اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) اختلالی است که در آن افراد دارای افکار، ایده ها یا احساسات مکرر و ناخواسته ای هستند که باعث می شود آن ها به انجام کارهای تکراری تمایل داشته باشند.
رفتارهای تکراری، مانند شستن دست ها، بررسی وسایل یا نظافت، می تواند به طور قابل توجهی در فعالیت های روزانه و تعاملات اجتماعی فرد تداخل ایجاد کند.
برای افراد مبتلا به وسواس فکری، این افکار و رفتارها پایدار هستند و عملی نکردن این افکار معمولاً باعث ناراحتی زیادی می شود. افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی در رهایی از افکار وسواسی یا توقف اقدامات اجباری مشکل دارند.
تایید ابتلا به OCD مستلزم وجود وسواس و یا اجبارهایی است که زمان بر هستند و بیش از یک ساعت در روز طول می کشند و باعث ناراحتی قابل توجه می شوند و کار یا عملکرد اجتماعی را مختل می کنند.
اختلال وسواس فکری-عملی دو تا سه درصد از افراد در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد و در میان بزرگسالان شایع است و زنان کمی بیشتر از مردان مبتلا می شوند. OCD اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. به طور متوسط علائم در سن 19 سالگی ظاهر می شود.
در حال حاضر علت دقیق اختلال وسواس فکری-عملی مشخص نیست. به بیان ساده، تحقیقات زیادی وجود دارد که هنوز باید انجام شود. با این حال، آنچه ما می دانیم این است که چند عامل تأیید شده وجود دارد که به ما کمک می کند بفهمیم علت انواع مختلف وسواس فکری چیست.
این عوامل عبارتند از:
- ژنتیک
افرادی که خویشاوندان درجه یک آنها مانند والدین، خواهر و برادر یا کودکانی که در دوران کودکی یا نوجوانی دچار OCD شده اند، بیشتر در معرض ابتلا به OCD هستند.
- ساختار مغز
در افراد مبتلا به OCD مناطق خاصی از مغز تحت تأثیر قرار گرفته اند.
- محیط
تجربه سوء استفاده جسمی، جنسی یا احساسی در سنین پایین نیز در ایجاد اختلال وسواس فکری-عملی (OcD) یک عامل خطر محسوب می شود. انواع مختلف OCD همچنین ممکن است در کودکان به دنبال عفونت استرپتوکوکی ایجاد شود.
در حالی که این اختلال به طرق مختلف خود را نشان می دهد، در صورت مشکوک بودن به خود یا فردی که می شناسید باید علائم وسواس فکری را بررسی کنید.
تعدادی از علائم OCD شامل موارد زیر است:
- نیاز به اینکه همه چیز کاملاً متقارن باشد
- تمیز کردن خود و محیط اطراف با وسواس
- داشتن افکار مزاحم از دیگر علائم وسواس فکری است.
- انجام رفتارهای اجباری غیرقابل کنترل.
- حتی وقتی افکار یا رفتارها غیر معمول شناخته شوند، افراد مبتلا به انواع مختلف OCD هنوز نمی توانند جلوی آنها را بگیرند.
- مشکلات خاصی را به طور روزانه به دلیل رفتارهای مختلف OCD تجربه می کنید. از چنین رفتارهای اجباری لذت نمی برید
- ناتوانی در کنترل افکار یا رفتارها با وجود تشخیص اینکه چنین وسواس ها و اجبار ها غیر منطقی هستند.
- افراد مبتلا به انواع مختلف OCD نیز ممکن است در تعامل با دنیای خارج مشکل داشته باشند. آن ها ممکن است نگران آلودگی ناشی از میکروب ها یا بیماری های مختلف باشند یا احساس کنند در شرایط اجتماعی قادر به برقراری ارتباط با دیگران نیستند.
حتی در جامعه ای مدرن که از نظر طبقه بندی اختلالات روانی و اضطرابی بسیار پیشرفته و مترقی است، هنوز کارهای زیادی برای بررسی انواع مختلف اختلال وسواس فکری و عملی OCD باقی مانده است. در حالی که مطمئناً انواع بیشتری از این اختلال وجود دارد که هنوز طبقه بندی نشده اند.
متخصصان به طور کلی انواع وسواس فکری را به دسته های زیر تقسیم می کنند:
- چک کردن دائم
یکی از رایج ترین انواع OCD بررسی یا چک کردن است. این نوع وسواس فکری-عملی (OCD) به طور معمول به شکل رفتارهای اجباری مانند باز و قفل کردن درب و پنجره برای صدها بار میباشد.
این اقدامات ممکن است برای برخی افراد مضحک به نظر برسد، حتی شاید طنزآمیز باشد. اما حقیقت این است که فردی که از OCD رنج می برد و چنین اقداماتی را انجام می دهد، معمولاً با اضطراب روبرو است، به طوری که زندگی شخصی آنها به شدت آسیب می بیند.
- آلودگی
مبتلایان به وسواس فکری یا وسواس ناشی از آلودگی معمولاً در حال شستن خود یا محیط خود به شکل غیرمنطقی هستند. آنها می توانند مقدار زیادی صابون دست بسته بندی شده بخرند، از هر کدام یکبار استفاده کنند و هر بار که نیاز به شستن دست دارند بسته جدیدی باز کنند.
چنین رفتارهایی معمولاً ناشی از ترس شدید از ابتلا به بیماری ها از طریق میکروب هایی است که ممکن است به سطوح چسبیده باشند.
مبتلایان به این نوع وسواس همواره برای جلوگیری از موارد زیر تلاش کنند:
- بیرون رفتن
- تماس با افراد دیگر
- استفاده از سرویس های بهداشتی عمومی، رستوران ها و…
- و…
- احتکار و جمع آوری
احتکار یکی از رایج ترین انواع اختلال وسواس فکری است. این نوع OCD با موارد زیر مشخص می شود:
- عدم توانایی در دور ریختن اقلام قدیمی و غیرقابل استفاده
- اجبار برای جمع آوری تعداد زیادی اقلام بی فایده
- مشکل در سازماندهی این اشیاء
این افراد عموماً خانه هایی خواهند داشت که مملو از وسایل بیشمار قدیمی و بی فایده است، تا جایی که خود احتکار کنندگان معمولاً فقط می توانند از قسمت بسیار کوچکی از خانه خود استفاده کنند.