با پیشرفت علم در حوزه روانشناسی بسیاری از مشکلاتی که در قبلا فقط تحت عنوان بیماری روانی شناخته می شدند و درمان خاصی برای آنها وجود نداشت امروزه تعریف خاصی پیدا کرده اند و راه های درمانی اختصاصی دارند.
اختلال شخصیت اجتنابی، شخصیت مرزی، شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و… همگی مواردی هستند که امروزه توسط روانشناسان تشخیص داده می شوند.
اختلال شخصیت اجتنابی یا همان ضد اجتماعی یک بیماری روانی است که در آن شخص هیچ گونه اهمیتی به درست و غلط بودن رفتارهایش نمی دهد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی برای احساسات دیگران اهمیتی قائل نیستند.
<مهم ترین نکته در افراد مبتلا به این اختلال این است که آنها هیچگونه احساس شرم و گناهی در برابر رفتار خود ندارند>
افرادی که دچار این اختلال هستند ممکن است این نشانه ها را داشته باشند:
- به درست و غلط بودن کاری اهمیت نمیدهند
- به دروغگویی و مخفی کاری عادت میکنند و آن را بد نمیدانند.
- برای لذت خود و منافع شخصی به سوء استفاده از دیگران میپردازند.
- پرخاشگری، عصبانیت و خشونت بی دلیل از نشانه های این افراد است.
- حس برتر بودن نسبت به دیگران دارند و این موضوع در رفتارشان معلوم است.
- دائما با قوانین مشکل دارند و مرتکب جرم میشوند.
- با گول زدن و اهانت به دیگران حقوق آنها را زیر پا میگذارند
- در برنامه ریزی برای آینده خود دچار مشکل میشوند.
- عدم همدلی با دیگران و عدم پشیمانی از آسیب رساندن به دیگران
- روابط اجتماعی ضعیف
- و …
نکته مهم این است افرادی که در بزرگسالی به اختلال شخصیت اجتنابی دچار میشنود معمولا این علائم را در قبل از 5 سالگی داشته اند. بنابراین به عنوان یک والد باید حتما به این نشانه ها دقت کنید و در صورت مشاهده کردن در فرزند خود از مشاوره کودک کمک بگیرید.
اختلال شخصیت دوری گزین همانند سایر اختلالات روانی تنها یک عامل ندارد. بطور کلی در بیماری های روانی چندین عامل سبب به وجود آمدن یک اختلال میشوند.
در اینجا سه عامل زمینه ساز این اختلال را آورده ایم:
ژنتیک
ژنتیک عضو جدا نشدنی در عوامل بستر ساز بیماریهای روانی است. تحقیقات نشان داده است معمولا افرادی که دچار اختلالات روانی میشوند، حداقل یکی از اعضای خانواده یا فامیل این شخص دچار این اختلال بوده است. بنابراین عوامل ژنتیکی میتوانند زمینه ساز خوبی برای اختلالات روانی باشند.
عوامل محیطی
بدون شک موثرترین عامل در شکل گیری اختلال شخصیت دوری گزین عوامل محیطی است. عوامل محیطی شامل:
- محل زندگی
- نوع رفتار والدین
- بزرگ شدن در محیطی پر استرس و پر اضطراب
- سابقه مورد سوء استفاده واقع شدن در کودک
همه این موارد باعث میشوند که یک شخص مستعد ابتلا به شخصیت اجتنابی شود.
مکانیسم مراقبت افراطی
ابتدا باید ببینیم مکانیسم مراقبت افراطی چیست؟
افرادی که به این مشکل مبتلا هستند بیش از حد ارتباطات خود را وارسی میکنند. آنها دائما مراقب این موضوع هستند که مورد سوء استفاده قرار نگیرند. این افراد در برقراری رابطه با دیگران وسواس گونه عمل میکنند.
این افراد نمیتوانند با دیگران بخوبی ارتباط برقرار کنند. این موضوع باعث میشود که مستعد ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی شوند.
تشخیص این بیماری کار آسانی نیست و بدیهی است که افراد معمولی نمیتوانند این بیماری را به دو دلیل که در ادامه به بررسی هر کدام از آنها میپردازیم تشخیص دهند.
این دو دلیل به صورت زیر است:
1. شباهت با اختلالات دیگر
2. سینوسی بودن بیماری
به طور کلی بیماریهای روانی نشانه های شبیه به یکدیگر دارند. این موضوع کار را برای متمایز کردن آنها از یکدیگر سخت میکند.
برای مثال به دو مورد از این شباهت ها میپردازیم:
شباهت اختلال شخصیت دوری گزین با اسکیزوئید
در هر دوی این اختلالات:
- شخص شخصیتی ضد اجتماعی دارد.
- به پرخاشگری روی می آورد.
- احساسات دیگران برایش اهمیتی ندارد.
اما چیزی که این دو اختلال را از یکدیگر متمایز میکند تمایل شخص است. در اختلال شخصیت اجتنابی فرد تمایل به برقراری ارتباط با دیگران دارد. اما با توجه به مشکلات و زمینه های این بیماری قادر به برقراری ارتباط نیست. در صورتی که در اسکیزوئید فرد اصلا به برقراری ارتباط تمایلی ندارد
شباهت شخصیت اجتنابی با شخصیت مرزی
در هر دو این بیماری ها:
- شخص پرخاشگر است.
- روابط اجتماعی متزلزل دارد.
- رفتارهای پرخطر دارد و قانون شکنی می کند.
اما با وجود یک نشانه می توان شخصیت مرزی را از شخصیت دوری گزین متمایز کرد.
< شخصیت دوری گزین هیچگونه احساس شرم و پشیمانی از نوع رفتارش با دیگران ندارد. اما شخصیت مرزی از رفتار اشتباهش با دیگران پشیمان میشود.