اثری که روی مغز دارند باعث کاهش تیک ها می شوند. اثرات مطلوب داروهایی مانند پیموزاید، ریسپریدون، آریپیپرازول در مغز باعث کنترل حرکات غیرعادی می شود.
داروهای دیگری مانند کلونیدین، تترابنازین، تزریق سم بوتولینوم و… برای کنترل کاهش تیک عصبی نیز تجویز می شوند.
البته باید توجه داشت که این داروها حتما به تجویز متخصص ذیصلاح و تحت نظر او مصرف شود و مصرف خودسرانه در بسیاری از موارد بسیار خطرناک است و می تواند عوارض جبران ناپذیری روی مغز داشته باشد.