یکی از اختلالات رفتاری رایج به خصوص در کودکان، اختلالات ارتباطی می باشند که در روند صحیح گفتار و شنوایی افراد مشکل ایجاد می‌کنند.
مثلا افرادی که در هنگام صحبت کردن نمی توانند کلماتی را به صورت درست تلفظ کنند یا در مرتب سازی جمله خود مشکل دارند، ممکن است به یکی از اختلالات ارتباطی یا چند نمونه از آن ها به صورت ترکیبی دچار شده باشند.
برای همین اگر علائم این اختلال را در فرزند خود مشاهده کردید، می توانید نسبت به تشخیص دقیق آن از طریق متخصصان اقدام نمایید و در صورت نیاز به درمان آن بپردازید.
اختلال ارتباطی یک اختلال رشدی یا اکتسابی در مهارت های اصلی برقراری با دیگران همچون گفتار، زبان یا شنوایی یک شخص است. اختلالات ارتباطی می تواند بر نحوه دریافت، ارسال، پردازش و درک شخص تاثیر بگذارد که علائم آن در هر فرد می تواند خفیف یا شدید باشد.
اختلالات ارتباطی روابط فرد را تحت تاثیر قرار می دهند و اهمیت به آن ها با هدف تشخیص و درمان امری ضروری است.
اختلالات ارتباطی که از شایع ترین اختلالات به خصوص در کودکان به شمار می روند که وجود هر اختلال در یک زمینه یا به صورت ترکیبی برای هر شخص وجود دارد.
اختلالات ارتباطی به 4 دسته اصلی اختلال در گفتار، زبان، شنوایی و پردازش (درک مفاهیم) تقسیم بندی می شوند که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.
اختلال گفتار که سخن هر فرد را در بیان، روان بودن تکلم، صدا و ایجاد آن اختلال به وجود می آورد.
اختلالات بیانی یا واجی ناشی از تغییرات ساختاری است که در ماهیچه ها و استخوان های مربوط به تولید صداهای گفتاری و تلفظ آنها اتفاق می افتد که در نتیجه سبب گفتاری غیر معمول می شود. در این اختلال فرد نمی تواند به صورت صحیح سخن بگوید و با تغییر یا جایگزینی کلمات در انتقال پیام خود ناتوان بوده و درک آن ها برای دیگران دشوار است.
اختلالات روانی در صورت وجود اختلالات ژنتیکی یا عصبی – فیزیولوژیکی فرد، مشاهده می شوند که جریان گفتگوی آن را دچار مشکل می کنند و به صورت لکنت، درهم ریختگی یا ریتم غیر معمولی در صداها و سرعت خود را نشان می دهد.
این اختلال به دلیل ناهنجاری در زیر و بم صدا ایجاد می شود که اصولا با سن یا جنسیت فرد همخوانی ندارد. این اختلال به صورت داشتن صدای بلند، حجم صدا یا طول سخنرانی غیر طبیعی نیز وجود دارد.
اختلال زبان در استفاده یا درک فرد از مهارت های کلامی یا نوشتاری مشکل ایجاد می کند. این اختلال از اختلالات گفتاری متفاوت بوده و به زبان بیانی و دریافتی شخص اشاره دارد. همچنین اختلالات زبان مربوط به شکل، محتوا یا عملکرد زبان است.
این اختلالات معمولا موارد زیر را تحت تاثیر خود قرار می دهند:
واج شناسی (فونولوژی) که صداهایی که سیستم های زبانی را تشکیل می دهند.
ریخت شناسی (مورفولوژی) که ساختار و ترکیب کلمه را مشخص می کند.
دستور نحو، چگونگی شکل گیری جملات را مورد توجه قرار می دهد.
اختلالات مفهوم زبان بر محتوای زبان یا معانی و همچنین بر معنای کلمات تاثیر می گذارد.
اختلالات عملکرد زبان در عملکرد زبان که با استفاده از عناصر آواشناسی، مورفولوژی، نحو و معنا شناسی شکل می گیرد، اختلال ایجاد می کند. به گونه ای در استفاده مناسب از پیام های اجتماعی و عملگرایی آن ها موثر است.
اختلالات شنوایی از شنیدن کامل فرد، جلوگیری می کند و توانایی فرد را برای تولید، درک یا حفظ گفتار محدود می نماید. شخصی که به اختلال شنوایی مبتلا باشد، ممکن است در تشخیص و درک مطالب شنیداری دچار مشکل شود که عموما آن را ناشنوا یا کم شنوا می نامند.
در واقع در افراد ناشنوا عصب شنوایی آن ها آسیب رسیده است و پس از مدتی موجب شنوایی کم و شدید می شوند. ناشنوایی اصولا بر ارتباطات شفاهی فرد تاثیر می گذارد و سبب می شود که فرد، ورودی حسی خود را از جایی غیر از کانال شنوایی دریافت کند.
همچنین افرادی که کم شنوا هستند، با این که ورودی های حسی خود را از کانال های شنوایی دریافت می نمایند اما در شنیدن صحیح و در ادامه برقراری ارتباط مشکل دارند.
همچنین این افراد ممکن است به دلیل بیماری، عفونت یا آسیب به پرده گوش در دسته اختلالات شنوایی قرار بگیرند.
این اختلالات ناشی از نقص هایی است که بر نحوه تبدیل اطلاعات افراد تاثیر می گذارد. این اختلال هنگامی که شخص در پردازش سیگنال های شنیداری مشکل داشته باشد، به وجود می آید که آسیب های محیطی یا فکری در ایجاد آن ها هیچ نقشی ندارند.
اختلالات ارتباطی به دلایل مختلفی ایجاد می شوند. در بسیاری از مردم این اختلالات از شروع زندگی آنها وجود داشته است و برخی نیز در هنگام حوادث متفاوت به آن ها دچار شده اند.
برخی از موارد احتمالی که سبب ایجاد اختلالات ارتباطی می شوند به شرح زیر می‌باشند:
از دست دادن شنوایی
آسیب مغزی
سوء مصرف مواد مخدر
اختلال طیف اوتیسم
اختلال عصبی یا عاطفی
سکته و فلج مغزی
آسیب تارهای صوتی
ناتوانی‌های ذهنی
وجود اختلالات یادگیری
اصولا درمان اختلالات ارتباطی با 3 هدف کمک به کودکان برای بهبود توانایی‌های ارتباطی، کمک به راهبردهای مقابله‌ای و گزینه‌های جایگزین در ارتباطات و استفاده و تمرین مهارت‌های ارتباطی در محیط‌های واقعی انجام می‌گیرد. از این جهت این درمان‌ها شامل برنامه‌های درمانی زیر می‌شوند.
گفتار درمانی نوعی از درمان است که به نحوه صحبت کردن افراد متمرکز است و به آنها در یادگیری واژگان جدید، سازماندهی افکار و تصحیح اشتباهات دستوری یا کلمه‌ای کمک می‌کند.
این مرحله برای آشنایی افراد در استفاده از رفتارهای ارتباطی مطلوب، استفاده از راهبردهای مقابله‌ای ناسازگار و ارتقای رشد مهارت‌های بین فردی طراحی شده است.
استفاده از داروهای تقویتی و محرک، امری رایج جهت کمک به درمان می‌باشد. برخی از پزشکان ممکن است داروهایی متناسب با هر گونه علائم برای افراد تجویز کنند که به روند بهبودی آنها سرعت بخشند.
اصلاح محیط یا فراهم آوردن محیطی مناسب بخش مهمی از روند درمان اختلالات ارتباطی را شامل می‌شود. مثلا کودکانی که دچار این اختلال هستند، می‌توانند با قرار گرفتن در محیطی همچون مدرسه و مراکز آموزشی و شرکت در بحث‌ها و آزمون‌های شفاهی، مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنند.