برای اینکه فرد بتواند به راحتی در مسیر ترک اعتیاد قدم بردارد، باید بداند که چه چیزهایی باعث گرایش او به اعتیاد شده اند. تا زمانی که فرد این عوامل را به خوبی نشناسد، نمی تواند آنها را از زندگی خود دور کند. بنابراین ممکن است با کارهایی مانند سم زدایی نیز، فرد دوباره به سراغ مواد برود.
مشاور ترک اعتیاد به افراد کمک می کند که این عوامل را شناسایی کنند. این عوامل ممکن است درونی یا بیرونی باشند. عوامل بیرونی، مواردی مانند فقر، دوستان معتاد و یا دسترسی زیاد به مواد مخدر هستند. عوامل درونی نیز مواردی مانند افسردگی، کمبود اعتماد به نفس، خشم زیاد و… می باشند.
در بسیاری از موارد، فرد هیچ انگیزه ای برای ترک اعتیاد ندارد و به اجبار خانواده اش به سمت ترک اعتیاد رفته است. این مسئله یکی از علت های ناموفق بودن ترک اعتیاد است؛ چون فرد بعد از مدتی دوباره به سمت مواد خواهد رفت. در این مواقع مشاور به فرد کمک می کند تا آزادانه شرایط را بررسی کند.
در مصاحبه انگیزشی درمانگر معتقد است که بیمار از نظر روانی دچار نا هم خوانی های ذهنی است. بنابراین هم می خواهد ترک کند و هم نمی خواهد. روشن شدن این نا هم خوانی ها و حل تعارض ها به فرد کمک می کند تا برای ترک اعتیاد تصمیم بگیرد و از درون راضی به ترک اعتیاد شود.
این مساله کمک می کند تا در بعد از ترک، نتیجه موفقیت آمیز بوده و فرد به سراغ مواد باز نگردد.