در پاسخ به اینکه اظهارنامه چیست و کاربرد اظهارنامه قضایی چیست باید گفت: مطابق ماده 156 قانون آئین دادرسی مدنی اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. ارسال اظهارنامه اختیاری است مگر در مواردی که قانون گذار مشخص و الزام نموده است.
قانونگذار در قانون آئین دادرسی مدنی ابزاری به اسم اظهارنامه را پیش بینی کرده است. در واقع، با استفاده از اظهار نامه، می توانیم بدون اینکه به دادگاه رفته و اقامه دعوا نماییم اراده و درخواست خویش را به طرف مقابل اعلام نماییم. ارسال اظهارنامه و حتی پاسخ به آن، امری اختیاری است؛ با این وجود مزایایی که استفاده از این ابزار دارد سبب شده است تا قانونگذار توجه ویژه ای به آن داشته باشد.
در برخی از شرایط، ممکن است که نخواهیم یا نتوانیم در مراجع قضایی برای حق یا طلبی که از دیگری داریم اقامه دعوا کنیم یا مایل باشیم پیش از اقامه دعوا در محاکم، ابتدا از طریق یک فراخوان و دعوت، اراده خویش مبنی بر صلح و سازش و حل توافقی و مسالمت آمیز در خصوص موضوع را به طرف مقابل اعلام نمائیم. گاه نیز پیش می آید که در پی جمع آوری ادله جهت اثبات آگاهی طرف مقابل، در دادگاه بوده. تمامی این امور از طریق ارسال اظهارنامه قضایی میسر و ممکن است.
بنابراین، در این مقاله به بررسی اینکه اظهارنامه چیست و اظهارنامه چه کاربردی دارد از منظر قانون آئین دادرسی مدنی می پردازیم. چنانچه مایل هستید با تعریف اظهارنامه و کاربرد اظهارنامه قضایی آشنا شوید در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
اظهارنامه چیست
بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید؛ مشروط بر اینکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد. بر اساس این ماده، نیازی نیست که لزوما با مراجعه به دادگاه و اقدام قضایی حق و حقوق مان را مطالبه کنیم بلکه با استفاده از اظهارنامه قضایی و بدون حضور در مراجع قضایی صرفا با اقدام به ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می توان به حق دست یافت. سابقا، ارسال اظهارنامه از طریق تکمیل فرمی بود که افراد می توانستند از طریق مراجع قضایی تهیه کنند. اما امروزه با استفاده از درگاه خدمات الکترونیک قضایی و یا دفاتر خدمات الکترونیکی می توان اقدام به ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی نمود.
بر اساس تعریف بالا در واقع اظهارنامه قضایی ابزاری است که قانون گذار در اختیار افراد قرار داده تا اراده خویش را به طرف مقابلشان اعلام نمایند. باید دانست ارسال اظهارنامه قضایی در برخی موارد الزامی است و در برخی موارد اختیاری است. در بسیاری از موارد چه بسا ارسال اظهارنامه رسمی سبب حل مشکلات فراوانی شده و از هرگونه اقدام قضایی جلوگیری کند. از آن جهت که اظهارنامه یک ابزار قضایی است و از طرف دادگاه به مخاطب آن ابلاغ الکترونیکی می شود، باید با بیانی محترمانه نگارش شده و حاوی مطالب تهدید آمیز نباشد. لذا اطلاع از نحوه تنظیم صحیح اظهارنامه واجد اهمیت فراوانی است.
حتما بخوانید: نحوه تنظیم اظهارنامه قضایی
اظهارنامه چه کاربردی دارد
در پاسخ به این سوال که اظهارنامه چه کاربردی دارد باید گفت: همانطور که گفتیم، اظهارنامه وسیله ای است که با استفاده از آن می توان قبل از اینکه اقدام به اقامه دعوا در محاکم قضایی نمود حقی را مطالبه کرد. باید دانست در برخی موارد ارسال اظهارنامه اختیاری و در برخی موارد ارسال اظهارنامه الزامی است. بر این اساس از جمله کاربردهای اظهارنامه می توان به مثال های زیر اشاره نمود:
هنگامی که کسی بدهی به ما داشته باشد، می توان قبل از دادخواست مطالبه وجه، به موجب اظهارنامه حق را مطالبه نمود.
هنگامی زوجه اقدام به ترک منزل نموده و مرد مایل است قبل از الزام به تمکین وی، اقدام به دعوت او از طریق ارسال اظهارنامه عدم تمکین نماید.
هنگامی که کسی متعهد به انجام امری در برابر دیگری باشد و در انجام آن اهمال ورزد می توان قبل از دادخواست الزام به ایفای تعهد، به موجب اظهارنامه، ایفای تعهد را از وی درخواست کرد.
در مواردی که افراد می خواهند با هم صلح و سازش کنند نیز می توان با ارسال اظهارنامه این امر را به اطلاع طرف مقابل رساند.
در صورتی که دلیلی برای اثبات ادعا و مراجعه به دادگستری وجود نداشته باشد نیز می توان با استفاده از اظهارنامه و دریافت پاسخ طرف مقابل، به دادگاه مراجعه و به پاسخ طرف مقابل استناد نمود.
زمانی که می خواهیم چیزی را به کسی تسلیم کنیم یا به عبارتی می خواهیم وفای به عهد کنیم اما طرف مقابل از پذیرش آن خودداری می کند، می توان با استفاده از اظهارنامه این کار را انجام داد.
زمانی که طرفین معامله متعهد به معرفی داور شده باشند، و طرفین نتوانند یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند که این مورد از جمله موارد الزامی ارسال اظهارنامه می باشد.
از دیگر موارد الزامی ارسال اظهارنامه زمانی است که مستاجر به علت انقضای مدت اجاره می خواهد مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر از تحویل گرفتن آن خودداری می کند، مستاجر باید به وسیله اظهارنامه از وی تقاضا کند که مال مورد اجاره را تحویل بگیرد.
بر اساس قانون تملک آپارتمان ها مصوب 1359، در صورتی که مالک یا استفاده کننده، سهم خود از هزینه های مشترک آپارتمان را نپردازد، این هزینه ها بوسیله اظهارنامه مطالبه می شوند.
مطابق ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316، در صورتی که بیمه گر، بیمه را فسخ نماید، باید مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی به بیمه گذار اطلاع بدهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بیمه گذار شروع می شود.
به موجب ماده یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر، اگر مالک ملکی از وقوع معامله مال غیر مطلع شود و تا یک ماه بعد از اطلاع از این امر ، اظهاریه ای برای اطلاع به انتقال گیرنده مال غیر نفرستد، معاون جرم محسوب می شود.
بر اساس ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی شناخته می شود؛ فلذا طرف مقابل از امتیازات مربوط به دعوای تصرف عدوانی از جمله رسیدگی خارج از مهلت بهره مند می شود.
بیشتر بخوانید: پیگیری اظهارنامه قضایی الکترونیکی
تفاوت اظهارنامه قضایی و دادخواست
همانطور که در بالا اشاره کردیم اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون نیاز به طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. به عبارتی اظهارنامه صرفا یک نامه قضایی است و جنبه اعلامی دارد. اما گاه پیش می آید که افراد قادر به حل و فصل مسائل به شکل مسالمت آمیز نبوده و نیاز به آرای محاکم جهت فیصله مساله فی مابین دارند که در این صورت می توانند اقدام به ارسال دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نمایند. در ادامه به بیان تفاوت اظهارنامه و دادخواست می پردازیم که عبارتند از:
در دادخواست رعایت تشریفات دادرسی الزامی است حال اینکه در اظهارنامه اینگونه نیست.
در ارسال دادخواست نیاز به پرداخت هزینه دادرسی است حال اینکه در اظهارنامه فرد صرفا هزینه ارسال آن از طریق دفاتر را می پردازد.
دادخواست نوعی شکایت است که منجر به ایجاد پرونده و صدور رای می گردد، ولی اظهارنامه صرفا جنبه اعلام اراده و اخطار دارد.
در ادامه بخوانید: دادخواست چیست و نحوه تنظیم دادخواست
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اظهارنامه قضایی چیست و چه کاربردی دارد در کانال تلگرام حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اظهارنامه قضایی چیست و چه کاربردی دارد پاسخ دهند.
سوالات متداول
1- اظهارنامه قضایی چیست؟
افراد می توانند قبل از اقامه دعوا در محاکم برای حل مسالمت آمیز مساله یا اظهار اراده خود مبنی بر ایفای تعهد یا مطالبه طلب خود و مواردی از این دست اقدام به ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نمایند که در متن مقاله به طور کامل ارائه شده است.
2- اظهارنامه چه کاربردی دارد؟
در برخی موارد ارسال اظهارنامه اختیاری و در برخی موارد ارسال اظهارنامه اجباری است. از جمله کاربردهای اظهارنامه زمانی است که می خواهیم طلب خود را از دیگری مطالبه نماییم یا وفای به عهد کنیم و دیگری از پذیرش آن سر باز می زند و مواردی از این دست که در متن مقاله به آن اشاره شده است.
3- شیوه ارسال اظهارنامه چگونه است؟
سابقا ارسال اظهارنامه از طریق تکمیل فرمی بود که افراد می توانستند از طریق مراجع قضایی تهیه کنند اما امروزه با استفاده از درگاه خدمات الکترونیک قضایی و یا دفاتر خدمات الکترونیکی این امر امکانپذیر است که در متن مقاله توضیح داده شده است.