در حالت کلی یکی از اهداف عمده علم، اندازه گیری پدیده های مورد بحث است. یعنی اینکه این پدیده ها با اعداد و ارقام قابل اندازه گیری باشند تا به راحتی طبقه بندی شده و قوانین مربوط به آنها مشخص شود.
به همین دلیل از زمانی که روان شناسی به آزمایشگاه کشیده شد، به عنوان یک علم مستقل درآمد. بدین ترتیب پدیده های روانی به صورت عینی و عملیاتی تعریف شده و اندازه گیری شدند.
به عنوان مثال استعداد، شخصیت و رفتار انسان ها اندازه گیری شد و پای مفهومی به نام روان سنجی به علم روانشناسی کشیده شد.
روان سنجی Psychometrics به روانشناسان کمک می کند تا پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی یا همان عددی تبدیل کنند. در واقع روان سنجی به معنی استفاده از روش های آماری و آزمایش برای اندازه گیری پدیده های روانی است.
یا در تعریف دیگر می توان چنین گفت که در لغت، روان سنجی به معنی اندازه گیری آنچه در روان شناسی است، می باشد و یکی از اهداف عمده آن اندازه گیری پدیده های روانی و جنبه کمی دادن به آنهاست؛ زیرا زمانی که پدیده ها با اعداد نشان داده می شوند، بهتر طبقه بندی می شوند.
در یک عبارت ساده تر، روان سنجی یعنی استفاده از آزمون های روانی برای اندازه گیری پدیده های روانی.
رشته روان سنجی در ایران یکی از گرایش های روانشناسی در دوره کارشناسی ارشد بوده و تعداد پذیرش دانشجو در این رشته بسیار کم است. کسانی که می خواهند در این رشته تحصیل کنند، باید سواد غنی در زمینه روانشناسی داشته باشند و با آشنایی بر فلسفه علم، بر ریاضیات و آمار نیز تسلط داشته باشند.
انسان ها همواره برای شناختن توانایی ها و شخصیت خود به روان سنجی نیاز دارند تا طبق طبقه بندی ها، جایگاه خود را بهتر شناخته در جهت بهبود شرایط خود بیشتر تلاش کنند.
این طبقه بندی و شناخت می تواند شامل مسائل جسمی (قوی و ضعیف بودن، سالم و بیمار بودن و…) باشد و هم شامل مسائل روانی و ذهنی مانند (هوش، استعداد، شخصیت و…) شود.
در جامعه امروزی این روان سنجی یک موضوع بسیار مهم بوده و وسایل و ابزارهای علمی زیادی را در اختیار جامعه و متخصصان علوم انسانی قرار می دهد.
کاربردهای روان سنجی را می توان به صورت زیر بیان کرد:
پیش بینی Prediction
یکی از کاربردهای روان سنجی این است که افراد می توانند با استفاده از این علم، میزان موفقیت خود را در آینده در زمینه های تحصیلی یا شغلی پیش بینی کنند. روان سنجی برای توانایی پیشرفت تحصیلی و دیگر ویژگی های افراد به کار می رود.
گزینش و انتخاب Selection
یکی دیگر از کاربردهای روان سنجی این است که در موسسات و سازمان ها این آزمون برای گزینش مناسب افراد بسیار به کار می رود.
طبقه بندی Classification
طبقه بندی یا گروه بندی افراد بر اساس تقسیمات منطقی یکی دیگر از کاربردهای روان سنجی است. در واقع در طبقه بندی باید مشخص شود که هر فرد خاص در چه گروهی جای دارد و بر اساس چه روشی می توان او را مورد آموزش و یا درمان قرار داد. بدین ترتیب روان سنجی ابزار و وسایل لازم را برای طبقه بندی افراد فراهم کرده است.
ارزشیابی Evaluation
مورد بعدی این است که از ابزارهای روان سنجی برای قضاوت و ارزشیابی برنامه ها، روش ها، تدابیر درمانی و همچنین میزان پیشرفت بیماران به کار می روند. همچنین از این ابزارها برای بررسی روش های نوین درمانی استفاده می شود.
افرادی که در رشته روان سنجی فارغ التحصیل می شوند، باید برای داشتن مجوز یا پروانه روان سنجی در آزمون نظام روان شناسی شرکت کنند. در این آزمون مهارت های فرد مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد.
این مهارت ها عبارتند از:
اجرا، نمره گذاری و تفسیر انواع آزمون های هوش، استعداد، شخصیت و…
آشنایی و داشتن مهارت در اصول و فنون مرتبط با ساختن و مطالعه ویژگی های روایی و اعتبار. همچنین تنظیم جداول مربوط به هنجارها با توجه به فرهنگ و رسوم ایران
شناخت آزمون هایی که در ایران به تایید سازمان نظام روان شناسی و مشاوره هنجاریابی رسیده اند.
رعایت اصول اخلاقی مرتبط با فعالیت های روان شناس، مشاوره و روان سنجی
رعایت تعرفه اجرا و تفسیر آزمون که سازمان نظام روان شناسی اعلام کرده است.
اجتناب از برگزاری غیرضروری آزمون در مورد مراجعان
آشنایی کلی با انواع آزمون های فرافکنی
روان شناسان برای اینکه تشخیص درستی داشته باشند و روش درمانی مناسبی را انتخاب کنند، از انواع تست های روان سنجی استفاده می کنند. از این تست ها برای مسائل متعددی استفاده می شود.
ازجمله تست های روان سنجی بسیار پرکاربرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تست های شخصیت شناسی
تست های روان شناسی کودک
تست های ارزیابی کودکان
تست های روان شناسی ازدواج
تست های شغلی و اجتماعی
تست هوش
تست مشکلات رفتاری
و…