در صورتی که شهود پرونده ، شرایط ذکر شده در قانون را نداشته باشند ، طرف مقابل می تواند، اقدام به اعتراض به شهادت شهود نماید . یکی دیگر از شرایط اعتراض به شهادت شهود ، آن است که شهادت بیان شده ، شرایط ذکر شده در قانون را نداشته باشد و یا شهادت دروغ ادا شده باشد . آثار اعتراض به شهادت شهود نیز آن است که دادگاه ، ملزم به پذیرش شهادت ذکر شده نخواهد بود .
یکی از مهم ترین دلایلی که در قانون ، برای اثبات دعوی در دادگاه ها و مراجع قضایی پیش بینی شده است ، استفاده از شهادت شهود و مطلعینی است که در خصوص پرونده وجود دارند . از آن جهت که در بسیاری از دعاوی حقوقی و همچنین دعاوی کیفری ، شهادت شهود که شرایط شرعی را دارند ، سبب صدور حکم دادگاه می شود ، این شهود می بایست شرایط قانونی را داشته و به صورتی صحیح ، شهادت خود را ارائه نمایند تا موثر واقع شود .
با این حال ، گاهی شهود ، شرایط لازم را نداشته و یا اینکه موضوعی که به آن شهادت داده اند ، دروغ و خلاف واقع می باشد و نمی توان دعوی را با آن اثبات نمود . به همین دلیل است که طرف مقابل ، علی الاصول می تواند به شهادت شهود اعتراض نماید . لذا پرداختن به این موضوع که اعتراض به شهادت شهود چیست و در چه شرایطی امکان پذیر است ، ضروری است . علاوه بر این ، اعتراض به شهادت شهود ، به لحاظ حقوقی ، آثاری به دنبال خواهد داشت که نیازمند بررسی بیشتر است .
به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که اعتراض به شهادت شهود یعنی چه ، شرایط اعتراض به شهادت شهود کدام هستند و آثار اعتراض به شهادت شهود ، شامل چه مواردی می باشد .
اعتراض به شهادت شهود یعنی چه
شهادت یا گواهی ، هنوز هم یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا ، هم در امور حقوقی و هم در امور کیفری می باشد . به طور کلی ، شهادت یا گواهی ، به این معنا است که شخصی ، غیر از طرفین دعوا ، مطالبی را به نفع یا به ضرر یکی از اصحاب دعوا بیان کند ؛ به نحوی که این موضوع ، در صدور رای توسط قاضی دادگاه موثر افتد و ادعای یکی از آنان را اثبات نماید .
البته ، توجه به شهادت شهود ، به عنوان یکی از دلایل اثبات کننده دعوا ، نیازمند وجود شرایط خاصی است ؛ به این معنا که هم شاهد و هم مفاد شهادتی که شاهد بیان می کند ، باید شرایطی داشته باشند تا به لحاظ قانونی ، تاثیر داشته باشند و قاضی ، بتواند به استناد آن شهادت ، رای صادر نماید . علاوه بر این ، لازم است که شاهد ، حین ادای شهادت خود ، کاملا موازین اخلاقی را رعایت نموده و از بیان مطالبی که خلاف واقعیت هستند ، به طور جدی خودداری کرده و به عبارت دیگر ، شهادت دروغ مطرح نکند .
به همین دلیل است که اگر شاهد ، در ادای شهادت در دعاوی کیفری یا حقوقی ، شرایط فوق را رعایت نکرده باشد و یا اینکه اصلا خودش ، شرایط شاهد در دادگاه را نداشته باشد ، طرف مقابل ، که شهادت به ضرر وی مطرح شده است ، می تواند به شهادت وی اعتراض نماید . اعتراض طرف مقابل به شهادت شهود را در اصطلاح حقوقی ، « جرح شهود » می نامند و در قانون نیز ، اصطلاح جرح و تعدیل گواهان ذکر گردیده است .
به همین دلیل ، لازم است اعتراض به شهادت شهود یا به عبارت دیگر ، جرح گواه را توضیح دهیم . به طور کلی ، زمانی که خواهان یا شاکی ، به شهادت شهود ، برای اثبات دعوا استناد می کند ، باید اسامی و مشخصات آنها را در دادخواست یا شکواییه ، قید کند و خوانده دعوی یا مشتکی عنه نیز ، همین تکلیف را حین جلسه اول دادرسی دارد . این موضوع ، به طرف مقابل ، این امکان را می دهد تا در صورت لزوم ، اقدام به اعتراض به شهادت شهود نموده و اصطلاحا ، شهود را جرح نماید که این موضوع ، در مقاله جرح و تعدیل شهود ، بیشتر توضیح داده شده است .
مفهوم جرح شهود یا اعتراض به شهادت شهود ، در ماده 191 قانون مجازات اسلامی ، ذکر شده است که به موجب آن ، جرح شهود ، عبارت است از اینکه ، شخصی شهادت بدهد که شهود ، شرایط ذکر شده در قانون ( بویژه شرط عدالت ) را ندارند و شهادت دادن آنها به لحاظ شرعی ، صحیح نمی باشد و به اصطلاح ، شهود را جرح نمایند که در قسمت بعد ، شرایط شهادت شهود را که به استناد آنها ، می توان اعتراض به شهادت یا جرح شاهد را انجام داد ، ذکر می کنیم .
اما نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد ، آن است که پس از جرح شهود و یا اعتراض به نبود شرایط مقرر قانونی در شاهد ، طرف مقابل نیز می تواند با آوردن شهود دیگری ، اثبات کند که شاهدان قبلی ، شرایط قانونی لازم برای ادای شهادت را داشته اند که این موضوع را اصطلاحا، تحت عنوان « تعدیل شهود » نام گذاری می کنند که به معنای اثبات وجود شرایط قانونی لازم در شاهد ( از جمله عدالت ) است .
علاوه بر جرح شهود ، که به معنای نبود شرایط قانونی در شاهدان می باشد ، اعتراض به شهادت شهود ، در برخی شرایط دیگر نیز امکان پذیر است که در ادامه ، سایر شرایط اعتراض به شهادت شهود و سپس ، آثار این اعتراض را بررسی خواهیم کرد .
بیشتر بخوانید: شهادت یا گواهی در دادگاه و انواع آن
شرایط اعتراض به شهادت شهود
در قسمت قبل ، به بررسی این موضوع پرداخته شد که اعتراض به شهادت شهود یعنی چه و مهم ترین روش اعتراض به شهادت شهود ، یعنی جرح شهود را به لحاظ مفهومی ، مورد بررسی قرار دادیم . اما سوال مهمی که وجود دارد ، آن است که اعتراض به شهادت شهود ، در چه شرایطی امکان پذیر است و اصلا شاهد و شهادت مطرح شده ، چه شرایطی باید داشته باشند تا بتوان نسبت به آن اعتراض نمود ؟ لذا در این قسمت ، شرایط اعتراض به شهادت شهود را بر اساس قانون ، بررسی می کنیم .
همانطور که در قسمت قبل اشاره شد ، شاهدان ، باید به لحاظ شرعی و قانونی ، شرایطی داشته باشد تا قاضی به استناد آن ، حکم صادر کند . از جمله مهم ترین شرایط شاهد یا گواهان ، این است که شاهد ، در زمان شهادت دادن ، باید بالغ بوده ( یعنی اینکه شهادت کودکان صغیر پذیرفته نیست ) و همینطور عاقل باشد ( شهادت افراد مجنون پذیرفته نیست ) .
علاوه بر این ، ایمان ، عدالت و طهارت مولد ( حلال زاده بودن ) از جمله شرایط شهود است . ذی نفع نبودن در موضوع دعوی و نداشتن خصومت شخصی با طرفین دعوا و نیز عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی نیز از جمله شرایط دیگری است که شهود باید داشته باشند که در صورت فقدان آنها ، اعتراض به شهادت شهود ، میسر است .
وجود شرایط شهادت شاهد ، باید توسط قاضی ، مورد توجه قرار گرفته و در صورتی که شاهد ، یکی از این شرایط را نداشته باشد ، شهادت شخص ، فاقد ارزش است . اما علاوه بر قاضی ، هر یک از طرفین دعوا که شهادتی این چنینی ، علیه وی مطرح شده است ، نیز می تواند اقدام به اعتراض به شهادت شهود نموده و از دادگاه، تقاضای عدم توجه به شهادت ایشان را داشته باشد .
البته ذکر این نکته نیز ضروری است که بر اساس قانون قدیم ، شهادت دادن در دادگاه ، توسط بستگان و اعضای خانواده امکان پذیر نبوده است ؛ اما در حال حاضر ، این ممنوعیت قانونی برداشته شده است و به همین دلیل ، شهادت اقوام و بستگان در دادگاه ، به لحاظ حقوقی ایرادی نداشته و نمی توان نسبت به آن اعتراض نمود .
علاوه بر شرایط شاهدان برای ادای شهادت ، در قانون مدنی ، برای شهادت بیان شده نیز ، شرایطی پیش بینی شده است . شرایط شهادت در قانون مدنی ، عبارت است از اینکه شهادت باید از روی قطع و یقین باشد و نه به صورت تردید ؛ شهادت باید با دعوا مطابقت داشته باشد و قابلیت اثبات دعوا را داشته باشد و همینطور اینکه شهادت شاهدان ، از لحاظ محتوایی ، با هم مطابقت داشته باشد و موضوعات متفاوتی توسط آنها بیان نشده باشد .
لازم به ذکر است که یکی دیگر از شرایط اعتراض به شهادت شهود را می توان ناظر بر حالتی دانست که شاهد ، مطالبی را به عنوان شهادت ، مطرح می کند که خلاف واقع است . حال یا از روی سهو یا غفلت ، مطالب ارائه شده در دادگاه صحیح نیستند ، یا اینکه از روی عمد ، شاهد ادای شهادت دروغ می نماید . در هر حال ، شهادت کذب یا دروغ ، بر اساس قانون ، جرم انگاری شده است و اگر معلوم شود شاهد ، شهادت دروغ داده است ، به مجازات شهادت کذب در دادگاه محکوم خواهد شد .
بیشتر بخوانید: دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود
آثار اعتراض به شهادت شهود
در قسمت قبل ، در خصوص اینکه اعتراض به شهادت شهود چیست و چه شرایطی دارد ، صحبت نمودیم . بسیاری از اشخاصی که در مورد پرونده ایشان شهادتی بیان شده است که فاقد شرایط قانونی بوده است ، قصد دارند که به این موضوع ، اعتراض نمایند تا بلکه از این طریق ، حکم دادگاه ، تغییر پیدا کند . لذا آنچه که مهم است ، ذکر نحوه اعتراض به شهادت شهود و آثاری است که این اقدام در پی خواهد داشت .
بر اساس قانون ، جرح شهود و به عبارت دیگر ، اعتراض به شرایط شهود برای ادای شهادت ، باید تا قبل از ادای شهادت توسط شاهد ، به عمل آید ؛ مگر اینکه موجبات جرح شهود ( مواردی مثل جنون ، کفر ، خصومت شخصی و ... ) ، پس از ادای شهادت شاهد مشخص شود که در این صورت ، اعتراض به شهادت وی ، می تواند حتی پس از صدور حکم دادگاه نیز انجام شود و در هر صورت ، دادگاه در خصوص موضوع ، بررسی های لازم را انجام می دهد .
حال ، باید به این سوال پاسخ داد که در صورت اعتراض به شهادت شهود ، چه آثار و پیامدهایی ایجاد می شود ؟ آیا در صورت نبود شرایط شهادت در قانون مدنی ، شهادت ارائه شده ، به طور کامل کنار گذاشته می شود و دادگاه بدون توجه به آن رای صادر می کند ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که شرایط بیان شده در قانون ، شرایط شهادت شرعی هستند . یعنی اگر شهود ، این شرایط را داشته باشند ، قاضی دادگاه ملزم است که با توجه به آن ، رای صادر نماید .
اما اگر شهود ، شرایط شرعی را نداشته باشند و این موضوع ، مورد اعتراض طرف مقابل، قرار گرفته و بتواند شاهد را جرح کند ، اعتبار شهادت شرعی شاهد ، از بین خواهد رفت . اما این موضوع ، به این معنا نیست که شهادت آن ها به طور کامل کنار گذاشته شود ؛ بلکه قاضی دادگاه ، می تواند شهادت آنان را استماع نماید . اما اینکه شهادت شهودی که شرایط شرعی را ندارند ، تا چه اندازه می تواند معتبر باشد و دعوی را اثبات نماید ، کاملا به نظر قاضی دادگاه بستگی دارد .
به عبارت دیگر ، در این صورت ، اعتبار شهادت شهود فاقد شرایط ، در حد اماره قضایی است و شاید بتواند نظر قاضی را عوض نماید ؛ اما ممکن هم هست که این امر را به منزله نداشتن شاهد در دادگاه تلقی نموده و به آن توجهی نکند . پس در کل ، قاضی ملزم به پذیرش چنین شهادتی نخواهد بود . به عنوان نمونه ، پسر 14 ساله که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است ، می تواند شهادت بدهد ؛ اما شهادت وی ، اعتبار شهادت شرعی را ندارد و قاضی مختار است که به آن توجه کند یا خیر .
علاوه بر این ها ، همانطور که اشاره شد ، شهادت دادن دروغ در دادگاه ، جرم است و چنین شاهدی ، ممکن است در صورت شکایت طرف مقابل ، بابت ادای شهادت دروغ ، به مجازات شهادت کذب در دادگاه محکوم شود . لذا یکی دیگر از آثار اعتراض به شهادت شهود ( در حالتی که شهادت دروغ بوده است ) ، می تواند ناظر بر مجازات نمودن شاهدی باشد که به عمد ، در دادگاه شهادت دروغ داده است . به این منظور ، کافی است که شکواییه شهادت کذب ، به دادگاه ارائه شود .
در ادامه بخوانید: موارد و مهلت جرح و تعدیل گواه
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص اعتراض به شهادت شهود در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعتراض به شهادت شهود پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- اعتراض به شهادت شهود چیست ؟
به موجب قانون اگر شهادت مطرح شده و یا خود شاهدان شرایط ذکر شده در قانون را نداشته باشند طرف مقابل می تواند نسبت به این موضوع اعتراض نماید که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- شرایط اعتراض به شهادت شهود چیست ؟
در صورت فقدان شرایطی مثل بلوغ و عقل و ایمان می توان اعتراض به شهادت را انجام داد و همچنین در صورت وجود خصومت شخصی یا نفع شخصی شاهد در دعوای مطرح شده که شرح بیشتر این شرایط ضمن مقاله ارائه شده است .
3- آثار اعتراض به شهادت شهود چیست ؟
در صورتی که شاهدان شرایط ذکر شده در قانون را نداشته باشند اعتبار و ارزش شهادت آن ها در حد اماره قضایی بوده و قاضی مکلف به پذیرش شهادت آنان نخواهد بود که برای دریافت اطلاعات تکمیلی در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
منبع : اعتراض به شهادت شهود