در روند دادرسی در دادگاه مهم ترین و اساسی ترین امر این است که طرفین از مفاد دعوا آگاه شوند. این امر یعنی همان آگاهی از مفاد دعوا به قدری اهمیت دارد که توسط قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی یپش بینی شده و قواعد و مقررات مربوط به آن در دسته قواعد آمره قرار می گیرد. در تعریف قواعد آمره باید گفت که این قواعد به دلیل اهمیتی که دارد افراد این امکان را ندارند که بر خلاف آن توافق کنند و با قرارداد بر خلاف آن آثار آن را از بین ببرند.
وکیل حقوقی در اصفهان ابلاغ را چنین تعریف می کند که یک روند قانونی است و بر اساس آن مخاطب از مفاد دادرسی و تشریفات آن آگاهی پیدا می کند. آن هنگام که برای اولین بار دعوایی در دادگستری مطرح شده و به همین ترتیب پرونده ای تشکیل می شود، در همان آغاز از سوی دادگاه دستوری مبنی بر این که یک نسخه از دادخواست به خوانده دعوی ابلاغ شود، صادر می شود. که به این ابلاغ یک نسخه از دادخواست، ابلاغیه گفته می شود. این حکم از ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر داشته است:« هیچ حکم یا قراری را نمی توان اجراء نمود مگر این که به صورت حضوری و یا به صورت دادنامه یا رونوشت گواهی شده آن ، به طرفین یا وکیل آنان ابلاغ شده باشد.»، به خوبی نمایان است. با این حال باید ذکر کرد که به تازگی سامانه ای تاسیس شده است با عنوان سامانه ثنا به این منظور که اوراق قضایی را به صورت الکترونیکی ابلاغ کند.
احکام مرتبط با ابلاغ
رساندن ابلاغ وظیفه ی مامور ابلاغ است که زیر واحد ابلاغ دادگستری قرار دارد. این مامور باید حداکثر در مدت دو روز این اوراق قضایی را به اشخاص مربوطه ابلاغ کرده و در مقابل اقدام به دریافت رسید کند. پس نتیجه می گیریم که به موجب قانون مهلت ابلاغ اوراق قضایی حداکثر دو روز است.
در موردی که خوانده از گرفتن این اوراق امتناع ورزد، لازم است مامور ابلاغ ، امتناع او و تاریخ آن را در برگه ذکر کرده و اوراق مزبور را به دادگاه بازگرداند. البته قابل ذکر است که این خودداری موجب نخواهد شد که آن شخص بتواند ادعای عدم ابلاغ کند.
این امکان وجود دارد که ابلاغ اوراق قضایی در محل سکونت و یا در محل کار صورت بگیرد. بنابراین بر اساس قانون مدنی که اقامتگاه زن شوهردار را محل اقامت همسرش می داند، ابلاغ اوراق قضایی به او لازم است در آن محل انجام بگیرد. البته قانون گذار به منظورحمایت و همچنین جلوگیری از ضایع شدن حقوق آن دسته از زنانی که مکان زندگیشان با شوهر یکسان نیست، اوراق قضایی علی الخصوص اوراق مربوط به دعاوی خانوادگی در محل زندگی مستقل و یا در محل کارشان به آن ها ابلاغ شود.
به نقل از وکیل حقوقی این امکان برای طرفین دعوا و یا وکلای آنها وجود دارد که محلی را جهت ابلاغ اوراق و ضمایم آن انتخاب کنند، در این حالت اوراق قضایی مربوطه در آن مکان ابلاغ خواهد شد. نکته بسیار مهم این است که اگر طرفین تصمیم به تعویض آن محل بگیرند و یا آن محل را به صورت اشتباهی برگزیده باشند باید دادگاه را از آن محل جدید آگاه کنند تا اوراق در محل جدید ابلاغ شود، در غیر این صورت اوراق همچنان در محل پیشین ابلاغ خواهد شد.
ابلاغ اوراق قضایی
ابلاغ اوراق قضایی
انواع ابلاغ به موجب قانون
وکیل امور حقوقی در اصفهان بیان می کند که ابلاغیه و احکام مربوط به آن در مواد ۶۷ الی ۸۳ آئین دادرسی مدنی آمده است. بر طبق این مواد ابلاغ به دو دسته تقسیم بندی می شود: ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی.
ابلاغ واقعی چیست؟
حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری اذعان داشت در ماده‌ٔ ۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است:« مامور ابلاغ مکلف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تحویل نموده و در برگ دیگر اخطاریه رسید را دریافت نماید . در صورتی که خوانده از گرفتن اوراق امتناع نماید ، امتناع وی دز برگ اخطاریه قید کرده و اعاده نماید.»
نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که مامور ابلاغ موظف است اوراق قضایی را در همان محل تعیین شده ابلاغ نماید و چنانچه به طور مثال شخص را در جای دیگری ببیند و اقدام به تحویل اوراق به او کند، آن شخص می تواند از قبول آن اوراق امتناع ورزد و مامور ابلاغ این حق را ندارد که این امتناع و خودداری او را قید کند. به این دلیل که ابلاغی صحیح به حساب می آید که در همان محل و به شخص مخاطب تسلیم شود، در نتیجه این ابلاغ در خارج از محل مشخص شده صحیح و قانونی نیست. البته در صورتی که مخاطب ابلاغ این اببلاغیه را از مامور ابلاغ در خارج از محل مشخص شده تحویل بگیرد این ابلاغ صحیح و قانونی محسوب خواهد شد.
در چه مواردی ابلاغ واقعی است؟
چیزی که واضح است این است که ابلاغ واقعی که ابلاغ به خود شخص مخاطب است، از بهترین نوع ابلاغ است، به این خاطر که موجب می شود که عدالت در روند دادرسی بهتر اجرا شده و طرفین می توانند به طور دقیق از مفاد دادخواست مطلع شوند. در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق ابلاغ ؛ در این صورت مامور ابلاغ امتناع او را در برگ اخطاریه قید می کند .می توان گفت که از نظر قانونگذار کسی که از دریافت ابلاغیه امتناع کند یعنی از جزئیات برگ ابلاغ آگاه شده است به موجب این کار طبق تبصره ماده ۸۱ ، تاریخ امتناع او تاریخ ابلاغ محسوب خواهد شد و تمامی مهلت ها و مواعد قانونی از همین تاریخ ثبت شده ، محسوب می گردد.
اگر مخاطب ابلاغیه شخص حقیقی باشد، ابلاغ به خود او انجام می شود.
و در صورتی که مخاطب ابلاغ شخص حقوقی عمومی از قبیل موسسات، سازمان ها و ادارات دولتی باشد، ابلاغیه باید به رئیس دفتر و یا قائم مقام او تسلیم شود.
و چنانچه مخاطب ابلاغ اشخاص حقوقی حقوق خصوصی مثل شرکت ها باشد، اوراق قضایی به مدیر یا قائم مقام او یا دارنده حق امضا ابلاغ خواهد شد.
ابلاغ قانونی به چه معناست؟
در ماده‌ٔ ۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که:« هرگاه مامور ابلاغ نتواند اوراق را به شخص خوانده برساند باید در نشانی تعیین شده به یکی از بستگان یا خادمان او که سن و وضعیت ظاهری آنان برای تمیز اهمیت اوراق یاد شده کافی باشد، ابلاغ نماید و نام و سمت گیرنده اخطاریه را در نسخه دوم قید و آن را اعاده کند.»
ابلاغ قانونی به این معناست که در صورتی که مامور ابلاغ شخص مخاطب ابلاغ را نیافت، ابلاغیه را به یکی از بستگان فرد که اوضاع ظاهری او نشان دهنده ی قوه ی تشخیص برای شناختن ورقه قضایی و اهمیت آن باشد، تحویل دهد.
اگر مخاطب ابلاغ خوانده غیر محصور بوده یعنی یک شخص معین نباشد، مثلا دعاوی راجع به اهالی معینی همچون مردم یک روستا ، شهر یا وکلای کانون دادگستری و … باشد، این ابلاغ از راه انتشار آگهی در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار و ابلاغ یک نسخه از دادخواست به شخص یا اشخاصی که معارض خواهان اند صورت می گیرد.
حال سوالی که ایجاد می شود این است که در صورتی که نه خوانده و نه بستگان او در محل وجود نداشتند تکلیف چیست؟ در پاسخ به این پرسش وکیل امور حقوقی در اصفهان می گوید که در چنین حالتی مامور ابلاغ باید یک نسخه از ابلاغیه را به آن نشانی تعیین شده الصاق کند.
در صورتی که شخص مخاطب ابلاغ در خارج از ایران سکونت داشته باشد ابلاغ به او از طریق ماموران سیاسی و کنسولی و یا وزارت خارجه انجام خواهد گرفت.
ابلاغ به اشخاص حقوقی ابلاغ می شود ؛ به مدیریت ، قائم مقام یا کسی که حق امضا دارد و یا به مسئول دفتر یا موسسه .
حال در موردی که مخاطب ابلاغ در خارج از حوزه دادگاه قرار داشته باشد، ابلاغ به او به چه نحوی صورت می گیرد؟ چنانچه خوانده در حوزه دادگاه دیگری باشد، ابلاغ توسط دفتر دادگاه با هر وسیله ای که ممکن است انجام می شود و اگر در آن حوزه دادگاهی نبود، ابلاغ توسط ماموران انتظامی ، بخشداری یا شورای اسلامی محل و یا پست صورت خواهد گرفت.
در شرایطی نیز که آدرس خوانده مجهول است مفاد دادخواست به درخواست خواهان و به دستور دادگاه، یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار آگهی خواهد شد.
ابلاغ الکترونیک چیست؟
در ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر شده است که قوه قضائیه وظیفه دارد اوراق قضائی را از طریق سامانه های الکترونیکی و یا مخابراتی ابلاغ کند.
افرادی که به قوه قضاییه مراجعه می کنند وظیفه خواهند داشت که به منظور دریافت اوراق قضایی خود به این سامانه الکترونیکی رجوع کنند.
سامانه ابلاغ ، سامانه‌ای الکترونیکی است که بر به صورت آنلاین و بر بستر اینترنت قابل دسترس است و استفاده برای طرفین دعوا، نماینده قانونی آنان، دفاتر خدمات قضایی، کارشناسان، ضابطان قضایی و سایر اشخاص مرتبط جهت ابلاغ اوراق قضایی و نشر آگهی به صورت آنلاین و الکترونیکی از طریق سایت https://adliran.ir در دسترس است.
در این سامانه تمامی ابلاغیه هایی که برای یک شخص صادر می شود و همچنین پیوست و ها و ضمائم آن، به حساب کاربری شخص ارسال خواهد شد.
منبع :