اختلال ارتباطی یک اختلال رشدی یا اکتسابی در مهارت های اصلی برقراری ارتباط با دیگران همچون گفتار، زبان یا شنوایی یک شخص است.
اختلالات ارتباطی می تواند بر نحوه دریافت، ارسال، پردازش و درک شخص تاثیر بگذارد که علائم آن در هر فرد می تواند خفیف یا شدید باشد.
اختلالات ارتباطی روابط فرد را تحت تاثیر قرار می دهند؛ بنابراین تشخیص و درمان امری ضروری است.
اختلال گفتار که سخن هر فرد را در بیان، روان بودن تکلم، صدا و ایجاد آن اختلال به وجود می آورد.
اختلالات بیانی یا واجی ناشی از تغییرات ساختاری است که در ماهیچه ها و استخوان های مربوط به تولید صداهای گفتاری و تلفظ آنها اتفاق می افتد، که در نتیجه سبب گفتاری غیر معمول می شود. در این اختلال فرد نمی تواند به صورت صحیح سخن بگوید و با تغییر یا جایگزینی کلمات، در انتقال پیام خود ناتوان بوده و درک آنها برای دیگران دشوار است.
اختلالات روانی در صورت وجود اختلالات ژنتیکی یا عصبی – فیزیولوژیکی فرد، مشاهده می شوند؛ که جریان گفتگوی آن را دچار مشکل می کنند و به صورت لکنت، درهم ریختگی یا ریتم غیر معمولی در صداها و سرعت خود را نشان می دهد.
اختلال صدا به دلیل ناهنجاری در زیر و بم صدا ایجاد می شود که اصولا با سن یا جنسیت فرد همخوانی ندارد. این اختلال به صورت داشتن صدای بلند، حجم صدا یا طول سخنرانی غیر طبیعی نیز وجود دارد.
اختلال زبان در استفاده یا درک فرد از مهارت های کلامی یا نوشتاری مشکل ایجاد می کند. این اختلال از اختلالات گفتاری متفاوت بوده و به زبان بیانی و دریافتی شخص اشاره دارد. همچنین اختلالات زبان مربوط به شکل، محتوا یا عملکرد زبان است.
این اختلالات معمولا موارد زیر را تحت تاثیر خود قرار می دهند:
واج شناسی (فونولوژی) که صداهایی که سیستم های زبانی را تشکیل می دهند.
ریخت شناسی (مورفولوژی) که ساختار و ترکیب کلمه را مشخص می کند.
دستور نحو، چگونگی شکل گیری جملات را مورد توجه قرار می دهد.
اختلالات مفهوم زبان بر محتوای زبان یا معانی و همچنین بر معنای کلمات تاثیر می گذارد.
اختلالات عملکرد زبان در عملکرد زبان که با استفاده از عناصر آواشناسی، مورفولوژی، نحو و معنا شناسی شکل می گیرد، اختلال ایجاد می کند. به گونه ای در استفاده مناسب از پیام های اجتماعی و عملگرایی آنها موثر است.
اختلالات شنوایی از شنیدن کامل فرد، جلوگیری می کند و توانایی فرد را برای تولید، درک یا حفظ گفتار محدود می نماید. شخصی که به اختلال شنوایی مبتلا باشد، ممکن است در تشخیص و درک مطالب شنیداری دچار مشکل شود که عموما آن را ناشنوا یا کم شنوا می نامند.
در واقع در افراد ناشنوا عصب شنوایی آنها آسیب رسیده است و پس از مدتی موجب شنوایی کم و شدید می شوند. ناشنوایی اصولا بر ارتباطات شفاهی فرد تاثیر می گذارد و سبب می شود که فرد، ورودی حسی خود را از جایی غیر از کانال شنوایی دریافت کند.
همچنین افرادی که کم شنوا هستند، با این که ورودی های حسی خود را از کانال های شنوایی دریافت می نمایند؛ اما در شنیدن صحیح و در ادامه برقراری ارتباط مشکل دارند.
همچنین این افراد ممکن است به دلیل بیماری، عفونت یا آسیب به پرده گوش در دسته اختلالات شنوایی قرار بگیرند.
این اختلالات ناشی از نقص هایی است که بر نحوه تبدیل اطلاعات افراد تاثیر می گذارد. این اختلال هنگامی که شخص در پردازش سیگنال های شنیداری مشکل داشته باشد، به وجود می آید که آسیب های محیطی یا فکری در ایجاد آنها هیچ نقشی ندارند.
اختلالات ارتباطی به دلایل مختلفی ایجاد می شوند. در بسیاری از مردم این اختلالات از شروع زندگی آنها وجود داشته است و برخی نیز در هنگام حوادث متفاوت به آن ها دچار شده اند.
برخی از موارد احتمالی که سبب ایجاد اختلالات ارتباطی می شوند به شرح زیر می‌باشند:
از دست دادن شنوایی
آسیب مغزی
شکاف لب یا کام
سوء مصرف مواد مخدر
اختلال طیف اوتیسم
اختلال عصبی یا عاطفی
سکته و فلج مغزی
تومورهای مغز در مناطقی مرتبط با ارتباطات در مغز
آسیب تارهای صوتی
ناتوانی‌های ذهنی
وجود اختلالات یادگیری
هر نوع علائم، به نوع اختلال و علت آن بستگی دارد. اما به صورت کلی علائم رایج اختلالات ارتباطی شامل موارد زیر می‌باشند:
صداهای تکراری
استفاده نادرست از کلمات
ناتوانی در برقراری ارتباط به صورتی که قابل فهم باشد.
ناتوانی در دریافت مفاهیم و درک پیام ها
تشخیص دقیق اختلالات ارتباطی نیازمند نظر متخصصان مغز و اعصاب، آسیب شناسان گفتار و زبان است که توسط آزمایش‌هایی تایید می شوند.
آزمایشات و معاینات رایج برای تشخیص اختلالات ارتباطی عبارت اند از:
معاینه فیزیکی کامل
تست روان سنجی مهارت‌های استدلال و تفکر
تست‌های گفتار و زبان
تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
اسکن (CT) توموگرافی کامپیوتری
ارزیابی روانپزشکی